Het Boek. Jaargang 7

Boekbesprekingen.

Catalogus der Fransche Taal- en Letterkunde in de Koninklijke Bibliotheek. Eerste deel: Algemeen Overzicht en 850-1725. Drukkerij ‘Humanitas’, den Haag, 1918. XVI en 679p. gr.8^o. [Niet in den handel].

Wanneer men een catalogus, een woordenboek, een bibliographie ter beoordeeling ontvangt, wil men met dat werk 't liefst een paar jaar wachten; dán immers kon men zoo'n boek, dag en avond het consulteerend, in zijn zwakke en sterke zijden kennen. Maar men kan ook de regenachtige vacantiedagen gebruiken om de 4878 nummers - ik schat een dikke 5500 titels - één voor één te lezen. En dan vindt men enkele kleinigheden op te merken:

A. Typographisch. Zeer helder verzorgd; ik heb slechts vitterijtjes: waarom niet oe aaneen gedrukt? waarom niet voortdurend Romeinsche cijfers voor siècle, zooals de Franschen schrijven? n^o 3011 lees

[p. 295]

Caen, niet Caen; n^o 1573^e en 1574 Långfors (ook 1346 en47);n^o 2012ⁿ afbreken sei-gneur.

B. Drukfouten. Ik noteerde er een vijftigtal, hetgeen miniem is. Ik verbeter de voornaamste: n^o 211 Delinotte; 2497 Garrisson; 1302 Jonglarese; 1433 Cloëtta; 1583^b maudite; 1951 Lemaire de Belges; 1952^bb Eole; 326^e foréziennes; 2225^a Doumic; 2250 Limousins; 2310 Aristippe; 2375 Bueil (ook bij 2402, na 2608^a en 2841^b); 2506 Pibrac;2619^a Turnèbe; 2627 Heermans; 2875^b Bellessort; 2886^c Louijs; 3261 Saint Malc; 4070^a Elomire; 4385^e Léonce; 4690 de punt achter La Bruyère vervalt en critique met kleine letter; 4697^a Bellessort; 4808 Nourrisson.

C. Bibliographisch. Zou het niet de voorkeur hebben verdiend de Lijst van Afkortingen in overeenstemming te brengen met die van Lanson's Manuel bibliographique? Dit is een principiëele vraag; het zal er op aankomen dat men voor alle bibliographische afkortingen zich daarnaar richt om tot de eenheid te komen die de Duitsche systematiseering van Goedeke internationaal heeft gemaakt voor de Duitsche publicaties.

Blijkens 't Voorbericht berust ‘de systematische indeeling geheel op de beginsels die in de overige catalogi der Bibliotheek worden toegepast.’ Daaraan valt dus niet te tornen. Maar zij brengt groote moeilijkheden mede, die niet gering zijn te schatten, zoolang er geen registers zijn verschenen of ten minste één alphabetisch register. Montaigne vindt men op n^o 2376-2398 en op 2849-2865; de Académie op 1063 en 64 en op 4577-4589^a (als een Aanhangsel); Rabelais op 1772-1790,2086-2091 en 2233-2254^e, eerst de werken, daarna de afzonderlijke Livres en een paar artikelen, ten slotte biographieën en studies of artikelen van zeer uiteenloopenden aard. En verwees nu n^o 2233 nog maar naar 1772 sqq en 2086 sqq, dan zou het naslaan zijn vergemakkelijkt! Zoo vindt men Adam de la Hale op 1685^a sqq, 1700^b en 1705.

De systematiseering brengt bezwaren mee die onverklaarbare scheidingen doen ontstaan, b.v. tusschen 248^a en 261; 811 en 846; 957 sqq en 1099^b; 1282^a en 1715^a; 1688^b en 1699; 1751-2 en 1935; 2122 en 2136.

Daar in de afdeeling ‘Theorie’ een onderverdeeling ‘syntaxis’ ontbreekt, worden, vreemd vereend, de nummers 30^b-30^e en later 316 geschikt; vinden we 507 Bally's Traité de stylistique onder IV^e ‘Stylleer en Versificatie’. Ik geef toe, dat de Taalkunde, volgens 't Voorbericht, is opgeofferd en wil dan ook niet op de systematiseeringsbezwaren daarin verder aandringen; moet b.v. 365^b onder Etymologie?

Kleine opmerkingen zijn nog deze: 284^a is een deel van 283 geworden; 575 is compleet in twee deelen, 1909; 893 = 1039^a; 1226 = 1274 met verschillende ‘cote’; van 1195 is ook een derde deel verschenen; bij 1006 ontbreekt het nummer van 't deel; bij 1844 ontbreekt de titel van 't werk; 2022^a moet naar p. 383; 974^a en 974^b behooren bij 2787; bij 2798^c ontbreken datum en plaats; 2931 is volledig in twee deelen; bij 3444^c ware misschien voor den studeerende te vermelden geweest dat dit een ‘fumisterie’ is; bij 919 leze men Gilbert Augustin Thierry, om verwarring met den geschiedschrijver te voorkomen; bij 2184 en 2235 ontbreekt de titel der verzameling. De datum is onjuist bij 2355 (zie Lanson n^o 4453). Er zullen wel ontbreken enkele titels die toch wel in de Kon. Bibl. aanwezig zullen zijn, b.v. bij Racine mis ik Stendhal, Racine et Shakespeare; bij Villon Schwob's-artikel in Spicilège. Een lacune is het weglaten van Schwob's artikel

[p. 296]

over Villon in de R. 2 M. van 1892.

En dit is ééne manier om zulk werk aan te kondigen.

Een andere manier is schrijvers waarvoor men zich intresseert nauwkeurig na te gaan, 't Doel van den catalogus is, volgens de Voorrede, dat hij ‘een gemakkelijke handleiding moest zijn voor den op zich zelf studeerende’; 't doel van den aanlegger der verzameling ‘eerst bijeen te brengen en dan te ordenen een schat van boeken, die een sprekend beeld konden geven van den toestand der Letterkunde.’ Of dit dubbele doel is bereikt, kan men door ‘sondages’ over schrijvers die men van nabij bestudeerd heeft nagaan. Ik wees op een paar weglatingen bij Villon, die wel verwonderlijk zijn bij den grooten villonniste die de Kon. Bibl. bestuurt.|Mijne desiderata omtrent een tiental door mij uit dat oogpunt doorgepluisde schrijvers zijn zóó weinig talrijk, dat men wel kan zien hoe het dubbele doel volkomen is bereikt. Er valt op te merken:

bij Perrault: niet vermeld 't artikel van Arvède Barine in Rev. 2 M. 1.12. 1890; 4813^b volledige titel: Essai sur C.P.; is 3550 niet een editie van 1883?

bij Mainard: aan te koopen is P. Durand-Lapie et F. Lachèvre, Deux homonymes du XVII^e siècle, Fr. Maynard et Fr. Menard, 1899.

bij La Bruyère: ontbreekt Lettre inédite p.p. l'abbé Urbain in R. h.l. F., 1901.

bij Bossuet: aan te koopen G. Lanson, Bossuet, 1891; ontbreekt P. Janet, Bossuet moraliste in R. 2 M., 1886; aan te koopen A. Rébelliau, B. Historiën, du Protestantisme.

bij Chapelain: aankoopen de Prèface de l'Adone ed. Bovet (uit de Festgabe-Morf, 1905) en De la lecture des vieux romans, ed. A. Feillet, 1870;er moet verwezen worden naar 't boek van Ch. Arnaud over d'Aubignac, dat, meen ik, op de Kon. Bibl. is.

bij Corneille: ontbreekt de vermelding van G. Lanson over Sertorius in R. c., 1900 en 1901 en van P. Martinon, Les innovations prosodiques dans C., in R. h.l. F., 1913.

bij Cyrano de Bergerac: n^o 4657 is in de 1^e ed. een thèse van 1893: ontbreken de art. van Jusserand in R. h.l. F., 1899 en J. Roman in 1894; aankoopen H. Dübi, C. de B., Bern 1906; ontbreekt 't artikel van Lachèvre over de ed. princ. van de Hist. comique in Bull, bibl., 1911; dat over zijn familie in de N.R., 1. 6. 1898 door Frédy de Coubertin.

bij Fontenelle: n^o 4675, 1^e uitg. 1759.

bij La Fontaine: n^o 4696 is compleet in twee deelen, 1914.

bij Racine: aankoopen Le Bidois, De l'action dans la tragédie de R., 1901; ontbreekt de vermelding van 't art. van E. Faguet over 't boek van Masson-Forestier (n^o 4817) in de R. 2 M. van 15.12.1910.

Er kunnen in deze opgave fouten zijn, omdat 't zoeken in den Catalogus zonder register zoo bezwaarlijk is.

En heeft men dan al dat pluiswerk gedaan, dan kan men eens rustig vertellen welk een genot het lezen van zoo'n catalogus is, zelfs voor iemand die noch een geleerde, noch een grijsaard als Sylvestre Bonnard is. In de eerste plaats als aanvulling van Lanson's Manuel bibliographique. De bewerker heeft allerlei Bibliothèques en Magasins vol van bijna onvindbare schrijvers van den tweeden of derden rang laten depouilleeren; ik wijs eens op de waarde van een verzameling zooals de Bibliothèque universelle des Romans, de Mélanges tirés d'une grande bibliothèque, de Voyages imaginair es en de Nouvelle bibliothèque universelle des romans of Goujet's

[p. 297]

Bibliothèque françoise. Hoe nuttig is ook de inhoudsopgave van de volledige werken van een Dancourt (3914 en 15), van al de Histoires uit de Amusemens de la campagne (4385^a sqq.).

Dat is 't nuttige deel nog slechts. Maar daarnaast komt 't intellectueele genot van 't flaneeren langs ongedachte schatten, die men plotseling voor zich ziet uitgestald. Schatten bevat de Kon. Bibl. aan drukken uit de 16^e en 17^e eeuw, aan geschiedzangen, aan tweedeen derderangs dramatische schrijvers. Uit een bladzijde ziet men de talrijkheid der Marot-uitgaven in de 18^e eeuw en men denkt aan Mornet's onderzoekingen en aan die van Mej. Krijn over de particuliere bibliotheken in die eeuw; uit een andere bladzijde ziet men de belangrijkheid van de Amadis of Amyot en men denkt aan Villey's Sources d'idées. En den omvang van den Franschen invloed voelt men in de talrijke Rotrou-, Corneille-, Camus-, Regnard- en Télémaque- vertalingen. Aldus is de studie van zoo'n catalogus suggestief; zij zet ook aan tot het ondernemen van een onderzoek van een of ander onderwerp dat zich van zelf uit een dergelijke lectuur losmaakt.

Ten slotte komt men tot een woord van bewondering en van dank aan den samensteller van den Catalogus, Dr. W.G.C. Bijvanck, en zijn medewerkers; van bewondering voor den Directeur der Kon. Bibl., die gedurende ‘het laatste vijf en twintig-tal jarende eerzucht’ heeft gehad zulk een verzameling bijeen te brengen met een onderscheidingsvermogen, een ‘flair’ en een wetenschappelijken zin die het mij niet past te prijzen; van dank, omdat hij de Fransche studie in Nederland heeft verrijkt met een ‘instrument de travail’ van den eersten rang.

Amsterdam.

K.R. Gallas.