De Beiaard. Jaargang 3

[p. 92]

Tooneelkroniek

Examens tooneelschool. N.V. Het Hofstadtooneel: Monsieur le Directeur. - Ons volkstooneel.

VOOR dat het nieuwe seizoen een groot aantal beloften, waarmede in dees tijd de verschillende directies het publiek overstelpen, zal trachten te verwezenlijken, vragen een paar prestaties van het afgesloten tooneeljaar nog onze aandacht.

Geen goede tooneelkunst is mogelijk zonder dat voorbereidend beschavings- en vak-onderwijs ten dienste der geroepenen kan worden gesteld; en wil men de verloren traditie herstellen, dan zullen de directies onzer tooneelondernemingen metterdaad het streven der tooneelschool moeten erkennen. Balthazar Verhagen, de volijverige directeur, heeft in den korten tijd van zijn beheer reeds veel bereikt. Hij is, zonder zich iets aan te trekken van alle complotten, die men om de school gesmeed heeft, rustig doorgegaan zijn program langzamerhand te ontwikkelen; hij heeft de slechte elementen onder personeel en leerlingen verwijderd en zoodoende een gezonde basis voor het onderwijs gelegd. Er wordt hard gewerkt en al zal de ondervinding wel doen zien dat het leerplan zich steeds naar het gestelde doel zal moeten wijzigen, de grondslag van deze opleidingsschool heeft aan hechte belangrijkheid voorzeker gewonnen. Nu kan een inrichting zoo doelmatig mogelijk worden opgezet, toch zullen de resultaten nimmer groot zijn, wanneer het gehalte der leerlingen niet beantwoordt aan een te stellen middelmaat. Elk kunstvak, hoe goed ook onderwezen, kan alleen vruchtdragend geleerd worden aan iemand, die, in hoe 'n geringe mate dan ook, individueel kunstzinnig is. Het laatste nu valt slechts bij een enkele der examinandi te constateeren. Daardoor vervielen verschillende leerlingen in de krampachtige imitatie van hun leeraar, een fout die vroeger algemeen was, terwijl de beteren toonen, hoe de onderwijskrachten een ‘persoonlijke opvatting’ weten aan te moedigen. Dit is in de tooneelkunst de ware methode; waar echter geen persoonlijkheid is, kan deze niet worden toegepast. Zoowel de kino-aesthetische plastiek van den schilder G.W. Knap als de poëticalessen door den directeur zijn als voorbereidend onderwijs waardevol; men wake er echter voor dat ze ondergeschikt blijven aan de praktische eischen. De school heeft gebroken met de oude sleur en de examens van dit jaar geven een belofte voor de nieuwere richting.

Onder de oorspronkelijke Nederlandsche tooneelwerken, die door de krachtige toewijding van Cor van der Lugt-Melsert en

[p. 93]

zijn gezelschap ‘Het Hofstad-Tooneel’ voor het voetlicht kwamen, is een stuk dat hier de aandacht vraagt. Mevrouw Betsy Ranucci-Beckman schreef een spel uit het theaterleven, getiteld: ‘Monsieur le Directeur’. De talentvolle schrijfster die reeds in een vroeger werk ‘Sirocco’ een belofte gaf, heeft een tooneelmatig te waardeeren en om zijn goed loopenden dialoog te prijzen werk geleverd. Het onderwerp, de milieux waar de handeling zich afspeelt, de gedachten-sfeer van sommige der personen, dat alles maakt dit stuk niet aanbevelenswaardig voor de massa. Toch voorziet dit werk in een leemte en wij zouden elk jong meisje, dat niet op andere wijze er vanaf te brengen is om zonder groot talent en.... geld, een tooneelloopbaan te beginnen, met aandrang naar dit stuk willen verwijzen. Men heeft beweerd dat met den directeur Louis Verbrugge een bepaalde tooneel-exploitant zou worden bedoeld, en een onzer groote bladen heeft zeer onhandig den geïncrimineerde willen dekken door te beweren dat zulke figuren en toestanden in onze tooneelwereld niet voorkwamen; niets is minder waar en al moge de schrijfster zich ook al niet in een bepaald persoon verdiept hebben, de natuurlijkheid der toestanden is maar al te juist. Het verdienstelijk werk, steunende op een heel goede vertooning, is weer een duidelijk bewijs, hoe het theaterbedrijf, wanneer het uitgeoefend wordt door lieden, die zonder principes of moraal met minderwaardige bedoelingen hun vak drijven, met de Kunst menigmaal niets gemeen heeft. Ook hier blijkt weer dat alleen het samengaan van Goed, Waar en Schoon tot kunstzinnigheid kan leiden. ‘Monsieur le Directeur’ is een niet te versmaden waarschuwing.

Weinig problemen op tooneelgebied zijn van meer verstrekkende belangrijkheid dan die betreffende het ‘volkstooneel’. De eenvoudige luiden een gepaste ontspanning bezorgen, de massa te trekken naar den schouwburg en daar op boeiende wijze te leiden en te leeren, het is een opgaaf, waarover door vele theoretici in boeken en brochures is geschreven, een opgaaf waaraan verschillende mannen van de praktijk oplossing trachten te geven. Bij ons is ook voor deze klasse schouwburgbezoekers getracht een apart terrein in te ruimen. Het waren de directies Stoel en Spree, later Colnot en Poons, die in den Plantage-Schouwburg het volkstooneel hebben verzorgd. Het nieuwe gezelschap ‘Groot tooneel’, onder zijn vijfhoofdige directie van jonge, strevende acteurs, zal op dezelfde plaats, in meer romantische school, die taak overnemen. Onderwijl bespeelt Marius Spree, de groote volksacteur par excellence, het

[p. 94]

Paleis voor Volksvlijt met een eigen tooneelwerk ‘Rooie Sien’. Het is eigenaardig te constateeren, dat dit slecht geschreven stuk, vol valsch sentiment en onmogelijkheden, gedurende maanden in onze drie voornaamste steden uitverkochte zalen geniet en bezoekers trekt uit betere standen. Marius Spree, die in zijn speciale werk groote verdiensten bezit, moest tegenover zich zelf, zijn publiek en het talent van zijn vrouw, Sophie Spree-te Mijtelaar, meer artistiek verantwoordelijkheidsgevoel bezitten. Ook in den buurtschouwburg ‘Het Rozentheater’ wordt volkskunst gegeven. Het is daar dat onder leiding van den talentvollen jongen regisseur en acteur Cor Hermus, bekend uit de verschillende latere pogingen op Roomsch tooneelgebied, door ‘Het nieuwe tooneel’ getracht wordt het peil der ware volksontspanning op te voeren. De twee zomerstukken, die tot het kas-equiliber moesten medewerken, kunnen hier buiten beschouwing blijven. Het letterkundig talent van Cor Hermus, leverde hij nog niet onlangs een buitengewoon geslaagd libretto voor de opera van Theo van der Bijl, en zijn krachtig streven naar een artistiek ensemble, doen ons met belangstelling zijn prestaties tegemoet zien.

FRANK LUNS