Het Boek. Jaargang 15

Boekbespreking

Het eerste nederlandsche gedrukte kookboek, (Brussel, Thomas van der Noot, c. 1510). Facsimile-uitg. naar het eenig bekende exemplaar in de Bayerische Staatsbibliothek, München. 's Gravenh. Mart. Nijhoff 1925. - 60 facs.-bladz. met titel. ƒ 3.60.

Het is niet noodig veel over deze uitgaaf te zeggen. Men kent de aardige facsimile-herdrukken van oude boekjes die de firma Mart. Nijhoff geregeld geeft, zorgvuldig van uitvoering, op Hollandsch papier. De facsimiles in zincografie hebben de voor- en nadeelen van het procédé, helder zwart en wit, prettig om te zien en te lezen, maar niet de volstrekte nauwkeurigheid met al de gebreken van papier en afdruk, die de lichtdruk geeft. Het boekje heeft eene, tweemaal opgenomen houtsnede, een kijkje in een wel toegeruste keuken waar vier koks bezig zijn. Voorin dient zij als titelblad, met erboven den titel, die aldus luidt:

Op de keerzijde een Boergondisch wapen. Daarna op 56 bladzijden de tekst die geheel uit voorschriften bestaat. Onder de laatste tekstbladzijde het colophon:

Gheprint inde pryncelijcke stadt van Bruesel inden Zeeridder Bi mi Thomas vander Noot.

Het laatste blad geeft de keukenhoutsnee nog eens, en op de keerzijde het bekende drukkersmerk, den zeeridder, met de spreuk: Ick sals ghedincken.

Ziehier een voorbeeld van een voorschrift:

Om een costelijcke spise te bereyden
Neemt ionge kiecxkens met wat calfvleesch dat doet sieden ende scouen ende alst tusscen beyde wel ghesoden es. So neemt ghestooten amandelen ende sop vanden hoendren Dan set v amandelen te temperen Daer toe neemt een goet deel rooswaters daer met so doet dye amandelen doer eenen stra-

[p. 218]

mijn Dan doeghet in eenen pot doet daer veriuys inne ende luttel witten wijn maer niet vele Dan neemt ghestooten rijs'al in poedere dat suldy mingelen met rooswater. om als v spyse ofte potayge ouer tvier es ende die siet dat ghise hier mede linghen mocht. Doet hier toe seer veel suyckers ende ghi sult hen wat coleurs gheuen met schoon sofferaen.

Paul Adam, Lebenserinnerungen eines alten Kunstbuchbinders. Verlag Meister der Einbandkunst, Leipzig 1925.

Ich bemerke soeben zu meinem Schmerze, dass ich den Leser doch all zu reichlich mit Fachsimpelei traktiert habe .... zoo onderbreekt de schrijver op pagina 107 zijn verhaal als het juist, ik geloof voor de tweede maal, belangwekkend gaat worden voor hen wien de boekbinder meer dan de verteller over een vijf en zeventig jarig leven interesseert. De eerste keer was een korte mededeeling (p. 50) over het binnensluipen in het boekbindersambacht van den titel ‘kunst-boekbinder’. In het midden gelaten wordt

[p. 219]

of dit toejuiching dan wel afkeuring verdient; zoodat men, daar de titel thans en in dit boek nog gehandhaafd werd, wel moet vreezen dat Adam, die waarschijnlijk behoort tot de laatsten die het handwerk serieus leerden, die vermeende kunst hooger stelt dan zijn eervol ambacht. - De geciteerde onderbreking valt in een korte verhandeling over het kleuren van leder zooals dat na het midden der negentiende eeuw nog in de boekbinderijen zelf gedaan werd.

Gelijkelijk kort zijn mededeelingen op p. 170 en volgende over restauraties verricht aan boekbanden in het Dusseldorpsche museum van kunstnijverheid. En hiermede is vrijwel alles dat van belang kan zijn voor den boekbinder of den liefhebber van gebonden boeken opgenoemd. Zelfs bij de behandeling van de door hem sedert 1907 gegeven ‘Meisterkursen’ - lessen die hem klaarblijkelijk zeer na aan het hart lagen - deelt de schrijver weinig meer dan allerlei bijomstandigheden mede.

Bijomstandigheden: Wie een nogal sappig verteld boek wil lezen over het leven in ‘biedere’ Duitsche burgerkringen uit de tweede helft der negentiende eeuw vindt hier hetgeen hij zoekt. Maar het is weinig dit in deze serie gepubliceerd te hebben voor iemand dien zijn werk en ondervinding in staat gesteld hadden de vaklitteratuur te verrijken met een geschrift over het restaureeren van oude boekbanden; een onderwerp waarover, bij mijn weten, ongeveer niets bestaat.

J.v.K.