Het Boek. Jaargang 9

[p. 189]

Varia.

De strijd over de Levensberichten.

Woensdag 9 Juni zijn de voorstellen van het bestuur van de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde, hier in de vorige aflevering vermeld, in de jaarvergadering behandeld. De bladzijde druks, waarin ik er mededeeling van deed en mijne zienswijze kort en scherp uiteenzette (p. 152) bracht ik daar ter tafel als punt van uitgang bij de bestrijding van het voorstel, dat mij en vele anderen zoo zeer ergerde.

Deze handelwijze, en bepaaldelijk de toon van mijn schrijven en van mijne woorden gaf aanleiding tot een heftigen aanval van enkele leden uit het bestuur en uit de vergadering, en toen eene bedreiging met collectief aftreden van het bestuur in de zaal werd geslingerd, sprak ook de vergadering hare afkeuring uit.

Gaarne betuig ik mijn leedwezen, als ik iets te scherp heb uitgedrukt. Evenwel, achterna beschouwd was die vraag van vorm en uitdrukking toch niet de hoofdzaak. De eigenlijke ergernis betrof de opvatting zelve, dat het voorstel tot vermindering der contributie voor leden die de Levensberichten ‘niet begeeren’, een ‘aanslag op de Levensberichten’ was. Uit de ter vergadering gegeven toelichtingen bleek, dat de bestuursleden van hun kant er slechts een practischen uitweg in zagen, om tegen- en voorstanders van de Levensberichten elk hun zin te geven.

Maar dat konden de voorstanders der Levensberichten, die pas ten getale van 236 tegenover eene minderheid van 134 stemmen voor het behoud daarvan hadden gestemd, er bij het ontvangen van de convocatie onmogelijk in zien. Het voorstel maakte een hoogst irriteerenden indruk, het gaf groote ergernis. En aan wat velen voelden gaf ik uitdrukking.

De vergadering heeft zich met de door het bestuur voorgestelde oplossing niet vereenigd. De contributie is voor alle leden op tien gulden bepaald. Of deze kosten verhooging een groot aantal leden, of slechts enkelen tot bedanken zal nopen, zal de naaste toekomst leeren.

De Levensberichten blijven intusschen een gewone uitgaaf van de Maatschappij; ze worden niet veranderd in een eigen tijdschriftje voor hen die er apart voor betalen.

C.P. Burger Jr.

Les commandements de la presse.

Satire op de Fransche wet van 1868 op de vrijheid der drukpers. (Medeged. door L.D. Petit in het Nieuwsbl. v.d. boekh. 29 Apr. 1869.)

En te fondant tu verseras

Un tres-gros cautionnement.

Les droits de timbre tu payeras

Au fisc quotidiennement.

Jamais tu ne censureras

Les actes du gouvernement.

Les chambres tu respecteras

Et les ministres mêmement.

[p. 190]

5

De nul citoyen tu diras

 

Un mot sans son consentement.

6

Compte rendu ne publieras

 

Parallèle ni autrement.

7

En y manquant, tu subiras

 

L'amende et l'emprisonnement.

8

Chaque amende te mangera

 

Le tiers au cautionnement.

9

Des droits d'électeur tu seras

 

Dépossédé par supplément.

10

Le tribunal te suspendra

 

Pour six mois provisoirement.

11

Et même il te supprimera

 

S'il veut, définitivement.

12

Sauf ces réserves, tu pourras

 

Ecrire et parler librement.

Grotius in de Amsterdamsche bibliotheek.

De Nieuwe Courant gaf onlangs (27 Mei) onder het opschrift ‘Uit vergeelde bladen’ eenige mededeelingen door Cd. Busken Huet in 1878 gezonden aan het Alg. Dagbl. v. Ned.-Indië. Zij zijn, in hun eigenaardigen eenigszins schamperen toon, vooral karakteristiek voor den schrijver in die periode van zijn leven. Tegelijk geven ze hier en daar een aardigen kijk in hetgeen toen de belangstelling van de wereld in beslag nam. Naast aanhalingen die op de gebeurtenissen uit dien tijd betrekking hebben, vinden we er tot onze verrassing eene aanteekening onder, die de Amsterdamsche bibliotheek tot onderwerp heeft. Zij luidt aldus:

Hugo de Groot.
Het is uitgekomen, dat in de academische bibliotheek te Amsterdam, van de ruim honderdveertig bekende geschriften van Hugo de Groot slechts twintig voorhanden waren. De Amsterdamsche heeren, die juist een welsprekende circulaire hadden rondgezonden, om ter eere van den beroemden Nederlander een gedenkteeken op te richten en een feestje te vieren, zijn over het verklappen van dat geheim maar weinig gesticht. Men zou er Lessing's rijmpje toepasselijk op kunnen maken:

Wer wird nicht einen Grotius loben?
Doch wird ihn jeder lesen? Nein!
Wir möchten weniger erhoben,
Und fleissiger gelesen sein.

Het is wel een eigenaardig berichtje, niet heel geschikt om de lezers juist te onderrichten. De journalist van veertig jaar geleden is zelf slecht op de hoogte, en heeft wat hij in het Handelsblad gelezen had, in der daad niet begrepen, althans de strekking is hem ontgaan.

Die ‘academische bibliotheek’ is de oude stedelijke bibliotheek, waaraan jaren lang weinig zorg was besteed, maar er was juist in verband met de oprichting der universiteit eene nieuwe organisatie op til en het Grotiusberichtje in het Handelsblad was een van de middelen om voor de betere voorziening van de bibliotheek belangstelling te wekken. Het was van de hand van Mr. W.W. van Lennep, toen lid van de Raad, en een van de krachtigste ijveraars voor het bevorderen van de zorg voor studie en wetenschap in de hoofdstad.

Toch heeft Huet daarin gelijk, dat niet iedereen over het stukje gesticht was. Bepaaldelijk was dit het geval met den Burgemeester die niet wist uit welken hoek de wind woei, en meende dat de pas benoemde bibliothecaris

[p. 191]

Dr. H.C. Rogge, die immers een vereerder en kenner van Grotius was, er de schrijver van was. Van een ambtenaar was zoo iets, naar de opvatting van den burgervader, volstrekt ongepast. Hij ontbood den Bibliothecaris ten stadhuize om hem hierover ernstig te onderhouden. Rogge, die er wel van wist, maar zelf de schuldige niet was, kon kalm de vermaning langs zich laten heengaan en den Burgemeester in vertrouwen meedeelen, wie de schrijver was. Hij moest er bij voegen dat de toestand zooals Van Lennep die geschetst had, wel juist was, maar kon meteen verzekeren dat dit spoedig anders zou worden, daar reeds een bruikleencontract was gesloten met de Remonstrantsche kerk, die in hare boekerij eene groote verzameling Grotiana bezat. Hij kwam echter kort daarna op de zaak terug en wist uit het fonds Willeumier, dat voor aankoop van boeken voor de nieuwe universiteitsbibliotheek bestemd was, een bedrag bestemd te krijgen om de Grotius-collectie nog meer te completeeren.

De vergelijking van Grotius met Klopstock, als schrijvers die wel geprezen maar niet gelezen worden, gaat in 't geheel niet op. De hoofdwerken van Grotius zullen nog wel heel lang geregeld geraadpleegd, bestudeerd, herdrukt en vertaald worden.

La libre Belgique.

Het is bekend onder welke moeielijke omstandigheden dit ‘Bulletin de propagande patriotique’, in Brussel gedurende den oorlog bleef verschijnen. De lotgevallen van het blad en van zijn moedige medewerkers en verspreiders zijn reeds herhaaldelijk beschreven, het uitvoerigst in ‘l'Historie merveilleuse de la Libre Belgique par Albert van de Kerckhove’ (Bruxelles, Dewit, 1919), een der medewerkers die het onder den naam Fidelis tot het eind toe volhield.

Het was te verwachten dat de belangstelling voor dit op zoo geheimzinnige wijze in het licht gegeven blaadje, dat alle vervolgingen van Duitsche zijde ten spijt, geregeld bleef verschijnen, van uit zijn ‘cave automobile’ de onderdrukkers bleef bestoken en nooit den moed verloor, groot zou zijn en dat velen gaarne in het bezit zouden zijn van enkle nrs., kon het zijn van de complete serie. Doch het spreekt tevens wel vanzelf dat het blaadje slechts uiterst moeielijk te krijgen was en dat complete exemplaren niet dan met opoffering van veel kosten en moeite bij elkaar konden gebracht worden. De aanvraag was groot, de voorraad gering, de prijzen stegen ... en zoo werd het de moeite waard gevonden verschillende nrs. te gaan herdrukken.

Onlangs kreeg ik toevallig twee exemplaren van het nr. 62 in handen. Op dit nr. staat de afbeelding van den Duitschen gouverneur, met de Libre Belgique in handen. Op een van die exemplaren was duidelijk uit het cliché op te maken, dat het een nadruk moest zijn, omdat de afbeelding ook heel duidelijk de vouwen reproduceerde van het origineele exemplaar, dat opgevouwen was geweest en waarschijnlijk eenigen tijd in den zak gedragen. Dat deed mijn argwaan ontwaken en daar ik toevallig een aantal exemplaren van het blaadje in mijn bezit had ging ik aan het vergelijken en kon toen vaststellen dat van een groot aantal nrs. ten minste twee drukken bestaan. Het is best mogelijk dat ook van andere nrs. nog nadrukken zijn gemaakt, doch het zal voorloopig voldoende zijn op dit feit de aandacht gevestigd te hebben van verzamelaars, die van een dergelijk blaadje natuurlijk alleen de oorspronkelijke drukken willen bezitten en van nadrukken niet gediend zijn. Ik kan niet uitzoeken welke de

[p. 192]

oorspronkelijke drukken zijn, maar geef hieronder een lijst van de nrs. waarvan mij twee drukken bekend zijn met een opgave van de verschillen waaraan zij te onderkennen zijn.

Het eerste nummer van La Libre Belgique verscheen den 1^en Februari 1915, het 171^e en laatste op 12 November 1918.

Wanneer in de onderstaande lijst niets anders wordt aangegeven beteekent het, dat de aangehaalde woorden te vinden zijn in de 2^e kolom, laatste regel.

No.	6	lui commandaient battre en
No.	7	non pas: dans les
No.	11	in de Annonces:	Les affaires étant nulles
			Les affaires étant
No.	29	la veritable cyniquement
No.	37	in de Annonces:	Les affaires étant nulles
			Les affaires étant
No.	62	4^e blz. onderaan:	la Belgique martyre
			la Belgique // mrtyre. Nadruk. Op het cliché is duidelijk te zien dat dat een nadruk is. Midden in ziet men de vouw en het gaatje door het uitslijten van het gevouwen origineel veroorzaakt. Duidelijker bewijs van nadruk niet denkbaar
No.	65	bovenaan:	Numero gratuit.
No.		bovenaan:	niets.
No.	67	bovenaan:	Numero gratuit.
No.		bovenaan:	niets.
No.	68	bovenaan:	Numero gratuit.
No.		bovenaan:	niets.
No.	69	bovenaan:	Numero gratuit.
		bovenaan:	niets.
No.	119	op de vierde blz.:	koûltoûr.
No.		op de vierde blz.:	koultour.
No.	120	s'il y a nécessité selon les exi-
No.	123	A quel que sont ils
No.	125	onderaan:	Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	126	Crime du jamais le
No.	127	onderaan: Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	128	onderaan: Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	129	onderaan: Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	130	onderaan: Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	131	onderaan: Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	134	onderaan: Prière de faire circuler ce bulletin zonder dit onderschrift
No.	139	le pouvoir et l'Angleterre

[p. 193]

No.	141	autonomes de la // Russie
No.	142	prenant
		Pourquoi vous // cachez
No.	143	beau joueur prétendre // qu'un Allemand
No.	144	aux des internés
No.	145	quant à l'amijamais,
No.	146	comme la Russie l'Angle- // terre il ne
No.	147	Miles
		l'enchai- // nant
No.	149	l'Empereur
		l'Empereur et
No.	150	peau chou non plus d'ailleurs
No.	151	bovenaan 2^e kol.:	d'elle-même Et
			Il faillait déclan
No.	152	bovenaan 2^e kol.:	la flamme
			la flam-
No.	153	(juin 1918) 4^e blz. onderaan:	Censuré le 1-9-1918
			Censuré le 1-6-1918
No.	154	(juin) 4^e blz. onderaan:	Censuré le 11-6-1918
			Censuré le 11-8-1918
No.	155	expérience
		expérience // des affaires
No.	156	un allié était ins'allia donc a // Guy
No.	157	4^e blz. bovenaan:	de neutralité que indissoluble, à la
No.	158	l'Allemagne lâche les
		L'Allemagne // lâche
No.	159	bovenaan:	a donnée le
		a donnée le 4
No.	160	calmement
		n'y a qu'à // attendre
No.	161	achteraan:	Ein tapferes und edles
No.	162	achteraan:	son commandant qu'il // se tient il télephone // à son
No.	163	achteraan:	perdirent 262 appareils
			262 ap- // pareils
No.	164	op de eerste blz:	Notre Dame des tranchées met afbeelding
		op de eerste blz:	Nos nouveaux timbres met afbeelding
No.	165	La Belgique // avait
		La Belgi- // que avait
No.	166	flattait de contenir double fond, // d'engagements
No.	167	achteraan, bovenaan:	les déportés sont
			de masques protec- // teurs

[p. 194]

No.	168	d'un sentiment
		commencera dès // le
No.	169	la Paix Juste décrite par vous!!
		hetzelf de maar vet gedrukt
No.	170	bovenaan:	et surtout
			bien être
No.	171	et dernier	Numéro gratuit
			Numéro 10 centimes

W.N.