Het Boek. Jaargang 14

Mededeelingen

In de Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie van taal- en letterkunde jaargang 1924, heeft de heer A. Geerebaert het eerste gedeelte uitgegeven van zijn ‘Lijst van de gedrukte Nederlandsche vertalingen der oude Grieksche en Latijnsche schrijvers.’ In een inleiding deelt hij mede wat op dit gebied reeds gedaan was, waarbij nog menige toevoeging en verbetering een plaats vindt; daarna een en ander over de beperking die hij zich heeft opgelegd en wat wel en wat niet is opgenomen, ten slotte de bronnen die hij geraadpleegd en de bibliotheken die hij in Belgie en Nederland bezocht heeft. Daarin treft de zin: ‘een enkelen keer heb ik mij naar het Institut International de Bibliographie te Brussel begeven, (het Instituut dat ons een oogenblik dreigend boven het hoofd heeft gehangen!), doch ik mocht er in den catalogus niets vinden dan blijken van een ongelooflijk gemis aan allerelementairste kennis.’

In dit eerste gedeelte worden de vertalingen der Grieksche schrijvers beschreven, in het tweede gedeelte zullen de Latijnsche volgen.

Men vindt hier werken van 91 schrijvers. De samensteller geeft niet alleen: de gedrukte boeken doch ook de vertalingen die in tijdschriften en bundels zijn opgenomen.

Oppervlakkig beschouwd maakt de bewerking den indruk van met zorg te zijn geschied. Compleet is hij natuurlijk niet,

[p. 78]

daarvoor waarschuwt hij zelf reeds in de inleiding. Toevallig kan ik zijn Aesopusverzameling aanvullen met den titel van een uiterst zeldzaam drukje: Dat wonderlicke Leuen Esopi, met syn ghenuechlijcke Fabulen. Oock dergelijcken andere meer, welck Auianus, item Alfonsius, ende Erasmus van Roterdam, constelick ghedicht, beschreuen, ende tot leeringhe der menschen nagelaten hebben. Al tesamen seer schoon ende profitelick. Hier in neghen verscheyden Boecken ordentlick claer ende kostelick begrepen. (Houtsneê). Ghedruckt toe Reesz, By my Derick Wylicks van Santen. Anno 1585, 3 ongen. en Fol. I - Fol. C. XXIX (voor CXXXIX) en 2 ongen. bldn. Met groot aantal houtsneden. kl. 8vo.

Onderaan de laatste blz.: Ghedruckt toe Reesz, By my Derick Wylicks van Santen. Anno 1586.

N.

Dr. Maurits Sabbe gaf in de genoemde Verslagen en Mededeelingen eene uitvoerige studie over Ysbrand Vincent, bekend in de geschiedenis onzer letteren, en wel in die van het genootschap Nil volentibus Arduum. Vóór ruim dertig jaren is hij door eene studie van F.Z. Mehler in het tijdschrift Nederland ‘in het schandehoekje onzer literatuur geduwd’, als ‘letterdief’. Sabbe neemt met te Winkel aan, dat hij bij de uitgaaf van het werk van anderen als zijn eigen, in een meer geschaafde gedaante, te goeder trouw was.

Overigens laat Sabbe ons niet zoozeer den tooneelschrijver als wel den mensch Ysbrant Vincent kennen in zijne zaken en in zijn familieleven. Hij was een aanzienlijk papierhandelaar en heeft eene niet geringe bedrijvigheid aan den dag gelegd in het tijdperk van den grooten opbloei der Nederlandsche papierfabricatie. Het is alweer de briefwisseling van het huis Plantijn waaruit we met hem kennis maken. Van 1660 af onderhield de Antwerpsche drukkersfirma handelsbetrekkingen eerst met Livinus Vincent, later vooral met zijn broeder Ysbrand, en deze betrekkingen leidden tot eene veeljarige vriendschap, tot Ysbrands dood in 1718. Een groot deel van de briefwisseling, zoowel van de minuten der brieven van de Moretussen als van de antwoorden is bewaard, en de inhoud ons door Sabbe meegedeeld geeft een zeer levendigen kijk in de papierfabricatie en in den boekhandel van dat tijd vak van meer dan een halve eeuw. Ook in de toestanden van dien tijd krijgt men een levendig inzicht; de lezer leeft het mede, hoe de godsdienstvervolging in Frankrijk het leven bemoeilijkt voor de protestanten aldaar, hoeveel bezwaar het voor hen die het er niet konden uithouden, in had, om over de grenzen te komen, hoe ouders en kinderen jarenlang gescheiden moesten blijven. Levendig zien we ook den familiesirijd over het huwelijk van Ysbrands dochter Anna met den kunstenaar Bernard Picart; zooals gewoonlijk winnen de vrouwen het van den halsstarrigen vader. Het slot is somber, de laatste brief van Vincents weduwe is een noodkreet in een toestand van volslagen armoede en ellende, en de vriendschapsbetrekking schijnt daarmede ook opgehouden te zijn; na 18 Juli 1921 zijn er geen brieven meer.

Graficus, tijdschrift voor de grafische vakken in Nederland, gaf in een fraai uitgevoerd kerstnummer eene mededeeling van de hand van dr. C.P. Burger Jr. over de Nederlandsche rebus in vorige eeuwen. Besproken en afgebeeld worden daarin de rebussen van de Antwerpsche Spelen van Sinne van 1561, de rebussen van Zacharias Heyns van 1590 en 1608, de rebusblazoenen van de Mechelsche Schadtkiste der philosophen ende poëten van 1620, en twee rebus-prenten uit de 18e eeuw, waarin de traditie van de oude rederijkers-rebus nog voortleeft. We hopen de afbeeldingen met eene meer wetenschappelijke bespreking binnen kort ook aan de lezers van Het Boek te geven.

In hetzelfde kerstnummer geven de drukker L. Levisson, en zijn neef A.S. Levisson ‘aanstaand theoloog’ een geschiedkundige schets, gewijd aan de hebreeuwsche typen van A thias, ‘een letter van eeuwenlange vermaardheid.’

[p. 79]

[p. 80]

We krijgen daar een kort overzicht van den Hebreeuwschen druk te Amsterdam van Athias, Proops en Levisson, en vernemen dat de letter van deze laatste drukkers, in 1917 eigendom geworden van de Lettergieterij Amsterdam voorheen Tetterode, wellicht eerstdaags weer in aanwending zal worden gebracht. Een facsimile van een titelblad, bij de studie gegeven, mogen we, door de welwillendheid van den uitgever, ook bij deze mededeeling voegen. De schrijvers vermelden met waardeering de hulp van de heeren J.M. Hillesum en L. Hirschel van de Bibliotheca Rosenthaliana, en verwijzen o.a. naar het artikel van J.M. Hillesum over den Hebreeuwschen druk in Nederland, in den Catalogus der tentoonstelling van de ontwikkeling der Boekdrukkunst, in 1923 te Haarlem gehouden.

In de Mededeelingen van het Nederlandsch Historisch Instituut te Rome (IV 1924) geeft dr. F.C. Wieder een bericht over den Atlas van Johannes Vingboons, onlangs door ons vermeld (1924 blz. 360) in de bespreking van het uitgaafplan van de Monumenta cartographica. Hij beschrijft zijne ontdekking van het in de Vaticana bewaarde exemplaar, en vertelt meteen wat hij zich herinnert over het ‘slachten’ van een kostbaar exemplaar van kaarten van dezelfde groep door de firma Frederik Muller in het laatst van de vorige eeuw. Het was het exemplaar van de voormalige West-Indische Compagnie. Wieder heeft bij zijn onderzoekingen verschillende van de toen wijd en zijd verspreide teekeningen teruggevonden. Bij zijne mededeeling zijn keurige verkleinde reproducties gevoegd van de afbeeldingen van Havana, 't Casteel de Mina, 't fort Nassau op de cust van Guinea en van de Tafelbay gelegen aende Cabo de Bona Esperança.