Het Boek. Jaargang 8

Boekbespreking.

Inhoudstafel op Volkskunde, Tijdschrift voor Nederlandsche folklore (1888-1914), door Robert Foncke. Brux. G. van Oest & C. 1919. (Collection de tables de revues belges n^o. 22).

De lezers van Het Boek kennen Dr. R. Foncke als een van de weinige Zuid-Nederlanders die in de oorlogsjaren geregeld is blijven doorwerken. Dwang en druk werken op de meeste menschen verlammend, maar er zijn uitzonderingen, menschen die juist door geregeld voortgezetten arbeid den kwaden tijd weten door te komen. Zoo kregen we van onzen trouwen medewerker Foncke jaar op jaar kleinere en grootere bijdragen voor Het Boek; ook andere tijdschriften plaatsten nu en dan iets van zijne hand, en hoewel steeds met een onderwijstaak belast die voor velen alleen al voldoende moet zijn, heeft hij tegelijk nog de uitvoerige registers op de 25 jaargangen van Volkskunde, waarvan de titel hierboven staat, durven aanvatten en weten te voltooien.

Dit is geen kleinigheid; het werk vult, als ik de ongepagineerde bladen juist tel, 81 groot-octavo bladzijden van 2 kolommen. Wie Volkskunde ooit in handen heeft gehad begrijpt wel, dat een register op al die kleine mededeelingen over een oud woord, eene uitdrukking, een sprookje, een plaatselijk gebruik enz. een heel groot werk is. Is dat alles nu zooveel arbeid waard? Ja, zeker. Als ergens zulk een register dringend noodig is, dan juist hier. Als het geregeld in druk meedeelen van al die kleinigheden zijn nut heeft, dan heeft het maken van een wegwijzer op die 25 jaargangen zeker een heel groot belang.

Foncke's werk omvat vier - eigenlijk vijf - verschillende ‘tafels’. De voornaamste zijn die sub 1^o en 2^o: een ‘analytische’ - feitelijk een alfabetische - tafel der artikels, en een alfabetische lijst der medewerkers. De laatstgenoemde is de hoofdlijst, onder elken naam of naamletter staan de opstellen van dien medewerker genummerd bijeen. Onder den naam Boekenoogen vinden we 14 nummers, maar inderdaad - er zijn verzamelnummers onder - wel 50 bijdragen; de Cock heeft 147 nummers, waaronder wel 270 bijdragen; Gittee brengt het tot n^o. 89; Pol de Mont komt weer ver over de 100. En na deze op een naam of letter staande stukken en stukjes volgen er nog 268 naamlooze in chronologische orde.

Bij het gebruik van dit hoofdregister is dan weer de eerste lijst volstrekt noodig, die de onderwerpen in alfabetische orde geeft en bij ieder verwijst naar den auteur en het nummer in de tweede, ol naar het nummer in de lijst van naamlooze bijdragen. De derde, korte tafel, geeft een overzicht van de platen, de vierde van de besproken werken.

Zal men nu met dit rijke apparaat alles in de 25 jaargangen altijd dadelijk kunnen vinden? Dit moet de ondervinding nogleeren. Het zal wel zoo zijn als met andere registers, dat men vaak pruttelt omdat men eene

[p. 235]

aanwijzing mist die men graag had, maar intusschen zal zoowel de pruttelaar, als de dankbaarder gestemde mensch toch heel veel nut hebben van wat hem wel is gegeven.

De uitvoering - men ziet er duidelijk den crisistijd aan; druk en papier zijn niet van eerste qualiteit.

En drukfouten - ik zal er niet naar zoeken, maar in de tafel van de boekbeoordelingen vind ik Dirick Coornbert (sic).

De Inhoudstafel is n^o. 22 van eene reeks, waarop hier meteen de aandacht wel mag worden gevestigd. Op de achterzijde van den omslag staat een overzicht van de ‘tables de revues belges’, sinds een jaar of lien in 't licht gegeven door de ‘Association des conservateurs des archives des bibliothèques et des musées de Belgique.’ Het is een wel bedacht en met kracht uitgevoerd plan, waardoor alle lezers en zoekers aan een uitmuntend bibliografisch apparaat worden geholpen. Reeds van 22 belgische tijdschriften, fransche zoowel als vlaamsche, zijn door de ‘Association’ zulke volledige registers gegeven, zoowel op serien van weinige jaren als op doorloopende. Tien belangrijke tijdschriften staan al weer op 't program, 't Komt mij voor, dat zulk eene reeks van registers op den duur voor 't gebruik niet minder waard moet zijn dan Nijhoff's Index en het Haagsche Repertorium bij ons. Trouwens de beide soorten van hulpmiddelen concurreeren niet, maar behooren naast elkander te bestaan.

In de lijst zie ik niet het ‘Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen’, en dit spreekt van zelf; de uitgever van den laatsten jaargang, onder wien de uitgaaf is blijven steken, heeft ons zelf op de negen jaargangen nog een register gegeven. Hij is daartoe in staat gesteld door den arbeid van denzelfden man wiens werk we hier bespreken, van Dr. Foncke.

B.

Catalogus van de tentoonstelling ter herdenking van het 300-jarig bestaan van Batavia, gehouden in het Stedelijk museum, Amsterdam, Juni-Juli 1919. Uitg. van het Koloniaal Instituut. Druk van J.H. de Bussy.

De viering van het 300-jarig bestaan van Batavia is voor Nederland een feest van zeer groot historisch belang, de wijze waarop het nog jonge Koloniale Instituut deze viering heeft ingezet met een tentoonstelling in het Amsterdamsche Museum verdient de aandacht van al wat Nederlandsch is en nationaal voelt, maar bepaaldelijk voor boekenvrienden is de catalogus die bij de opening der tentoonstelling werd uitgedeeld van heel bijzondere waarde.

Het boek van 258 bladzijden in helderen druk en in alle opzichten goed verzorgd, is veel meer dan een catalogus van het tentoongestelde. In weinige woorden zet de Commissie uiteen hoe zij haar taak heeft opgevat. Dan volgt een uitnemend historisch opstel van N. Japikse over de beteekenis van de stichting van Batavia, ook door den auteur bij de opening voorgelezen; een studie van G.B. Hooyer over den bouw van Batavia's veste, en eene beschrijving van de friesen en kapiteelen voor het Koloniaal Instituut ontworpen, die in beeld geven wat de eerste Oost-Indievaarders in Bantam beleefden, en ons dus de spannendste passages uit ons oudste Indische reisverhaal doen zien.

De eigenlijke catalogus begint met de beschrijving van de plattegronden van Batavia, 139 nummers, geteekend, geschilderd en gegraveerd. Het merkwaardigste is zeker de groote geschilderde plattegrond, van Coen zelf afkomstig, die onlangs, zij het ook in zeer beschadigden staat, te

[p. 236]

Hoorn is teruggevonden. De geheele reeks is zeer nauwkeurig beschreven; uitvoerige noten stellen, overal waar daartoe aanleiding is, de historische beteekenis der stukken in helder licht.

Een even groote zorg is gewijd aan de volgende rubrieken, gezichten van Batavia en omstreken, en schilderijen - deels ook weer gezichten, deels portretten enz. Maar uit bibliografisch oogpunt van uitnemend belang is wat daarna komt, de gegraveerde portretten en de boekwerken. Bij de portretten kon voor de beschrijving volstaan worden met de verwijzing naar Muller en Van Someren, maar de beschrijver heeft zich tegelijk een andere veelomvattende taak gesteld; hij heeft van de afgebeelde personen heel beknopte maar zooveel mogelijk volledige biografische aanteekeningen gegeven. Evenzoo heeft hij bij de boekwerken, meerendeels reisbeschrijvingen uit de 17^e en 18^e eeuw, overal de beteekenis van de reis kort uiteengezet. En zoo heeft de bewerker ook bij de volgende hoofdstukken geen moeite gespaard; we krijgen eene bibliografie van werken te Batavia gedrukt in den compagniestijd, een overzicht van de werkzaamheid van het Bataviaasch genootschap van kunsten en wetenschappen, een literatuur-opgave voor de bestudeering van het oude Batavia, een overzicht van archiefstukken op Batavia betrekking hebbende, en achteraan een rijke bibliografie over den plantentuin, alweer met tal van biografische noten. Ook de daartusschen liggende hoofdstukken, scheepsmodellen, penningen en munten, meubelen, het kleine hoofdstukje over de vaart in Indië, en het hedendaagsche Batavia, zijn heel interessant.

Het geheel zal, ookals de tentoonstelling uiteengegaan is, een blijvende vraagbaak zijn voor ieder die in onze koloniale, ja voor ieder die in onze vaderlandsche geschiedenis belang stelt, een van onze goede bio-bibliografische standaardwerken, waaraan men in zijn boekenkast gaarne een plaats zal geven naast de beide onmisbare boeken van P.A. Tiele.

B.