Het Boek. Jaargang 10

Boekbesprekingen.

De Levensberichten van Letterkunde.
Handelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden, en Levensberichten harer afgestorven medeleden, 1919-1920.

De nieuwe bundel van ‘Letterkunde’ brengt in de Handelingen als gewoonlijk het verslag van de zomervergadering, waarin de hier vroeger besproken discussie en stemming over de nieuwe contributieregeling in verband met het al of niet ‘begeerd’ worden van de Levensberichten. Voorts de toespraak van den Voorzitter over de taak der Maatschappij, en de verslagen. De heer van Ginneken, die een voordracht hield over de beoefening der Nederlandsche dialekten, heeft deze niet ter uitgave kunnen afstaan. De levensberichten zijn acht in aantal, waarvan vier met een lijst der geschriften.

De rij begint met het levensbericht van L.D. Petit, op uitdrukkelijken wensch van den overledene door mij geschreven. Ik vervulde deze taak met gemengde gevoelens; opwekkend is het begin van de levensbaan van den burgerjongen, die uit eigen aandrang zich een schat van kennis weet te vergaren, en zich zoo vanzelf tot eene werkzaamheid in dienst der wetenschap opwerkt. Met waardeering, bijna met bewondering doorloopt de biograaf de reeks bibliografische standaardwerken, in dat leven tot stand gebracht. Maar ernstig, eenigszins somber stemt de waarneming, dat de verwachte erkenning toch niet ten volle komt, dat teleurstellingen, ziekte en doofheid het laatst van het werkzame leven zoo versomberen en vereenzamen.

Knappert laat ons in een beknopte, maar inhoudrijke schets kennis maken met het leven van A.C. Duker, gewijd aan degelijke historische studiën op kerkelijk gebied. Hoewel hij de hoofdwerken alle noemt, is het toch jammer, dat geen bibliografische lijst er een overzicht van geeft.

Ditzelfde is haast nog meer te betreuren van het levensbericht van Mr. I.A. Levy, door J. Domela Nieuwenhuis met toewijding geschreven, al zou de lijst daar misschien het levensbericht boven de voorgeschreven grens van één vel druks hebben doen uitgroeien. Het leven van Levy is zonder de bibliografie in der daad niet volledig.

Zeer kort is - heel natuurlijk - het levensbericht van J. van Stolk Az., die voor letteren en historie een persoon van beteekenis is door den Atlas van Stolk, die groote verzameling door zijn vader begonnen, door hem onderhouden, door Van Rijn en Van Ommeren beschreven, en steeds beschikbaar gesteld voor ieder die er gebruik van wilde maken. Met de verblijdende mededeeling, dat de zoon van den overledene, de heer A. van Stolk, deze traditie voortzet, besluit de heer E. Wiersum zijn levensbericht.

Een interessante onderwijsloopbaan biedt ons het levensbericht van A.M. Kollewijn Nz. door Joh. A. Leopold.

[p. 31]

M.G. Wildeman beschrijft het leven van C.F. Gijsberti Hodenpijl, met een lange lijst van geschriften op historisch gebied, waarin vooral veel over den tijd van Napoleon.

Over A.W. Stellwagen schrijft Th. van Aalst, ook met eene bibliografische lijst, waarin echter slechts samenvattend melding wordt gemaakt van de tallooze courant- en tijdschriftartikelen.

Eindelijk wordt de reeks besloten door een zeer uitvoerig levensbericht van J. Verdam door J.W. Muller. Voor de geschiedenis van de beoefening der Nederlandsche taal en letteren in de laatste halve eeuw is dit een heel belangrijk stuk. We leven den tijd van Matthijs de Vries, Eelco Verwijs, Cosijn, Franck, mede, we volgen de geschiedenis van het Woordenboek, en vooral van Verdams voornaamste levenswerk, het Middelnederlandsche Woordenboek, en we krijgen van zelf ook een heel stuk van de geschiedenis van de Maatsch. der Ned. letterkunde zelve; immers jaren lang waren Verdam en de Maatschappij nauw verknocht. Hier volgt natuurlijk een zeer zorgvuldig bewerkte lijst van geschriften.

C.P.B. Jr.

Uitgaven van de Sikkel.

Een schoone ende gheneuchlicke historie of cluchtevan Heynken de Luyere, warachtelyck gheschiet, seer verheuchlyck om lesen, ende deur Cornelis Cruls eerst in dichte ghestelt. Ghedruct Thantwerpen op de Lombaerde Veste, in den Witten Hasewint by Jan van Ghelen, anno MDLXXXII. Met aant. van Lode Baekelmans.

Gerbrand Adriaanszn. Bredero, De twaalf sonnetten van de schoonheyt, en drie andere sonnetten, ingeleid door Marnix Gijsen.

Eug. de Bock, Hendrik Conscience en de opkomst van de Vlaamsche romantiek. Geïllustreerd.

Johan Alfried de Laet, Uitgekozen gedichten. Ingeleid door E. de Bock. Met portret.

Theodoor van Rijswijck, Uitgekozen gedichten. Ingeleid door Eug. de Bock. Met portret.

Vlamingen van beteekenis: Hugo Verriest door Marcel d 'Haese. Cyriel Verschaeve door Lod. Dosfel. Pol de Mont door Fritz Francken. Karel van de Woestijne door Marnix Gijsen.

De heer Eug. de Bock, gewezen Beambte van de Antwerpsche bibliotheek, zendt ons ter kennismaking deze uitgaven van zijn in 1919 te Antwerpen gestichte uitgeverszaak ‘de sikkel’. Wij willen aan de aardige boeken hier gaarne eene korte bespreking wijden. Het streven om belangrijke voortbrengselen der Nederlandsche letteren onder het oog van hedendaagsche lezers te brengen, verdient te meer waardeering in dezen tijd van onderdrukking en harden strijd. Bovendien echter vat de Sikkel haar taak op met groote toewijding en met goeden smaak. En de keus verraadt kennis en liefde voor de Nederlandsche letteren, de sobere toelichting door kundige schrijvers evenzeer. Naast min of meer vergeten werken uit vroegere perioden krijgen we literair-historische studies over Vlamingen van beteekenis, ook van uitnemend bevoegde auteurs. Voor het Vlaamsche land zijn deze boeken een krachtig middel tot opwekking in den druk, maar aan de Noordnederlanders mogen ze ook met aandrang ter kennismaking worden aanbevolen.

Allereerst krijgen we, in uitnemenden druk op fraai papier, en keurig verlucht door Jul. Fonteyne, de gheneuchelicke historie van Heyn de

[p. 32]

Luyere, een 16e eeuwsch rederijkersgedicht in een eenig exemplaar in de Koninklijke Bibliotheek in den Haag bewaard, waarop Kalff de aandacht had gevestigd. De rederijker Cornelis Crul, van wien we slechts weinig weten, schetst in vloeiende refereinen de streken van ‘Heynken die de Refereynkens kon stellen’ een volksdichter, die overal te vinden is ‘daar hij vreucht en solaes mach merken’ en door handige zetten anderen, bij voorkeur paters, voor de kosten laat opkomen.

Van Breeroo geeft Marnix Cijsen een herdruk van de sonnettenreeks, voor eenige jaren door Schepers in den bundel Apollo of Gesangh der Musen opgemerkt, en toen in de Nieuwe Gids afgedrukt.

Eug. de Bock zelf brengt ons bij voorkeur in de Vlaamsche letteren van de 19^e eeuw. Een mooi boek is Hendrik Conscience. Hoewel zuinigheid in acht genomen is door het gebruik van dun papier, ziet alles, omslag (al weer van Jul. Fonteyn), papier, druk en illustratie, er aantrekkelijk uit. En de inhoud doet medeleven met de Vlamingen in de tijden van de ergste geringschatting van hun taal, met de mannen die ook in den zwartsten tijd nooit wanhoopten en ondanks alle moeiten van het leven in de verachte taal leven wisten te wekken, en eene literatuur wisten te scheppen die het volk pakte en vasthield. Merkwaardig hoe Conscience in zijn eersten tijd het Vlaamsch slechts onvolkomen machtig was, althans gemakkelijker Fransch schreef en sprak. Zoo schrijft hij aan van Rijswijck: ‘Ik zou u geerne een zachtluydend gedicht gesonden hebben maar ik durf het zelve in onze moedertael niet ondernemen; integendeel gaen ik steeds met wijde schreden, in de sierlijke Fransche tael voort.’ En hij schrikt terug voor een onderhoud met Prudens van Duyse, die kennis met hem verlangt te maken, want hij weet dat van Duyse ‘met de fransche taal niet al te gemeen is, en dat onze gesprekken in 't nederduytsch zouden geweest hebben, en daar ik noch Hollandsch noch Vlaemsch spreek, heb ik deezen assaut niet durven wagen.”

Doorloopt men met de Bock het leven van Conscience, dan ziet men echter die reeks Vlaamsche werken ontstaan waarmede hij zijn volk heeft leeren lezen, en aan het behoud van de taal den grootsten steun heeft gegeven.

In afzonderlijke kleine boekjes laat de Bock zijn lezers kennis maken met uitgekozen gedichten van enkele van Conscience's tijdgenooten, de Laet en Van Rijswijck. Taal en vers, vooral van de Laet, zijn fijner, lijken meer op het Hollandsch. Voor het Vlaamsche volk hebben deze dichters zeker niet dezelfde beteekenis gehad; toch krijgen we ze nu graag onder de oogen; voor vele, zelfs geletterde, Nederlanders zullen ze nieuw zijn.

Van grootere bekendheid zijn de ‘Vlamingen van beteekenis’, van wie we hier een reeks levensbeelden krijgen van bevoegde hand, Verriest de rustelooze verkondiger van de beteekenis van het dichtwerk van Geselle, Cyriel Verschaeve, Pol de Mont, ook door de staatkundige gebeurtenissen zwaar getroffen, maar bij velen onzer zoo levendig in de herinnering als krachtig en bezielend leider van het laatste Nederlandsche congres te Antwerpen, en Karel van de Woestijne. Aan de levensbeelden zijn belangrijke bibliografische aanteekeningen toegevoegd.

We mogen voor deze uitgaven op eene ruime verspreiding zoowel ten onzent als in de Vlaamsche gewesten hopen. De onderneming van de Seven Sinjoren, waarvan we in ons December-nummer het prospectus meedeelden, belooft voor de Nederlandsche letteren nog meer goeds.

C.P.B. Jr.