Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(II, 12) [Van Jaffa naar Jerusalem]

[S]cheedende vander voorseyder plaetsen ende voort seilende, latende altoes dlant van beloften ter luchter hand, zo comt men ter stont, als den wint niet contrarie en es, ter plaetsen daer ghemeenlic de pilgerims an pleghen te commene die te Jherusalem zijn willen, want het es de naeste havene vander zee omme te Jherusalem te commene, welke plaetse men daer naemt Jaffa, wesende van Assur acht milen. Daer plach eene steercke stede te stane in voorleden tijden, zomen dat noch wel siet an de vervallene ghestichten, maer es nu al te nieuten, anders dander noch wat vaulten staen daer de pilgerims in pleghen te gane als zij eerst uuten galleyen commen;¹⁵⁵ ooc staender als noch twee manieren van torren daer de heydenen wake up houden, wat steercachtich jeghen den loep van Arabianen of bouven. Inden tijden dat dlant van beloften inden kerstenen handen plach te zijne, was altoes Jaffa een graefscip, ende wie heere was van Jaffa, was altoes maerscalc vanden (72v) coninc van Jherusalem.¹⁵⁶ Dese voorseyde stede es ghenaemt inde Heleghe Scriftuere Joppen, de welke dede maken zomen seit een man, ghenaemt Jaffet, die zone was van Noe.¹⁵⁷ Men seit ooc voor waer dat zo wanneer de pilgerims daer voet an lant stellen in state van gracien zijnde, ter stont hebben aflaet van pinen ende van sonden, dwelke ter beden van Constantinus ende Sente Elena zijnder moeder de paus Silvester verleent heeft, ende toot vele meer andere plaetsen hier onder ghescreven, insghelijcx gheconfirmeert bij vele andere pausen naer hem rengnerende, ende ten velen anderen plecken ooc schoone aflaten ghegheven.¹⁵⁸ Ter zelver plecken ghebuerdet dat Jonas de prophete, ghesonden zijnde van Gode ter steden van Tersen waert omme tvolc vander zelver steden te predicken, bekeeren ende af te

155 Van Ghistele heeft er echter niet moeten verblijven; cf. Tvoyage II, 13.

156 Uit Ludolf van Suchem, cap. 24: ‘(...) et est Iaphe comitatus, et ille, qui comes est Iaphe, etiam est marschalcus regni Ierusalem (...)’.

157 Uit Von Breydenbach, 38v: ‘Fuit autem (...)appellata(...)a japhet filio noe qui eam construxit (...)’.

158 Ook deze mededeling is in haar geheel ontleend aan Von Breydenbach, 39r.

[p. 75]

doen stane van sonden, wart mids der grooter fortunen ende tempeeste die up rees int water zijnde, bij lote uuten schepe gheworpen int zee, ende wart ter stont ontfanghen ende ingheswolghen van eenen grooten visch, in welcx vischs buuc de voorseyde Jonas was drie daghen zonder eenich mesquame, ende thenden vanden derden daghe wart gans ende ghesont weder an landt ghestelt, twelke ons een figuere es der verrijsenessen Ons Heeren, zoot staet int bouc Jone int eerste capitel, dat de heydenen niet en ghelooven zo gheschiet zijnde. Maer ghelooven eene andere historie die zij vinden in hare boucken, zo Sent Augustijn bescrijft inden eersten bouc vander Stadt Gods int xiiii^e capittele.¹⁵⁹ Hoe dat een ghenaemt Arion, uutnemende goet meester van up de harpe te spelene, gheboren uut Cecylien, woonende bijden coninc (73r) van Egipten ghenaemt Periandro, welke Arion, vele ghelts vercreghen hebbende, nam orlof anden coninc zijnen meestere omme thuuswaert te treckene, hem bevrachtende up een scip, ende int zee commende, de sciplieden wel peinsende dat hij veel ghelts hebben moeste, worden te rade den zelven Arion zijn ghelt te nemene ende verdrinckene, dwelke zo eens deels ghebuerde, ende als Arion dat vernam, zo bat hij ootmoedelic, dat hij voor zijn doot een liedekin up zijne aerpe spelen mochte, dwelke de sciplieden hem consenteerden, ende ter stont ghespeelt hebbende, spranc bij hem zelven over boort int zee, alwaer rechtvoort was eenen dolphin diene ontfijnc up zijnen rugghe, ende alzo zonder indere te lande voerde, want zo Valerius zeecht in zijnen xi^en bouc,¹⁶⁰ zo es de dolphin vander natuere dat hij gheen dijnc quaet en doet daer hij lijf in vindt, maer voert zulc dinc te lande, ende en schaedt den meinssche niet; Ysidorus seit ende bescrijft inden bouc Ethimologiarum ten xii^en, dat de natuere vanden dolphin, diemen noumt gijmones,¹⁶¹ es zulc dat hij boven allen visschen gheerne hoort ende volcht melodie van allen spelen. Ende omme dat de dolphin dit voorseyde weerc dede, zo zegghen de poeten dat Jupiter, de afgod, den dolphin ghestelt ende upghevoert heeft inden hemele, daer hij met neghen sterren lichtende es, alsomen daer meer bescheets af vindt in Ovidio;¹⁶² dus gheloeven de heydenen dat zij willen ende anders niet. Item buuten Jaffa zuutwaert onttrent een half mile leit eene cleene steenrootse niet hooghe uuten watere, daermen seit dat Sente Pieter (73v) daghelicx plocht te visschene ende zijne netten te drooghene; men seit ooc dat de coninc Sepheus plach ter voorseyder plecken te woonene, zo datte Pomponius ghetuucht in zine Cosmographia. Sente Jeronimus seit oec int bouc De Distancijs Locorum, datmen inden ouver vander see voor de stede van Joppen noch huevelen ende steenrootsen toocht, daer Andromeda, de dochter vanden voornoemden coninc Sepheus, upghevoert was ende daer ghebonden omme verslinct te zijne van eenen wal visch een zulc ghedrochte, de welke verlost wart bij eenen jonghelinc, ghenaemt Perseus, diese daer naer traude tsijnen wive.¹⁶³ Item dese Perseus was zone van Jupiter, den welken hij vercreegh bijder schoonder Danes, eene vrauwe zo ghenaemt, dochter vanden coninc Acrisius, die de zelve ghecondampneert hadde eeuwelic te zijne in eenen torre, omme dat hem vanden goden gheseit was dat zijne dochter hebben zoude een kint dat hem zoude doen verkeeren in eenen steen.¹⁶⁴ Item dese zelve Perseus verwan Medusen, die thooft hadde van eenen serpente ende al thaer ghelijc slanghen. Ende als Perseus haer thooft afghesleghen hadde, zo wart haer bloet een vlieghende paert, zo de poeten van desen zeer vele stellen, ende

159 De hierna volgende navertelling van het verhaal over Arion en de dolfijn is evenwel niet direct, zoals Zeebout beweert, ontleend aan Augustinus, Civ. Dei I, 14, maar vormt een parafrase van Ovidius, Fasti, II, 83 e.v.

160 Een volstrekt onjuiste bronvermelding: niet uit Valerius, Factorum et dictorum memorabilium (dat geen elf, maar slechts negen boeken omvat) heeft Zeebout zijn gegevens gehaald, maar klaarblijkelijk uit Solinus, Collectanea rerum memorabilium, 12, 11.

161 Verkeerde lezing voor: Simones. Cf. Isidorus, XII, 6, 11; Plinius, IX, 23; Solinus, 12, 5.

162 Dat is niet zo. Ovidius, Fasti, II, 117-118 bevat niet meer informatie dan die welke Zeebout in deze zin biedt.

163 Een getrouwe navolging van Boccaccio, Gen. Deorum, XII, 25. Ook de verwijzingen naar Pomponius (Cosmographia, I, 11, 64), naar Hieronymus (De distantiis locorum, d.i. diens Epistola 108 ad Eustochium virginem) en naar Plinius (Nat. Hist., IX, 11) zijn uit Boccaccio overgenomen.

164 Ontleend aan Boccaccio. Gen. Deorum, II, 32.

[p. 76]

vander voornoemder Andromeda ende van Perseus zo leestmen vele inden xviii^en bouc vander Stadt Gods int xiii^e capittele.¹⁶⁵ Oec spreecter vele af Josephus inden derden bouc vander Jootscher Strijden;¹⁶⁶ insghelijcx zo seiter af Johannes Bocasius inden xii^en bouc De Genealogia Deorum, ende oec van ghelijcken seit Plinius in Libro Naturalis Historie, de welke verhaelt dat te Roome eens brocht waren uuter stede van Joppen sommeghe beenen vanden visschen die Perseus int bescudden (74r) van Andromeda ghedoot hadde, ende scrijft de groodtte, zegghende dat som vanden beenen vanden vissche lanc waren hondert voeten ende hooghe veertich voeten, van welken ghelijcken noynt meer niet vele ghehoort heeft gheweest. Buuten Jaffa ter luchter hand, daermen gaet te Rama¹⁶⁷ waert, es de plecke daer de heleghe apostel Sente Pieter verwecte vander doot een dissipulesse vanden apostelen, gheheeten Tabita, zo daer af staet inde Gheweercken vanden Apostelen ten ix^en capittele, ende te dier memorien zo plach daer eene kerstene keercke te stane die nu al vervallen es ende bijden heydenen ghedestrueert. Men toocht ooc van daer van verren een doorpkin daer vele kerstenen van dien lande woonen, dwelc eene stede plach te zijne in ouden tijden, ghenaemt Ruwijna, in twelke gheene heydenen noch joden woonen en dorven,¹⁶⁸ zomen wel oec van ghelijcken plecken inden landen van over zee vindt, daer gheene heydenen noch joden en woonen. Ghij zult ooc weten dat tusschen Jaffa ende Jherusalem gheene plaetsen en staen daer eeneghe misterie ghebuert es, daer en es te halene aflaet van zeven jaren pardoens ende zeven carrijnen.

165 Alleen de laatste, vrij korte zin van Augustinus, Civ. Dei, XVIII, 13 zegt iets over de mythe van Perseus en Andromeda.

166 Maar Flavius Josephus, De bello judaico, III, 29 is evenééns erg beknopt over deze mythe.

167 Het huidige Ramla, 20 km ten zuidoosten van Tel-Aviv.

168 Ontleend aan Ludolf van Suchem, cap. 28. De bedoelde plaats is Harûmah/Khirbet er-Rumi (Laurent 44, n.273).