De Belgische Illustratie. Jaargang 10

De groote telescoop te Parijs. - Kashgar. - Tentoonstellingen in Amerika.

De sterrenhemel levert onuitputtelijke stof op tot waarnemin gen voor den geleerde, tot uitstorting zijner poëzie voor den dichter. De eerste tracht zijne geheimenissen te begrijpen, de laatste bezingt ze, en zoo hebben we aan de sterrekunde talrijke bewonderenswaardige werktuigen en schitterende ontdekkingen, maar ook ontelbare verzen te danken. Geen aanlokkender stof inderdaad voor den dichter en.... den rijmelaar, dan het diepe, donkerblauwe uitspansel met zijn groot getal fonkelende lichten, als zoovele lampen aan het firmament hangende, nu in helderen glans pralende, dan weêr door een wolkensluier voor het oog bedekt, altijd afwisselende in glans en stand, altijd nieuw en altijd schoon, maar altijd ondoorgrondelijk als de groote Schepper, die den onmetelijken sterrenhemel uit het niet te voorschijn riep.

LUCIAAN JOTTRAND.

Toch heeft de wetenschap reeds menige wondervolle ontdekking gedaan, en al moge het menschelijk verstand te kortzichtig zijn om al de geheimen van Gods wijde schepping te doorgronden, een goed deel is reeds opgelicht van den sluier, die het onmetelijk uitspansel aan 's menschen oog onttrekt. De sterrekunde heeft in de ruimte millioenen nieuwe werelden aangewezen, zij heeft die wereldbollen door vernuftige werktuigen dichter bij de aarde gebracht en hun vorm bepaald, hunne wetten geregeld, hunne grootte gemeten.

Van al de hulpmiddelen, waarvan de sterrekundige zich bij zijne waarnemingen bedient, is ongetwijfeld de telescoop de vernuftigste en doelmatigste. Klein en onaanzienlijk in zijn oorsprong, is de telescoop langzamerhand tot een betrekkelijken trap van volmaaktheid gebracht, en door de verschillende toepassingen der wetenschap tot een machtig en wonderlijk instrument geworden in de hand van den bekwamen sterrekundige, die met een zoodanig werktuig gewapend de afstanden als vernietigt en den sterrenhemel in zijne diepste geheimen weet te bespieden.

Tegenwoordig hebben bijna alle groote hoofdsteden en gunstig gelegen punten hunne sterrewachten, die met de telescopen machtige hulpmiddelen zijn in de hand onzer geleerden en door waarneming en onderlinge samenwerking reeds menig wondervol resultaat hebben opgeleverd. Een der schoonste en doelmatigste werktuigen van den nieuweren tijd is voorzeker de groote telescoop van het observatorium te Parijs, een werktuig, welks samenstelling niet alleen een tijdverloop van twintig jaar en ontzaglijke geldsommen, maar ook het scheppend genie en een ongehoorde inspanning en taai geduld van verschillende groote werktuigkundigen eischte. Het is natuurlijk niet de inrichting van den kolossalen ijzeren cylinder, maar de samenstelling der oogglazen en spiegels van ongemeene grootte, welke tot zoovele eigenaardige bezwaren aanleiding gaf.

De beste telescopen bevatten tot heden glazen, welker middellijn gewoonlijk variëerde tusschen de 40 à 80 centimeters; glazen van grooter afmeting konden tot voor weinige jaren niet geslepen worden, doch door volharding en geduld benevens hot aanwenden van alle hulpmiddelen der wetenschap gelukte men er in, uit een glasblok van 700 kilogram een oogglas te slijpen, dat volkomen aan het doel beantwoordde en eene middellijn van 120 centimeters bezat. Ook de noodige brandspiegels kwamen na eindelooze inspanning en vele mislukte proeven gereed en de arbeid, in 1855 ontworpen en begonnen kon in 1875 als geëindigd en gelukt beschouwd worden.

De samenstelling van den cylinder en de overige werktuigen was nu slechts bijzaak, ofschoon het geene geringe zorgen verwekte, een massa van 10.000 kilogram - het gewicht van den telescoop - op de meest geschikte en gemakkelijkste wijze in beweging te kunnen brengen en te besturen. Het kolossale werktuig, dat 190.000 franken gekost heeft, bevindt zich thans sedert bijna twee jaren op het observatorium te Parijs. In onze aflevering is de telescoop in den vereischten stand gesteld en naar den hemel gewend. De wenteltrap op den achtergrond, waarmede men naar den top van het werktuig klimt, is beweegbaar en kan over de gelegde spoorstaven rondom den telescoop bewogen worden. Overigens zijn al de onderdeelen zoo doelmatig aangebracht, dat het reusachtige gevaarte met gemak naar de verschillende standen gesteld kan worden.

Parijs is natuurlijk zeer fier op zijn schier eenigen telescoop en hoopt in de toekomst met de meest beroemde sterrewachten te kunnen wedieveren.

In eene vroegere aflevering deelden wij het een en ander mede over de herbergen en de spijzen der bewoners van het emiraat Kashgar, thans geven wij eenige bijzonderheden omtrent het landschap en de stad zelve. Wij zeiden reeds vroeger, dat op het karakter der Kashgareezen niet zeer te roemen valt en ze als dieven en roovers, zelfs in Azië, geen al te gunstigen naam hebben. Met zulke karaktertrekken laten ze zich natuurlijk weinig aan den landbouw gelegen liggen, ofschoon het vruchtbare gewest bij eenige bewerking een overvloed van vruchten zou

[p. 138]

opleveren. Voor den handel zijn zij echter als in de wieg gelegd en een goed deel van den tusschenhandel van Rusland met China bevindt zich in hunne handen. In den herfst komen talrijke karavanen, gewoonlijk 5 tot 800 kameelen sterk, uit Groot-Bucharije te Kashgar aan. De Russen voeren in: pellen, koper, staal, pelswerk, fluweel, ijzerwaren en suiker, terwijl ze daarvoor thee, rabarber, zijden stoffen, die grootendeels uit China komen, inruilen. Kashgar is wegens het drukke verkeer een der aanzienlijkste handelssteden van Midden-Azië; hier waren dan ook vertegenwoordigers van alle handeldrijvende volken van af Siberië tot Britsch-Indië. Overigens bezit de stad zelve talrijke fabrieken, die vooral gouden en zilveren stoffen, linnen, tapijten, zijden stoffen enz. opleveren.

Kashgar ligt niet ver van de grenzen tusschen China en Groot - Bucharije, telt 40 à 50.000 inwoners en is door een muur omringd, die door zes poorten en torens verdedigd wordt. De stad bezit 70 scholen, 8 karavanserijen en verschillende groote bazaars. Bij gebeurlijke uitbreiding van het handelsverkeer tusschen Rusland en China kan de stad van groote beteekenis worden. Behalve door Russen is Kashgar nog zeer weinig door de Europeanen bezocht.

De Yankee is excentriek als de Engelschman, met dit verschil nochtans, dat de eerste alles in het groot drijft en zijne zonderlingheden een éclat hebben, die hem belachelijk maakt, maar waardoor toch het hoofddoel wordt bereikt: het trekt de opmerkzaamheid en doet van zich spreken.

Onder de echt amerikaansche schouwspelen van den laatsten tijd mogen voorzeker, zelfs in onze eeuw van tentoonstellingen, twee exposities gerekend worden, in de Vereenigde-Staten in de mode gekomen - katten- en kinder-tentoonstellingen. De eersten zijn in verschilende steden der Unie gehouden en de amerikaansche bladen geven hoog op van het interessante dier exposities. Die te New-York bevatte talrijke allermerkwaardigste exemplaren en lokte duizenden bezoekers. Het geheele kattenhoudende en kattenlievende publiek had dan ook zijne bijdragen geleverd; zoo vond men onder de miauwers katten, die den eerbiedwaardigen leeftijd van het vierde gedeelte eener eeuw waren te boven gegaan, katten bijna zoo groot als lammeren en klein als onze veldratten; voorts katten, die zich in de geschiedenis van het oord een naam gemaakt hadden, alsmede monsterkatten met acht pooten, met den kop van een visch en horens als een geit. Liefhebbers beweren, dat de tentoonstelling volkomen gelukt is en met recht de algemeene bewondering heeft opgewekt. De katten-tentoonstelling-manie dreigt zich dientengevolge over het geheele land uit te breiden.

Niet minder succes hadden de kindertentoonstellingen; deze gingen echter niet van vereenigingen, maar van particuliere personen uit en waren dan ook slechts een zuivere speculatieve onderneming. De Yankee weet uit alles geld te slaan, zelfs uit den moederlijken trots, en zoo werden de moeders en voedsters van een district der hoofdstad uitgenoodigd, hare kinderen een zeker aantal dagen te exposeeren, waarna er premiën zouden uitgeloofd worden voor de liefste, zoetste, dikste, lichtste en merkwaardigste kinderen en nog voor een menigte dier bijvoegelijke naamwoorden in den superlatief meer. Tot groot verdriet der zuigelingen en ex-zuigelingen, maar tot vreugde der respectieve moeders en voedsters, bestonden die premiën niet uit smakelijk banket of zoete suikerwerken, maar uit gouden en zilveren medailles, aan kleurrijke linten opgehangen. Voor iedere merkwaardigheid in hare soort werd eene zoodanige medaille toegekend en bij slot van rekening bleek het, dat de ‘ondernemer’ zich in eene belangrijke winst verheugen mocht: de bezoekers waren in zoo groote menigte toegestroomd, dat de man hoogst voldaan zijne ‘industrie’ elders ging voortzetten. Het scheelde echter weinig, of hij ware het slachtoffer geworden van de verontwaardiging der niet-bekroonde moeders, die in billijken toorn losberstten over het feit, dat hare lievelingen - Vader Cats zegt immers, dat ieder zijn uiltje een valk meent te zijn - gepasseerd waren. Slechts ternauwernood ontsnapte de ondernemer met zijn buit aan de samenspanning der verongelijkte moeders.

Later heeft de man zijne zaak te Philadelphia voortgezet, opnieuw reusachtige biljetten doen aanplakken, advertentiën geplaatst en bij trommelslag zijn voornemen bekend gemaakt. Ook hier zou het medailles regenen, en talrijk kwamen de moeders met hare kleinen op, talrijker nog het nieuwsgierige entree-betalende publiek. De expositeur heeft echter het einde der geschiedenis niet afgewacht; misschien bedenkende dat men niet tweemaal een zelfde gevaar behoort te trotseeren, heeft hij, vóór de uitreiking der medailles, zijne biezen gepakt, aldus den geheelen buit medevoerende en de onthutste moeders in diepe verslagenheid achterlatende.