Het Boek. Jaargang 8

[p. 44]

Boeken in sterfhuizen van Oud-Mechelen.

X.
Het Testament van Kanunnik Neesen. (1677).

Notaris J. van Elsrack is aan het woord.

Den 20^en November 1677, vertelt hij, heb ik mij met twee getuigen, meester Joannes de Potter en Peeter Creys, ‘hiertoe speciaelyck geroepen’, naar het Aartsbisschoppelijk Seminarie van Mechelen begeven. De eerwaarde Heer Kanunnik Laurentius Neesen, president van het gesticht, is daar vóór ons verschenen met een ‘pampier gesloten ende gecachetteert met synen ordinaris segel’. Dat heeft hij mij ter hand gesteld, verklarende ‘dat het selve is behebende syn testament / ende ordonnantie van vuijttersten wille / begeerende dat het selve sal stadt grijpen / ende syn effect sorteren t'sij bij forme van testament / codicille / donatie inter vivos / causa mortis oft anderssints / soo t'selve best sal connen ende moghen’.

Notaris J. vanden Herreweghe vertelt het na in een door hem geldig gemaakt afschrift van Laurentius Neesen's testament, dat thans in ons bezit is en ten jare 1679 genomen werd overeenkomstig den wensch van den testateur. Uitdrukkelijk immers had hij verzocht dat, ‘naer sijne afflijvicheijt’, van zijne laatste wilsbeschikking zou geleverd worden ‘een dobbel aen die seer eerw. Heeren vanden grooten Capittele vande Metropolitane kercke van S^te Rombouts alhier / mede oock een dobbel vanden selven besloten testamente aende H.H. Geestmeesters deser Stadt’. Dit moest dus wel in 1679 gedaan worden, want in dat jaar overleed Kanunnik Neesen, die in 1611 te Sint-Truyden het levenslicht had aanschouwd.

Het misstond hem niet te handelen als een groot heer en een uiterste wilsbeschikking op te stellen, die in ons afschrift wel vijftien infolio-bladzijden beslaat. Op hem immers - waar heb ik dit ook weer opgeteekend? - had Jufvrouw Margaretha Vendeville bij testament van den 15^en Maart 1673 hare goederen vermaakt. Nu

[p. 45]

liet hij zelf, afgezien van de hem verschuldigde sommen alsmede van een ongemeen rijke bibliotheek, meer dan twaalf duizend gulden na.

Albertus Neesen, zijn eenigen neef, duidde hij aan als executeur testamentair en ook als erfgenaam ‘proforma’: hij kreeg echter niet meer dan een zilveren kelk met een dito schaal en twee ampullen, buiten het gebruik, zijn leven lang gedurende, van al het kerkgerief van Heer Oom en van zijne boekerij, welke toch van stonde aan het Aartsbisschoppelijk Seminarie toegeëigend werd.

Kanunnik Neesen was ook bestuurder van de nonnen van Blijdenberg¹ of Berg-Sion, nog de nonnen van Mechelen geheeten². Maar eerst en vooral is hij leider van het Seminarium geweest.

Ten behoeve zijner studenten vervaardigde hij reeds een ‘Theologia’, die door Petrus Dens (Boom 1690-Mechelen 1775), eveneens kanunnik en president van het Seminarium, omgewerkt werd en op zijn eigen naam uitgegeven³; van jaar tot jaar bijna bijgehouden in sommige deelen is zij thans nog in het gesticht in gebruik⁴.

Nu, in zijn testament, dacht hij hoofdzakelijk aan zijn Seminarie. Hij wilde er ter kapelle begraven worden; hij schold al de schulden kwijt, die het huis nog aan hem hoefde te betalen en - zooals wij hierboven reeds vermeldden en hieronder nader blijken zal - liet hij er zijn vele boeken, met uitzondering van enkele bundels, aangoede vrienden voorbehouden.

Fol. 4: Bibliothecam asceticam, quam construxi in ascetorio Seminarij Archiepiscopalis, tam cum libris spiritualibus in eo contentis, quamin maiori mea Biblioteca collocatis / lego predicto ascetorio / non solum in usum Theologorum existentium in spiritualibus exercitijs / sed et in usus omnium theologorum / quibus pro maiori fomento pietatis et de votionis / omnibus et singulis R.D. preses quolibet medio anno unum pro prudentia sua distribuet / illum finito medio anno repetiturus / una cum spiritali fructu in scriptis habito ex illis decerpto cum obligatione tarnen annuatim unius misse in die anniversarij mei decantande et insuper ut quilibet theologus in exercitijs existens / seniel de die pro refrigerio anime mee legat psalmum miserere mei Deus cum collecta et de profundis / idque pro omnibus labori-

1 f.4 van het testament: ‘Monasterio de Blijenberch lego centum florenos, desiderans ut devote virgines intuitu ministerij mei ibidem spatio novem annorum / licet negligenter im-pensi / dignentur pro animâ meâ semel communicare.’

2 Kanunnik W. van Caster: ‘Namen der Straten van Mechelen’, blz. 20 vlgg.

3 Het ‘Supplementum Theologiae R.D. Laur: Neesen de Veritate Religionis &c. is een van de twee werken van P. Dens, die bij bevel van Karel Alexander, hertog van Lorreinen, den 2 Mei 1759, verboden werden. - Cf. Hs. 4240 ter Koninklijke Bibliotheek te Brussel, f 114.

4 Welwillende mededeeling van den Eerw. Heer Kanunnik Dr. J. Laenen, archivarisvan het Aartsbisdom te Mechelen.

[p. 46]

bus, sumptibus et molestijs quos impendi partim in extructionem dicti asceterij partim in instructionibus quotidianis Theologorum exercitantium.

Fol. 5: Omnes laminas meas ereas quas emi in usus catechismorum / prout omnes imagines impressas lego Seminario Archiepiscopali / applicandas in dictos usus catechisticos.

Bibliothecam meam lego Seminario archiepiscopali / ita tamen ut nepos meus durante vitã illius gaudeat usu.

Fol 7: Amplissimo domino decano meo Michaeli van de perre lego e Biblioteca meâ acta ecclesie Mediolanensis S. Caroli Boromei.

Reverendo domino Joanni govaerts, pastori S. Ioannis lego Tertullianum cum notis pamelij.

Reverendo domino lectori philippo Bertrand lego concordantias Bibliorum.

Singulis R.R. adm: dominis confratribus canonicis lego unum exemplar Moline de Sacerdotio.

Singulis vero canonicis confratribus meis secunde fundationis / prout et singulis capellanis S. Rumoldi / utique meis confratribus / lego unum libellum spiritualem / e bibliothecà mea per Nepotem meum illis distribuendum/ prout quoque omnibus meis Theologis tempore mortis mee in Seminario existentibus / quos hortor in domino Jesu sese in omnibus exhibere ut ministros Christi ut quandoque possint fieri operarij inconfusibiles in vineâ Domini.

Zeer weinige van de boeken in zijn bezit noemt de heer kanunnik hier met hun titel, maar goede bekenden zijn daaronder: de ‘Acta ecclesiae mediolanensis’ (Mediolani, 1599) van Carolus Borromams en Franc. Lucas' ‘S. Bibliorum vulgatae edit, concordantiae’. Zij werden onderscheidelijk ter herinnering toebedacht aan den domdeken Michiel Vande Perre, die met kanunnik-aartsdiaken Amatus Coriache hetwerkzame tweetal van de eerstevier executeurs testamentair van Aartsbisschop Jacobus Boonen († 1655) vormde¹; - en aan Philippus Bertrand ‘int seminarie’ die enkele jaren later met den officiaal Amatus Coriache, neef, lieveling en erfgenaam van den daarevengenoemde, de regeling van dezelfde nalatenschap in handen zou krijgen.

Men zou trouwens gemakkelijk in kennis raken met de werken die Laurentius Neesen heeft verzameld. Zij moeten steeds nog aanwezig

1 Cf. De Katholiek, 1 Februari 1915: ‘Van een Executeur testamentair en nog wat’ door Dr. Robert Foncke.

[p. 47]

zijn in de boekerij van het Seminarie te Mechelen. De cataloog, dien hij daarover opstelde, en die een schrift van zoo wat veertig bladen pro patria formaat vormt, berust daarbij nog - naar de heer Kanunnik Laenen me wou mededeelen - op het Archief van het Aartsbisdom.

1917.

Dr. Robert Foncke.