Het schilder-boeck

Van de Reflecty, Reverberaty, teghen-glans oft weerschijn.
Het sevende Capittel.

1  Van Reflexy oft wederschijn te spreken,
Aen der Sonnen weerschijn moet zijn bogonnen:
Want men haer licht boven al siet uytsteken,
Allen Astren soude claerheyt ontbreken,^*
Hadden sy niet den wederglans der Sonnen,
Sy die den Hemel t'goet aenschijn wil jonnen,
Is s'Weerelts Siel in't midden der Planeten,
S'en dient in ons voornemen niet vergheten.
2  Soo wanneer den nacht veldtvluchtich vertrecken,^*
Met zijn swarte seylen van duyster mijnen,
Moet, En de schoon dinghen in alle plecken
Op t'Aenschijn der aerden weder ontdecken,
Dan machmen sien in der wolcken bruwijnen
Een Reverberaty, oft wederschijnen,
Als de Sonne met den dagh comt vermeyden,
En de Lucht met veel verwen overspreyden.
3  Het is om zijn hert en sin te verfraeyen,
In den morghen-stondt, eermen siet voortcommen
T'hooft-licht des aerdtbodems met gulden raeyen,
Te sien t'Orientsch' asuerveldt besaeyen,
Met roode Roosen, en purpuren Blommen,
Hoe canmen een schoonder Reflexy nommen,
Die van veel Poeten eertijts in't leven
Schilderachtich en constich is beschreven.
4  Van Aurora (naer t'segghen des Poeten)^*
Heeft Cephalus tot Phocum gaen verhalen,
Hoe dats' op Hymetus bergh was gheseten,
Die eeuwich is bloeyende onversleten,
Hebbende den mondt, root boven Coralen,
En dat sy altijts in't rijsen, en dalen,
Den morghen, en den avondt wil ghedencken,
Hun het eerst' end'het leste licht te schencken.^*
5  Ghelijck Aurora haer bloeyende lippen
Vertoont s'morghens vroegh, en des avonts spade,
Soo in't afgaen van den dagh, als in't kippen,
Thorens, Huysen, Boomen, Berghen, en Clippen,

* Plin. lib. [..]. cap. 6.

* Van den Morghenstondt.

* Aurora, is so wel des avonts rootheyt, als des morgens.

* Hoe dat alles buyten rooder laet in Son opstant, en onderganck.

[fol. 29v]

 

Verwende met haren rooden ghewade,

 

Soo moet den Schilder wel neerstich slaen gade,

 

In gheflickerde Lucht, Berghen en Rootsen,

 

Het wesen van Aurora nae te bootsen.

 

6  In der Sonnen ondergangh sietmen blijcken^*

 

Veel rooder ghecoluert diversche saken,

 

Soo den grondt der aerden, steenen, en brijcken,

 

Als des Menschen aensichten van ghelijcken,

 

Daerse de stralen der Sonnen gheraken,

 

Oft alsoo een holder reflecty maken,

 

Wordense stracx een blosende rootachtich,

 

Vierich, en gloeyende coleur deelachtich.

 

7  Wanneer nu Phoebus, met zijn snelle Peerden,

 

naer den grooten Oceanus gaet rennen,

 

Om herbergh' onder d'avontsterr' aenveerden,

 

Machmen van daer streckende naer der eerden,

 

Een blinckende strek' in de Zee bekennen,

 

Oock wil ghemeynlijck hem het water wennen,

 

Als t'camelion en het coleur aencleven,

 

Van t'gheen hem boven is, oft vast beneven.

 

8  De Zee of t'water doorschijnich en dinne^*

 

Den spieghel des Hemels van claren luyster,

 

Aldaer sietmen Titonis Bruydt vol minne

 

Smorghens en savonts haer spieghelen inne^*

 

Haer blosende wanghen, en dat veel juyster,

 

Wanneer dat niet met dicke wolcken duyster,

 

Eolus Crijchslien de Locht en besetten,

 

En haer den toeganck van dien en beletten.

 

9  Coleuren en Beelden menighertiere

 

Sietmen in de wolcken, die hen vermeeren,

 

Oft verminderen, diveersch van maniere,

 

nae dat hen de matery van den viere,

 

Oft de dickte van der wolcken verheeren:

 

Nu hebben wy noch ons propoost te keeren

 

Tot een reverberaty in de wolcken,

 

Schoon wonderlijck om sien voor alle volcken.

 

10  Recht teghen over de Son werdt bevonden,^*

 

Meest ontrent den Herfst, in de corte daghen,

 

Dat hem gaet vertoonen eenen half ronden

 

Rinck, oft circkel, groot ende wijt ontbonden,

 

Als de Sonne begint dalen oft laghen,

 

Dan heeft hy zijn parck ten hooghsten beslaghen,

 

maer op dat ick den naem niet en ontoghe,

 

Ick meyn den veelverwighen Reghenboghe.

 

11  Dat eeuwich teecken, dat den Heere stelde

 

Tusschen hem, Noe, aller Menschen sielen,

 

En alle Dieren bin den aerdtschen velde,

* In der Sonnen ondergang is alle dingh rooder van verwe.

* De Zee of t'water, eenen spieghel des Hemels.

* Van Beelden in den wolcken door t'reflexeren der Sonne.

* Van den Reghenboge in de wolcken, wesende een Reflectie der Sonnen.

[fol. 30r]

 

Dat hy niet meer en soude met ghewelde

 

Door de Deluvy alle vleys vernielen:^*

 

maer ofter nu eenighe vraghen vielen

 

Van den tweeden boghe, soo acht ick desen

 

Van den eersten maer den weerschijn te wesen.

 

12  Want het schijnt wel, datmen somtijts in't rijsen^*

 

Oft dalen der Son, heeft sien openbaren^*

 

Diversche Sonnen, nochtans te bewijsen

 

Datter veel Sonnen zijn, waer niet te prijsen,

 

maer dat het veel eer Reflexien waren:

 

Want in eenen onbelemmerden claren

 

Hemel, en salmen niet sien sulck spectakel,

 

Of ten waer bysonder een groot mirakel.

 

13  Men mach den Regenboogh' oock niet aenschouwen

 

Dan als de Locht is met wolcken behanghen,

 

En soo men hier mocht op Plinium bouwen,

 

Most zijn een holle wolck, als uytghehouwen,

 

Daert weerschijn der Sonnen in wort ontfanghen,

 

Doch soo veel de rondicheyt mach belanghen,

 

Soud' ickt niet de wolcke toeschrijven connen,

 

Dan veel eer de rondicheyt van der Sonnen.

 

14  Den Reghenboghe, nae Pliny vermeten,^*

 

Daghelijcx in de Lucht ghesien wordt boven

 

Lacus Velinus, onder het Spoleten

 

Vorstendom, ende heet nu (nae mijn weten)

 

t'Meyr te Piede Lupi, men macht gheloven,

 

maer een stuck weeghs van daer comt af ghestoven

 

De Rivier Negra, met grooten gheschalle,

 

Van seer hooghen berghe ten diepen dalle.^*

 

15  Dees Rivier hebbende begin ghenomen

 

Wt dit Meyr, dat hem water wil verleenen,

 

By Terni, tusschen Venegen en Romen,

 

Valt soo van de rootse, t'is om verschromen,

 

T'ghedruys datse maeckt op de holle steenen,

 

Met luyde roepen, daer qualijck den eenen

 

Den anderen eenich propoost can segghen,

 

Oft men moet de oor aen de mondt schier legghen.

 

16  Grooten nevel oft mist uyt desen stercken^*

 

Waterval is rijsende t'allen tijde,

 

Waer in men daghelijcx door s'Heeren wercken

 

Natuerlijck den Reghenboghe can mercken,

 

Alsser de Son in schijnt, t'zy van wat sijde,

 

Van t'gheen ick ghesien heb, ick hier belijde:

 

Want van Terni wandelende somwijlen,

 

Waechd' ick daer aen een deel van die cleyn mijlen.

 

17  Boven dat ick hier moet met Pliny schillen

 

Weynich van dees plaetse, ben noch ghedronghen,

* Den Regenboghe gheeft weerschijn, en maeckt eenen anderen boge.

* Plin. lib. 2.

* Van der Sonnen Reflexien, dat somtijts meer Sonnen schijnen te wesen.

* Lib. 2. cap. 62.

* Van eenen schoonen waterval.

* Den Regenboghe wordt gesien in eenen mist, die den waterval van hem gheeft by Terni.

[fol. 30v]

 

Door t'gheen hier verhaelt is, te helpen stillen,^*

 

Die van de holle wolcke hebben willen

 

De Reflexy, booghwijs te zijn bedwonghen:

 

Want te Tivoli, daer seer hoogh op spronghen

 

Diversche Fonteynen, niet om verschoonen,

 

Sach ick oock den Reghenboogh hem vertoonen.

 

18  In de vochtighe Lucht, waer in haer stralen

 

De claer blinckende Son is comen schieten,

 

maer van waer den Reghenboghe mach halen^*

 

Sijn schoon colueren, indien niet en falen,

 

Die ons hier van haer schriften achter lieten,

 

Soo soude hy de selvighe ghenieten,

 

Wt der wolcken, en alsoo mede brenghen,

 

Wt Locht ende vyer, die haer daer vermenghen.

 

19  Hezechiel, een Prophete gheseghent,^*

 

Sach s'Heeren heerlijckheyt rondtomme blincken,

 

Ghelijck den Reghenboogh, alst heeft ghereghent,

 

In de wolcken s'Menschen ooghen bejeghent,

 

Men mach Ioannem hier oock wel ghedincken,

 

Hy hoord' een stem als een Basuyne clincken,

 

En sach oock om den Stoel met sinnen rustich^*

 

Den Reghenboogh', als den Smaragde lustich.

 

20  Aensiende den Reghenboghens figuere,

 

Seyt Iesus Sprach, wilt loven den ghenen,^*

 

Van wien hy t'schepsel is oft creatuere,

 

Want hy heeft (seyt hy) seer schoon verwe pure,

 

Van ghelijck, als uyt t'voorhangsel quam henen,

 

Den Hoogh-priester Simon heeft hy gheschenen,

 

Met zijn vercieringh in s'Tempels ghestichte,

 

Den Reghenboghe met schoon verwen lichte.

 

21  Och wat de Poeten van Iris ramen,^*

 

Hoe dat hy van veel verwen heeft zijn cleydtsel,

 

En seer schoon van glance, dit is al tsamen

 

Gheseyt van den Reghenboghe met namen,

 

Welcken om te maken zijn conterfeytsel,

 

Dient wel ghemerckt op der verwen afscheytsel,

 

Hoe aerdich sy in een verdreven vloeyen,

 

En uyt malcander al schijnen te groeyen.

 

22  naest ons is hy purper, dan incarnatich,^*

 

Oft lacke wittich, om wel coloreren,

 

Daer naer orangiachtich, oft root cieratich,

 

Dan masticot gheel, dan groen delicatich,

 

Dan schoon asuer, als der Pauwen hals veren,

 

Achter weder purper, te domineren

 

Met soo een gheschakeert mantel ghewoon is,

 

Desen voorloopenden bode Iunonis.

 

23  Een yeghelijck ghebruycker van de doode

* Noch tot Tivoli in de Vyvers, daer Fonteynen in springhen.

* Van waer den Regenboghe zijn verwen heeft.

* Ezech. 18. 19.

* Apoc. 4.3.

* Syrach. 43.24.

* Den Poeetschen Iris, voorloopster van Iuno, is den Reghenboghe.

* Des Reghenbooghs verwen.

[fol. 31r]

 

Poetery, wel acht te nemen diende,^*

 

Wat verwenhierby een niet en zijn noode,

 

Als blaeuw by purper, en t'purper by t'roode,

 

En by t'roode t'geel, oraengiachtich siende,

 

Dan het lichte geel hevet t'groen te vriende,

 

En t'groen mach wel hebben met t'blaeuw te doene,

 

Oock uyt asch-blaeuw en gheel tempertmen groene.

 

24  In sulcker manier, als op seker Wetten^*

 

Bereyden haer tavelotsen, oft borden,

 

Die op't natte calck haer te wercken setten,

 

Ende d'Olyverwers, op haer palletten,

 

Behoorden oock te houden dese orden,

 

T'witte naest de handt, dan uyt elck bruyn worden

 

Ghemaeckt twee oft dry lichter temperinghen,

 

Ghereedt en vorderlijck zijn dese dinghen.

 

25  Want niet dan tijdt-winnen en is de spacy,^*

 

Die Schilders in verwe temperen missen,

 

Dan behoeven hier van geen arguacy,

 

maer te vervolghen de Reverberacy,

 

Als maenschijn, brandt, blixem, keers-licht, en smissen,^*

 

Op elck bysonder dientmen wel te gissen,

 

Hoe dat het in zijn ommestandts verclaren

 

Sal altijt een ghelijck ghedaente baren.

 

26  T'nacht-licht de Mane stellende zijn teycken

 

Aen Huysen oft Kercken, boven oft onder,

 

Ghelijck sy bleyck is, sal sy sulcken bleycken

 

Schijn van haer gheven, waer sy't can bereycken,

 

S'ghelijcx den blixem van den fellen donder

 

Wesend' een voorbode, met een bysonder

 

Blaeuverwich vyer, doet de duysterheyt wijcken,

 

En oock metter vlucht zijn Reflexy blijcken.

 

27  Wy vonden, soo wy in Plinio lasen,^*

 

Oock voortijts ghebruyckt de Reflexy Conste,

 

Door Antiphilum, die als gheenen dwasen,

 

Hadde gheschildert een Knecht ligghen blasen,

 

Om vyer doen branden, met vlijtigher jonste,

 

En door sulck blasen, een seer schoone wonste

 

Den wederglans ded' aenschouwen inwendich,

 

Oock t'blasers troenge ghevlickert behendich.

 

28  Echion, daer wy noch elders van seyden,

 

Heeft oock de Reflexy Const willen toonen,

 

Hebbende laten sien, door t'lichts verspreyden,^*

 

Een schoon jonghe Bruydt te bedde gheleyden,

 

Volghende van eender ouder Matroonen

 

De voetstappen: wants' om t'duyster verschoonen,

 

Haer voordroegh een Toortse brandende vierich,

 

En tradt soo nae, met een wesen manierich.

* Aen den Regenboge hebben de Schilders waer te nemen, wat verwen geern by een zijn.

* Die op't nat kalc wercken, temperen uyt elcke verwe twee oft dry lichter, t'witte naest de handt voeghende.

* T'verwe temperen is geen tijdt-verlies, maer is seer voorderlijck.

* Op de verwen en gedaenten van alderley lichten behoeft wel gelet, om t'onderscheyt te kennen.

* Exempel van eenen vierblaser, ghedaen door een antijckschen Schilder Antiphilus.

* Exempel van een Bruydt, die met toorts-licht te bedde wort gheleydt.

[fol. 31v]

 

29  In den Furiosen verhaelt op deser^*

 

Manieren, dinghen die gheschildert schijnen,

 

Den recht Poeet-stijlighen Ferrareser,

 

Die schier soo soet betoovert zijnen Leser,

 

Als hy Roggieren beschrijft van Alcinen,

 

Daer sy hem, naer costelijcke Feestijnen,

 

Doet heerlijck gheleyden in een slaepcamer,

 

Om met hem vryheyt ghebruycken bequamer.

 

30  Met veel Toortse-lichten trocken de Pagen

 

Voor henen, de duysternissen verjaghen,

 

Verselschapt met lustighe Personnagen,

 

Gingh Rogier vinden de sachte plumagen,

 

Daer soet-rokich ghespreyt, om zijn behaghen,

 

De gherooswaterde lakens op laghen,

 

Wesende wit linnen van fijnheyt even

 

Al haddes' Arachne selve gheweven.

 

31  Fellen brandt van onvyer (zijnd' een verschricker^*

 

Van s'Menschen herten) als hy wordt verheven,

 

maeckt met zijn voncken een vyerich gheclicker,

 

Hoe t'doncker nacht-seyl is swerter en dicker,

 

Hoe helder zijn crachtighe vlammen leven,

 

Die oock sulck ghecoluert wederschijn gheven,

 

Aen Huysen, Tempels, oft ander ghebouwen,

 

End' oock in't water een vreeslijck beschouwen.

 

32  Sy hebben in de Const al groot impery,^*

 

Die wel uytbeelden Vulcanus vergrammen,

 

Met veruwe, sulck grouwelijck misery:

 

Want nae t'gheen dat de spijs' is oft matery,^*

 

Daer hy med' opvoedt zijn heftighen vlammen,

 

Die ten Hemelwaert vlieghen, quaet om tammen,

 

Daer nae hebben sy oock t'coluer ghecreghen,

 

T'zy tot root, purper, blau, oft groen gheneghen.

 

33  Niet alleen de vlammen, maer oock de roocken,^*

 

Van verscheyden verwen de Lucht vervullen,

 

Iae dat t'schijnen d'afgrijselijcke smoocken

 

Stygij, daer met veel leelijcke spoocken,

 

Hydra, en Cerberus, tieren en brullen:

 

Dus dan de Schilders hier op achten sullen,

 

Om eenen brandt schrickelijck uyt te stellen,^*

 

Oft t'vyer te stoken in Poeetsche Hellen.

 

34  Keers-lichten, als dinghen niet seer commune,

 

Vallen moeyelijck, en constich om maken,^*

 

Dan het staet wel, als men voor aen in't brune

 

Eenich Beeldt van de voeten tot de crune

 

Overschaduwt, t'licht latende gheraken

 

Slechs den omtreck van naeckte hayr oft laken,

 

Oock moet van het licht, als een punct oft steke,

* Exempel uyt Ariosto in zijnen Furioso, Canto. 7.

* Van brandt in doncker nacht te schilderen, met zijn reverberatien.

* Dat het Const is, wel branden te schilderen.

* Dat de vlammen gedaente hebben nae de stoffe, daer sy van voetsel hebben.

* Dat niet alleen de vlammen van verscheyden verwen en zijn, maer oock de roocken.

* Van Poeetsche Hellen te schilderen.

* Van Keerslichten, hoe men die schileren sal.

[fol. 32r]

 

De schaduw'over al nemen haer streke.^*

 

35  Soo oock om te maken met naeckte leden

 

Vulcanum, Siclopen, die met verfellen

 

T'gheberghte Gibelli daveren deden,

 

Daer sy Iuppiter zijn blixemen smeden,

 

Machmen teghen t'licht, een van dees ghesellen

 

Gheheel overschaduwen, ende mellen

 

Het licht des vyers, gherakende van vooren

 

Den omtreck hier ende daer, naer behooren.

 

36  maer die staen achter de vierighe voncken,

 

Moeten des weerschijns levereye draghen,

 

Hun van het gloeyend' yser-werck gheschoncken,

 

Welck daer verwet de rootse der speloncken,

 

Met schaduwen ende vierighe daghen,

 

Die oock van onder op comen gheslaghen,

 

Teghen de verborstelde wreede troengen,

 

Stuerlijck siende, naer haer ruyde besoengen.

 

37  T'licht op zijn plaetse wesend', is te wachten,

 

Waer t'weerschijn de schaduw' oock moet verknapen,

 

maer om te spreken van lichten en nachten,

 

In't Roomsch Vaticano blijcken de crachten,

 

Daer men Petrum swaerlijck siet ligghen slapen,^*

 

Tusschen twee Crijchslieden, op welcker wapen

 

Het weerschijn van den Enghel in den Kercker,

 

Tuyght wel wat Raphael was voor een wercker.

 

38  Noch sietmen Petrum met den Enghel trecken,

 

Daer een Sentinel heeft een Toorts' in handen,

 

Die buyten een ander Wacht comt op wecken,^*

 

End' op de harnassen ter selver plecken

 

Slaet den wederglans van dit toortsich branden,

 

Elders oock t'maenschijn, dan is met verstanden

 

Daer waerghenomen den dagh van een venster,

 

Die dees lichten gheeft natuerlijcken glenster.

 

39  Onder al die nachten pleghen te stichten

 

Van verwen op Tafereelen figuerlijck,

 

Met stralighe wederglansende lichten,^*

 

Con den ouden Bassano de ghesichten

 

Wtnemende wel bedrieghen natuerlijck:

 

Want het schijnt datmen siet voor ooghen puerlijck

 

Vlammen, Toortsen, brandende lampen hanghen,

 

En Potten en Ketels t'weerschijn ontfanghen.

 

40  Coperen, Tennen, Yseren gheruchten,

 

Ghelockte Schapen, en alderley Dieren,

 

De boodtschap der Herders, Egyptsche vluchten,

 

Verscheyden nacht-stucken, aerdighe cluchten

 

Van Beelden, die t'werck oock gracy toestieren,

 

Olyverwe doecken, vreemt om versieren,

* Om Vulcani smisse, en dergelijcke dingen te schilderen.

* Exempel van geschilderden nacht, met verscheyden lichten, ghedaen van Raphael.

* Dit stuck is in Fresco op t'Paus paleys, daer van leest in Raphaels leven.

* Den ouden Bassan was uytnemende van nachten te schilderen, en aerdich te reflexeren.

[fol. 32v]

 

Sietmen wel ghedaen veerdich, als in spele,

 

Van desen wel verwenden Dorpman vele.

 

41  Summa, hoe hoogh desen Man is gaen stappen,

 

Om constich Reflexy wel uyt te drucken,

 

Ten heeft niet alleen faem in veel Landtschappen,

 

maer oock den goudt-proever Battus gaen clappen:^*

 

Want in't Hooft der Steden ick by ghelucken

 

Quam te sien eenighe Passy nacht-stucken,

 

Waer in t'steens grondt t'diepsel was menichvuldich,

 

En des lichts stralen van een stecksken guldich.

 

42  Doch wat ben ick hier van vreemde vermanich,

 

Daer ick behoorde ghedencken Congietten,

 

Nederlandich Schilder Italianich,^*

 

Wien alle verwen waren onderdanich,

 

In als, waer hyse te wercke wouw setten,

 

Iae geen en dorst in't alderminst zijn Wetten

 

Overtreden, maer mosten doen en worden,

 

nae t'gheen zijn ghedachten hen gaven orden.

 

43  En waer sy t'uyterste zijns sins vermeten^*

 

Noch zijn onmachtich te volbrenghen, boude

 

Ginck hy toe met den sone van Iapeten,

 

Aen den waghen des Conings der Planeten:

 

Want op dat zijn vyer oft licht leven soude,

 

Bracht hy dat constich te weghe met goude,

 

Dat zijn vyeren ligghen groeyend' en blincken,

 

En zijn lichten staen als sterren en pincken.

 

44  Met verwen can hy te wonder doen bernen^*

 

Plutonis stadt, oft Troyen doen te nieten,

 

Iudith snachts toonen t'hooft van Holofernen,

 

Met Toortsen en Fackels, oock met Lanternen

 

In de straten, t'volcx toeloop in't verschieten:

 

Als de Lotery, die hem maken lieten

 

t'Amsterdam der Crancksinnighe voorstanders,

 

Sonder wat van hem noch te sien is anders.

 

45  Voorts ghelijck Pictura nu wel Bataven

 

Soo jonstich is, als voortijts Sycionen,

 

Heeft de Natuere ter Haerlemmer haven

 

Comen uyt schudden den schoot haerder gaven,^*

 

In de boesemen van twee die daer wonen,

 

D'een is te recht een Schilder, van den gonen

 

Is t'Amsterdam de Spelonck Platonis,

 

In welcke dat Conste meer als ghewoon is.

 

46  Daer sietmen Reflexy over al schampen,

 

Doch een hoop ghevanghen in't doncker laghen,

 

Die met Argumenten schenen te campen,

 

Van Beelde-schaduwen door t'licht der Lampen,

 

Enighe los, beelden en schaduw saghen,

* Dese stuckskens sach ick te Room, en waren gheschildert op platen van soetsteen.

* Congiet was oock fraey van branden en lichten.

* Congiet maeckte van verheven vergulde doppen keers-lichten, die te branden schenen.

* Exempelen, van eenighe stucken van Congiet.

* Ander Exempel, van een Platonische speloncke, welcke is gedaen door Cornelis Cornelisz. van Haerlem, welck stuck is t'Amsterdam.

[fol. 33r]

 

Ander verder van daer hadden gheslaghen

 

Diep in den Hemel t'ghesicht, sonder neyghen,

 

maer den sin beveel ick die t'stuck is eyghen.

 

47  D'ander heeft Natuer gants willen aenwennen

 

Linearis en Clypeus practijcken,

 

Eyndlijck oock Picturams, end' hem doen kennen^*

 

Voor eenighen Phoenix met goltsche pennen,

 

En wat metael sal t'eenich golt niet wijcken,

 

Oft wat licht d'eenighe Sonne ghelijcken,

 

Dien hy eenich is toeghewijdt bequame,

 

En draeght van den Victory-boom den name.

 

48  Van desen sachmen op Attalus vliesen

 

in Linearis Const, verciert met druyven,^*

 

Vinde-wijn, Gheve-lust, Sorghe verliesen,

 

By Overvloedt, om niet laten vervriesen,

 

Midden hun ghenuechte, met witte Duyven,

 

Lust blasende t'vyer, deed' de vlammen stuyven,

 

Waer van Reflexy oock Echo gheslachte,

 

En den Beelden een weder-dagh toebrachte.

 

49  Dit Dedalis stuck, waer in hen verblijden

 

Die schoone Charites, mach den Hespery^*

 

Lust-hof vercieren nu in dese tijden:

 

En sooder daer vreemder eere benijden,

 

Fama gheluydt werdt hun dubbel misery:

 

Want men sal dit werck, vol Consten mistery,^*

 

Met Zeuxis worstelaers, veel beter laken,

 

Dan datment soo goet sal connen ghemaken.

 

50  Nu zijnd' uyt de doncker nachten ghescheyden,^*

 

Vindend' ons daer den dagh is in saysoene,

 

En den lustighen tijdt, in groene weyden,

 

Daer ligghend' en sittend', om ons vermeyden,

 

Soo begint den weerschijn zijn werck te doene,

 

Want wy worden deelachtich daer het groene

 

In onse troengen ende naeckte huyden,

 

Van het loof der Boomen, grassen, en cruyden.^*

 

51  Desghelijcx, waer troengen oft naeckte lijven

 

Schaduwen teghen wolle, sijd', oft lijnen,

 

De Reflexy sal haren aerdt bedrijven,

 

T'zy wat gheel oft root, deelachtich beclijven

 

Sal de Carnaty met sulck wederschijnen:^*

 

Oock sietmen daer de Musculen verdwijnen

 

Teghen malcanders een Reverberaty,

 

Ghelijck als Carnaty teghen Carnaty.

 

52  Aen rond' colommen sietmen oock ontblooten

 

Eenen teghen-dagh, als elders aen basen

 

Witt' Eyeren ende Marmoren clooten,

 

Te meer alsser lichte dinghen aenstooten,

* Plinius schrijft, den Phoenix te hebben eenighe gulden pennen oft veren.

* Dit was een groot stuck op pergament metter pen, een Venus, Bachus, en Ceres, daer Cupido t'vyer blaest.

* Dit van Goltzius ghedaen, is te Room.

* Plin. lib. 35. cap. 9.

* Van de Reflectie der groenheyt in den naecten, daer men in groen weyden oft hoven sittet.

* Van wederschijn der naecten, tegen eenige gecoleurde dingen.

* Groote vlacke Reflectien staen somtijden wel, doch is toe te sien, dat de cleen weerschijnen aen den naecten geen drooghte oft misstaen en gheven.

[fol. 33v]

 

Oock gulden, oft silveren schalen, vasen^*

 

Claer doorschijnich ijs, en gheschoncken glasen

 

Met wijn, die t'amlaken weerschijnich smetten,

 

Op al dit hebben de Schilders te letten.

 

53  Aen noch veel meer dinghen, sietmen expresse

 

Glansen en schijnen teghenslaen en keeren,

 

Ghelijck daer van elcke bysonder lesse,

 

Aen de Natuere, der Schilders Meestresse,^*

 

Met vlijtighen opmercken is te leeren,

 

Hoe glansende Visschen, Tennen en eeren,

 

Malcander de Reverberaty deelen,

 

Exempel in langhe Piers tafereelen.

 

54  Desen Man stelde wonderlijck de pijpen

 

Met de verwe, dese dinghen aengaende,

 

Het scheen al te leven, t'groen met den rijpen,

 

Men soude schier meenen met handen grijpen

 

Eenighe tailliooren in't doncker staende,

 

Daer soo eenen teghen-glans in is slaende,

 

Ghelijck men mach sien met jonstigher vlamme

 

By eenen Const-lievenden t'Amsterdamme.

 

55  Summa, in Const was hy een overvliegher,^*

 

Om de Reflexy aerdich by te bringhen,

 

Iae een groot behendich listich bedriegher

 

Van s'Menschen ooghen, oock een cluchtich liegher:

 

Want men meent te sien alderhande dinghen,

 

Doch ist maer verwe, die hy wist te minghen,

 

Dat t'effen schijnt rondt, en t'platte verheven,

 

T'stomme te spreken, en t'doode te leven.

 

56  Een History is my niet uyt den sinne,^*

 

Op de Logie van Raphael, in desen

 

Daer Isaac boerdt met zijn Wijf uyt minne,

 

En de Sonne schijnt te camerwaert inne:

 

T'constigh graef-ijser Dureri ghepresen

 

Heeft t'Sonne Reflexy oock aenghewesen,

 

In zijnen Ieronymus in de Camer,

 

Datmen noyt beter en sach noch bequamer.

 

57  Van weerglansen en doorschijninghe stralen,

 

Die meer zijn, als men soude connen droomen,

 

Willen wy eyndighen, ende verhalen,

 

Hoe men perfect averecht om siet dalen,^*

 

In claer-staende wateren sonder stroomen,

 

Cruyden, lissen, Berghen, Huysen, en boomen,

 

Oock drinckende Vee, Schapen, Koeyen, Peerden,

 

Oft wat voghelen hun daer in gheneerden.

 

58  Een wilde schoon plaetse vinden wy cluchtich,^*

 

Van den tweeden Maro constigh beschreven,

 

Daer Angelica voor Renalt quam vluchtich,

* Dat de Schilders op veelderley reflectien te letten hebben.

* Exempel van weerglans in een Keucken, ghedaen van den ouden langhen Pier, welcke is te sien by den Kinderen van wijlen Const-liefdighen Iacob Ravaert.

* Lof der Const van den ouden langhen Pier.

* Exempelen van Sonneschijn reflectien, een van Raphael, t'ander van Albert Durer met t'graef-yser.

* Van de Reflectien, die in't water te sien zijn.

* Een schoon Exempel van Ariosto, in Il furioso, Cant. 1.

[fol. 34r]

 

In eenen groenen Boschken, daer gheruchtich^*

 

De coel Aura doet de bladerkens beven,

 

En twee claer Beken een sacht ruysschen gheven

 

Teghen cleyn steentgens, traghelijck in't vloeyen,

 

En doen daer altijts nieu cruydekens groeyen.

 

59  Daer by stondt een Hutken vol doorne blommen,

 

En vol roode Roosen, lieflijck van roken,

 

Welcx spieghel men dit claer vloeysel mocht nommen,

 

Tusschen hoogh' Eycken, daer geen Son mocht commen,

 

Hier in de binnenste schaduw ghedoken,

 

Was ruymte tot een coel woonstgen ontloken,

 

Onder tacken en bladeren soo dichte,

 

Geen Son en mochter in, noch min ghesichte.

 

60  Een bevallijck bedde, dat elck mach lusten,

 

Maken de teeder cruydekens in desen,

 

Die den moeden, verhitten, ongheblusten,

 

Hier comende soet aenlocken om rusten:

 

Dus den Schilders en dient niet gantsch mispresen,

 

Poetelijcke ghedichten te lesen,^*

 

Want veel dinghen, die tot t'schilderen strecken,

 

Cant hun inbeelden, leeren, en verwecken.

 

61  Ten lesten, o Giges lustighe Ionghen,

 

Die in Picturams labyrinthus dolen,

 

Om leeren haer weghen vlijtich ghedronghen,

 

Waer dat ghy wandelt, tot vreuchden ontspronghen,

 

T'clouwen der Natueren zy u bevolen,

 

Schickt by haer aendachtich altijts ter Scholen

 

V ooghen, laet u arbeydt niet verdrieten,

 

Soo meuchdy een blijd' uytcomste ghenieten.

 

 

 

Eynde van de Reflexy.

* Stanza. 35. waer in is te mercken, dat den Schilders Poëtsche versieringen vorderlijck zijn te lesen, om den selven met den verwen na te volgen.

* Ariadne gaf Theseo een clouwen, om uyt den doolhof van Minos te gheraken: nu zy den jongen Schilders bevolen, te volgen t'clouwen van alle ghedaenten der natueren, om tot goeden eynde te comen.