Tvoyage van Mher Joos van Ghistele

(III, 29) [Een tocht naar het noorden: Damietta]

[W]eder ghekeert zijnde inde voorseyde stede, de zelve cooplieden ooc ghebesongiert hebbende, worden vanden advijse te keerne naer Damiaten ende Alexandrien daer zij haerlieder residencie ende woonste hadden, biddende den voorseyden pilgherems daer zij mede ghereyst hadden, met hemlieden te willen trecken omme ooc de maertse daer onttrent te besiene, vanden welken de zelve zeere verblijdt waren ende gheerne daer in consenteerden. Alle (204r) ghereetschepe ghemaect hebbende, scheedende van Alkayeren, zo quamen zij te Boulaken daer vooren af gheseit es, daer huerende een scipkin, een jerme ghenaemt, waer mede zij voeren lancx der riviere van Nilus nedere omtrent een half dachvaert verre, over beede zijden vander rivieren altoos siende groote menichte van doorpen, tempelen, mos-

[p. 209]

keaen, behuusde ende bewoonde plaetsen, zo verre dat zij quamen an een heyland, ghenaemt Delta, zo gheheeten omme dat ghenouch es de figuere van eender Griecscher d, diemen delta naemt.¹⁴² Te desen heylande zo sprietelt de voornoemde riviere in tween principalen loopen ende armen, hoe wel datter nochtans meer loopen ende aermen zijn, waer of den eenen aerm ende loop ter luchter hand gaet naer Alexandrien, ende den anderen aerm ende loop ter rechter hand naer Damiaten; tusschen desen tween principalen aermen ende loopen zo leyt tvoorseyde heyland met tween zijden beloken. De cortste ende de derde zijde, die leit ande zee diemen naemt Mediterraneum; also blijcket dat dit zelve heyland drie houckich es. Ende hoe wel datment maer een heyland en seit, tes nochtans ghedeelt met meer aremkins ende loopkins van watere, maer zijn zo cleene dat zij luttel ghehacht zijn. Dit voornoemde heyland es tprincipaelste ende tvruchtbarichste des lands van Egipten, zo dat tgheheel land in voorleden tijden Delta ghenaemt heeft ghezijn,¹⁴³ ende recht up dhende, int sprietelen der voorseyder rivieren, zo plach in tijden voorleden te stane, (204v) also Dyodorus Siclus seit int tweeste bouc van zijnder historien,¹⁴⁴ een vanden scoonsten ende meesten steden diemen te diere tijt inde weerelt vandt, gheheeten Menphis, de welke ghesticht was van eenen coninc, ghenaemt Ogdons,¹⁴⁵ als inde beste ende vruchtbarichste maertse van alden lande. Te diere steden plaghen in tijden voorleden ooc te woonene sommeghe coninghen van Egipten, latende de stede van Theben¹⁴⁶ daer vooren af ghesproken es. Ooc ter zelver stede plaghen te woonene alle de wijze, gheleerde meesters van Egipten, de welke Sente Jeronimus in Prologo Biblie naemt Menphiticos Vates,¹⁴⁷ maer nu ter tijt zo es de stede al vergaen, zo datmer gheen bescheet af en siet; eeneghe willen zegghen dat de stede van Alkayeren plocht in tijden voorleden Menphis te heetene, maer dat en mach niet wel ghelijcken, ten ware dat deerste Menphis daer af gheseit es, hadde ghedestrueert gheweest, ende datmen dan teender ander plecken een ander Menphis ghesticht hadde vanden zelven steenen, ende dat dan tweeste Menphis nu zoude Alkayeren ghenaemt zijn, ghelijc men dat wel bevindt van Damiaten, Alexandrien, Tripoli ende van vele andere steden die verstelt hebben ghezijn in anderen plaetsen, nochtans behoudende haeren ouden name.¹⁴⁸ Ooc zoudemen moghen zegghen dat de stede van Menphis als nu Alkayeren es, om dat Alkayeren voorseit niet verre en staet van daer de voorseyde Menphis plocht te stane, want ten es (205r) boven een half dachvaert niet verscheeden, ende Alkayeren es ooc de naeste vermaerde plecke die daer omtrent leyt; alzo macht wel wesen dat Alkayeren Menphis plocht ghenaemt te zijne in ouden tijden.¹⁴⁹

142 De hierna volgende geografische beschrijving van de Nijldelta is nagenoeg geheel gebaseerd op Diodorus, I, 33, 5-6-8 en 34, 1-2.

143 Plinius, V, 48.

144 Een onnauwkeurige bronopgave. Zeebout heeft zijn bericht geput uit Diodorus, I, 50, 3.

145 Corrupt voor: Uchoreus (Diodorus, I, 50, 3).

146 Deze onjuiste mededeling - de bloeiperiode van Thebe kwam pas eeuwen ná die van Memphis - staat ook bij Diodorus, I, 50.

147 De zieners van Memphis die volgens Hieronymus, Praefatio Paulino, door Pythagoras waren bezocht.

148 Deze zelfde bewering én een overeenkomstig commentaar daarop bij Willem van Tyrus, XIX, 14.

149 Deze eigen veronderstelling van Zeebout (Willem van Tyrus, XIX, 14 uit haar niet) is dicht bij de waarheid: de jongste ruïnes van Memphis bevinden zich niet ver van het huidige Cairo, zij het aan de overkant van de Nijl.