Het Boek. Jaargang 14

Uit noord- en zuid-Nederlandsche bibliotheken

Het Nederlandsch Wetenschappelijk Centraalbureau.

De dood van den Delftschen Bibliothecaris dr. H.A.R. Roelofs Heyrmans vestigt de aandacht op de bovengenoemde door hem beheerde instelling, en stelt vanzelf de vraag, hoe het nu daarmee moet.

De Nederlandsche Regeering heeft nooit willen toetreden tot de internationale conventie van 1886 inzake internationale uitwisseling van geschriften. Bij de totstandkoming van deze conventie traden acht mogendheden toe; nu zijn alle staten daarbij aangesloten behalve Frankrijk en Nederland. In Frankrijk bestond reeds een officieel ruilbureau, zoodat voor dit land de aansluiting minder noodig scheen. In Nederland bestond niets; de Regeering had altijd ‘financieele bezwaren’.

Doordat de noodzakelijkheid om deel te nemen aan de groote internationale ruilzendingen van wetenschappelijke uitgaven, meer en meer gevoeld werd aan onze universiteiten, bibliotheken en andere wetenschappelijke instellingen, ging uit deze belanghebbende kringen zelve het initiatief uit. Prof. Von Baumhauer te Haarlem richtte een bureau op, dat hetzelfde voor ons land beoogde als de ‘international exchange service’, de kosten werden bestreden door jaarlijksche contributies; iedere instelling betaalde in verhouding tot den omvang van hetgeen zij door het bureau verzond en ontving. Alle universiteitsbibliotheken, de Akademie v. Wetenschappen, Teyler's Stichting, de Hollandsche Maatschappij v. Wetensch. enz. zonden alle de pakketten die hunne uitgaven bevatten naar het bureau, dat voor de verzending naar alle landen van de wereld zorg droeg. Nu zijn bijna alle wetenschappelijke instellingen in ons land en in Nederlandsch Indië aangesloten. Niet aangesloten instellingen en personen betalen voor hetgeen zij mede zonden of ontvangen een evenredig bedrag.

Door combineeren, verzamelen van groote hoeveelheden voor gezamenlijke verzending, en door verbinding met den ‘international exchange service’ konden de verzendingskosten zeer laag gehouden worden, en de werkzaamheden geschieden voor een goed deel belangeloos.

Na Prof. v. Baumhauer nam dr. P.P.C. Hoek te Helder de leiding op zich, daarna dr. S.G. de Vries, Bibliothecaris te Leiden, sedert 1919 zijn Delftsche ambtgenoot Roelofs Heyrmans.

Maar de dienst breidde zich onrustbarend uit, vooral na den oorlog. Steeds meer instellingen, steeds meer landen namen deel aan dien internationalen ruil, de Volkenbond bracht weer sterke uitbreiding, het aantal kisten vol zendingen dat van de geheele wereld aan de Delftsche bibliotheek aankomt, en ook weer de hoeveelheid die verzonden moet worden, is vaak overstelpend. In 1922 werden uit Amerika ontvangen 232 kisten, en daarheen verzonden 121 kisten, naar Australië werden verzonden 27 kisten, voor Duitschland lagen op een gegeven oogenblik gereed 49 balen, wegende tezamen 2925 kilogram.

Nu is de beproefde leider ons ontvallen, en de vraag rijst opnieuw, of de Staat zich maar steeds mag blijven onttrekken wegens financiëele bezwaren. Als de opvolger van den overleden bibliothecaris eens bezwaar mocht

[p. 143]

maken tegen deze taak; die met zijn eigenlijk bibliotheekwerk slechts zijdelingsch verband heeft, en als niemand anders in staat en bereid is deze taak over te nemen, zal die goed loopende dienst dan moeten ophouden? Dan zouden tal van wetenschappelijke instellingen, voor een groot deel zelve Staatsinstellingen, op veel hooger kosten komen, dan een goede organisatie van een staats-ruilbureau in 't geheel zou kosten.

Heeft men voor de wezenlijke behoeften van de wetenschap niets over, omdat de sport zooveel kost, dan moest ten minste de geldelijke overweging zelve hier nu eens eene beslissing brengen, afwijkend van de tot nog toe gevolgde lijn, 't zij door eenvoudige overneming van het bestaande Centraalbureau door den Staat, hetzij door aansluiting aan den internationalen ruildienst, waardoor een Staatsbureau vanzelf noodig zou worden.

De scheidende ambtenaren te Amsterdam

Het Nieuwsblad v.d. Boekhandel (30 Januari) wijdt eenige waardeerende woorden aan de aftredende bibliotheek-ambtenaren J.W. Wijndelts en M. Visser (zie onze vorige afl. bl. 76). ‘Het dag in dag uit klaar staan om den weg te wijzen naar alle afdeelingen eener bibliotheek welker bezit het millioen aantal boeken te boven gaat, en het te voorschijn brengen van wat verlangd wordt, vereischt eene groote practische kennis van boeken in het algemeen en van de betrokken bibliotheek in het bijzonder, welke nimmer wordt begrepen door wie slechts af en toe zulk een bibliotheek bezoekt en de boeken welke hij vraagt in ontvangst neemt, echter zonder ooit iets te beseffen van wat er georganiseerd moet worden om deze geregelde aflevering mogelijk te maken. De beide scheidende beambten der Universiteitsbibliotheek hebben talloozen op deze wijze geholpen, en het is in de eerste plaats de heer Wijndelts dien de getrouwe bezoekers zullen missen, want hij was het die meestentijds de aanvragen in ontvangst nam en het gevraagde ter hand stelde, en die steeds bereid was om behulpzaam te zijn wanneer het noodig en mogelijk was.’

De Prins (14 Februari) geeft een portret met bijschrift: ‘De heer J.W. Wijndelts, genealoog, commies-bibliothecaris aan de universiteitsbibliotheek te Amsterdam, die zich bij het publiek wegens zijn bijzondere voorkomendheid en zijn bereidvaardigheid zeer bemind heeft gemaakt en op bibliografisch en genealogisch gebied vele blijken van bekwaamheid heeft gegeven, zal met 1 Maart a.s., wegens reorganisatie, zijn functie, welke hij 22 jaren met zooveel ijver en toewijding heeft waargenomen, neerleggen.’

De heer Visser heeft een nog veel langeren staat van dienst. Reeds in het Tijdschrift voor boek en bibliotheekwezen van 1910 gaf ik een korte mededeeling over de herdenking van zijn 25-jarige ambtsvervulling. Aan de huldiging werd toen deelgenomen door een 200-tal bibliotheekbezoekers van allerlei stand, beroep en leeftijd, zoowel studeerenden en gestudeerden als ongestudeerden, dames zoowel als heeren. Een afbeelding door een der amanuensissen vervaardigd, waar men hem ziet, staande in den doorgang tusschen het oudere en het nieuwere gedeelte van het boekenmagazijn, is daarbij gegeven op blz. 93.

B.