Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar (2004)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar
Afbeelding van Het Antwerps liedboek. Deel 2. CommentaarToon afbeelding van titelpagina van Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.01 MB)

Scans (39.50 MB)

ebook (5.88 MB)

XML (1.57 MB)

tekstbestand






Editeurs

Dirk Geirnaert

Louis Peter Grijp

Hermina Joldersma

J.B. Oosterman

Dieuwke E. van der Poel



Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel
liederen/liedjes


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

(2004)–Anoniem Antwerps liedboek–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

66 Het quam een ruyterken uut Bosscayen

Verhalend lied. Een soldaat vangt bot bij zijn amoureuze avances in de kroeg. Hoewel hij daar niet echt zwaar aan lijkt te tillen, ontlokt dit hem toch een (clichématige) liefdesklacht.

titel ruyter: soldaat
  Bosschayen: Biskaje (Gascogne, de Zuidfranse streek; er waren huursoldaten uit deze streek in de Nederlanden in de zestiende en zeventiende eeuw)
1,2 in den wijn: in de kroeg
1,3 Hé, hallo, wordt hier niet genaaid? (dubbelzinnig)
1,5 En ik heb hier ook nog een mooi goudstuk
1,7 boelschap: liefje
2,1-4 (Tot zijn stomme verbazing wordt hij afgewezen)
2,1 Ik krijg de wind van voren
2,2 Als de eerste de beste die van zeilen geen verstand heeft!
2,3 Je hebt je helemaal niet met mij bezig gehouden
2,4 Het lijkt me zelfs dat je me liever kwijt dan rijk bent!
2,5 Als het er, wat mij betreft, zo voor staat
2,6 verdrach: afspraak
2,7 Kies jij maar een ander, raad ik je aan
3,1 hantieren: gebruiken
3,2 tot: voor
3,3 na tspeels manieren: zoals dat bij een schietwedstrijd gebeuren kan
3,4 Dan maken ze hun tweede vast voor hetzelfde schot
3,5 Desghelijcx: Net zo
3,8 Hiermede: Met die woorden
  oorlof: afscheid
4,1 ick moet u claghen: ik moet mijn hart eens bij jullie luchten
4,3 Ik word gekweld door Venus
4,4 Ic en weet: Ik weet niet
4,6 Heeft me laten zitten en vindt me absoluut de moeite niet waard
4,7 Dies: Daarom
5,2 Die zijn aandacht naar vrouwen laat uitgaan

[pagina 171]
[p. 171]

5,3 Hij hangt altijd zonder gewurgd te worden (bedoeld is: altijd zit hij in een zeer penibele situatie)
5,4 ende niet en vecht: maar vechtend niets bereikt
5,5 Bij wie ik me daarover ook beklaag, ik krijg nooit gelijk
5,8 in drucke: in zak en as
6,2 van ghelde bloot: zonder geld
6,3 Hadden de tongen van die vuige roddelaars hun werk niet gedaan
6,4 Dan lag hij nu bij zijn liefje in haar schoot
6,5 Zij, aan wie hij zijn hart verpand had
6,6 Zal nooit de zijne worden
6,7 Ze had hem uit zijn ellende kunnen halen
6,8 die wijt: de schuld

Een soldaat komt een kroeg binnen en gaat meteen zelfverzekerd op de versiertoer (strofe 1), maar dat blijkt geen goede aanpak. Tot zijn niet geringe verbazing mislukken zijn avances: hij wordt koudweg afgewezen. Dat brengt hem niet van de wijs en hij richt zich meteen op een nieuwe kandidate: goede schutters laten zich door één geknapte boogpees niet uit het veld slaan, maar hebben altijd nog een tweede achter de hand (strofe 2-3). In het tweede deel van het lied (strofe 4-6) geeft hij eerst wel nog even uiting aan zijn liefdesverdriet in de fraaie clichés die bij een liefdesklacht passen. Echt overtuigend is hij daarin echter niet en hij relativeert dan ook onmiddellijk zijn verzuchtingen: het sop is eigenlijk de kool niet waard (4,8). Ook in de afrondende zangerstrofe worden de stereotiepe formuleringen aangehouden.

Het aantrekkelijke van het lied ligt echter in de directheid waarmee het ruyterken zich tot het meysken richt, in het komische effect van de hoogdravende liefdesklacht uit de mond van deze ruige kerel en in het gebruik van levendige beeldspraak (2,1-2; 3,1-4; 3,6-7; 4,8; 5,3).

 

Het quam een ruyterken uut Bosscayen is gedicht op de Franse melodie van het vijftiende-eeuwse liedje Une mousse de Biscaye / L'autre jour pres ung moullin (Een meisje uit Biskaje / Is anderendaags bij een molen), een melodie die is vereeuwigd in polyfone bewerkingen van onder anderen Josquin des Prez. Dezelfde melodie komt voor bij Souterliedeken 134 met inderdaad de wijsaanduiding Het quam een ruyterken wt bosschayen, echter met slechts zeven in plaats van acht verzen. De laatste muzikale frase, waarop in het Franse liedje de Baskische woorden soaz, soaz, ordona requin worden gezongen, hebben we aangevuld naar de bron van het Franse lied (Ms. Parijs, Bibl. Nat., fr. 12744 (vroege zestiende eeuw), f. 5v-6).

Het Franse liedje gaat over een meisje uit Biskaje, dat zich aan de zanger

[pagina 172]
[p. 172]

aanbiedt: het tegenovergestelde van wat onze ruiter uit Biskaje overkomt. De Nederlandse liedtekst, die alleen initieel ontleent aan het Frans, is al bekend uit een handschrift uit het laatste kwart van de vijftiende eeuw (Hs. Borgloon) en werd nog herdrukt in de Amoreuse Liedekens (na 1613). Uit die meer dan honderd jaren overleveringsgeschiedenis zijn slechts enkele contrafacten bekend.

Literatuur: Van Duyse 1903-1908, dl. 1, p. 422-425; Paris 1935, p. 7 en aanhangsel p. 4; Vellekoop en Gerritsen 1972, dl. 2, p. 44-45 en 173-174; Houtsma 1981; Biemans 2000 e.a., p. 74-75 en 156-158; Repertorium 2001, t2845, m0303; Van der Poel 2004a.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken