Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

219 Wat segt ghi, pochghers van Cleven

Spottend historielied. De Geldersen worden bespot nadat de prins van Oranje (René van Chalon) Heinsberg ontzet heeft.

1,2	me: ook
1,4	steen: steden
1,6	opghebracht: in stelling gebracht
1,7	Heynsborch: Heinsberg (gelegen halverwege Roermond en Aken)
1,8	bat: beter
2,1	Hansken van Gelder: Gelderse Hansje (spotnaam voor de Geldersen)
2,3	waendet: meende
2,4	Door tot in den treure daarom te bedelen
2,5	Je bent voor de rest van je leven binnen
2,6	Want wie zogoedkan bedelen
2,7	Zal altijd aan de kost komen
2,8	bederven: verhongeren
3,2	bruyctet: bedient je van
3,5	Wij geven niks om je opschepperij!
3,6-8	Je kunt niets anders doen dan je voorbereiden op wat ge-koekoek en wat gekkenpraat als antwoord (bedoeld is: we zullen met je spotten)

[p. 490]

4,1	De prins van Oranje (René van Chalon, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht)
4,2	saen: spoedig
4,3	calaignen: moeilijkheden
4,6	in spijsens noot: in hongersnood
4,8	Mer: Maar
5,2	fier: dapper
5,4	schier: in korte tijd
5,5	een groot gewelt: een grote macht
5,7	brocht: bracht
	victaille: levensmiddelen
5,8	Ondanks het Gelderse gespuis
6,2	In wat voor een staat waren jullie
6,3	Dat jullie niet durfden te vechten
6,4	Toen jullie ons opwachtten?
6,6	(Het leek of) jullie geen stap wilden wijken voor ons
6,7	Zelfs niet als we met nog tien legers geweest waren
7,1	De overwinning van de dag voor Pasen (namelijk de overwinning van de Geldersen op de Bourgondiërs bij Sittard op 24 maart 1543)
7,3	verwaende glory: ingebeelde overwinning
7,4	Waren jullie in een hele slechte toestand gekomen
7,5	U had het zich vast anders voorgesteld
7,6	den hertoch: (nl. Filips van Croy, hertog van Aarschot, die optrad namens de regentes Maria van Hongarije)
	ontleent: geleend (understatement, bedoeld is: afgenomen)
7,8	wederhalen: terughalen
8,1	Hertoch van Geef: (Willem van Gulik-Kleef-Berg, hertog van Gelre)
8,2	Doe geen vergeefse moeite
8,3	vreden: rust
8,4	mach: kan
8,5	En leg uw hoofd in de schoot van de Keizer (onderwerp u aan de Keizer)
8,7	bedrijven: uitrichten

Dit lied vormt een mooi tweeluik met al 195, dat een tamelijk feitelijke terugblik geeft op het ontzet van Heinsberg op 20 juni 1543. al 219 belicht dezelfde gebeurtenis, maar op een heel andere toon: het is een onvervalste tirade, waarin de dichter zich met superieure spot richt tot de verslagen Geldersen, die nog wel zo trots waren na hun overwinning op de Bourgondiërs in de Slag bij Sittard (strofe 7). Dit ontzet moet voor de Bourgondische partij een genoegdoening hebben betekend na deze nederlaag en na alle strubbe-

[p. 491]

lingen rond de stad Heinsberg in de jaren 1542-1543 (zie voor de historische achtergronden de commentaar bij al 186 en 195). In dit spotlied maakt de liedauteur gebruik van beeldspraak die we vooral kennen van vastenavondliederen: het clappen van der keyen (strofe 3 ) refereert aan de kei als zotheidssymbool (zie ook de heer van Keyenborch uit 169:1,2), terwijl de koekoek in diezelfde strofe bekend staat als bastaard en in ruimere zin wordt verbonden met dwaasheid. In de slotstrofe wordt de verslagen Willem van Gulik-Kleef-Berg opgeroepen zich definitief te onderwerpen aan Keizer Karel v. Kort na de gebeurtenissen waaraan in dit lied wordt gerefereerd, gebeurt dat ook, namelijk op 7 september 1543 (bij het Verdrag van Venlo (zie hiervoor al 190)).

Wat segt ghi, pochghers van Cleven, dat alleen uit het Antwerps Liedboek bekend is, behoort tot een groepje politieke historieliederen met dezelfde strofevorm en vermoedelijk ook dezelfde melodie, Van Hensburg (zie al 186).

Literatuur: Van de Graft 1904, p. 220-222; Van 't Hooft 1948, p. 235-239; Van Wissing 1993a; Van Wissing 1993b; Repertorium 2001, t6963.