Het Boek. Jaargang 16

[p. 127]

Een onbekende druk van de historie van Doctor Faustus

Door het boek van Dr. B.H. van 't Hooft¹⁾ is er eindelijk kans gekomen op een volledige bibliographie van het Nederlandsche volksboek van Dr. Faustus. Iedereen kan zich nu op de hoogte stellen, welke uitgaven bekend, welke voorhanden, welke zoek zijn. Dr. van 't Hooft weet van negen drukken tot het jaar 1700, maar van vier daarvan is nog geen exemplaar teruggevonden. Mogen die, nu ze eens gesignaleerd zijn, uit hun schuilhoeken te voorschijn komen. En mogen misschien ook andere, die in het geheel nog niet werden genoemd, thans op het appel verschijnen, nu ze zich als een noodzakelijk lid in het kader moeten voelen. Immers elk bewijsstuk is welkom, dat opnieuw aantoont, hoe algemeen bekend in den onderstroom van het volksleven de historie van Faustus was, die zonder twijfel hier, evenals in Duitschland, ook een vast bestanddeel van het volkstooneel vormde.

Ik wensch hier melding te maken van zeker een der oudste, meest directe nadrukken der oorspronkelijke uitgave van 1592, van een Haagschen druk uit het jaar 1601. De volgende beschrijving geeft telkens ook de verhouding op van dezen druk tot dien van 1592, door Dr. van 't Hooft A genoemd (bl. 137).

Het formaat van dezen druk is iets grooter dan dat van A, de drukspiegel, afgezien van de marginalia, is 136 ✕ 69 mm. (tegen 123 ✕ 67 in A); ook de letters zijn grooter, zoodat er slechts 37 regels op de pagina gaan (tegen 41 in A), en bijgevolg beslaat de tekst 76 bladen (tegen 64 in A) nl. fol. 1-72²⁾ en 4 ongenummerde bladen (tegen fol. 1-72 en 2 + 3 ongenummerde bladen in A), gesigneerd A - K₄ (tegen A - H₈ in A). De letters zijn niet dezelfde als in A, maar de verhouding van duitsch en romein is dezelfde, nl. tekst duitsch, romein voor de opschriften, marginalia en vreemde woorden.

1) Das holländische Volksbuch vom Doktor Faust. Haag, Nijhoff, 1926.

2) Foutief genummerd volgen op elkaar fol. 56, 56, 58, 58, 60, 60, 62, 62, 64.

[p. 128]

De tekst is in 't algemeen identiek met A, alleen met groote vrijheid in de afkortingen en de spelling, ook zijn eenige marginale noten weggelaten of gewijzigd. In den titel valt op Van sijn schrickelick eynde ende grouwelick af-scheydt tegen van zijn schrickelick ende grouwelick eynde ende Af-scheydt, wat alle Nederlandsche drukken in overeenstemming met den Hoogduitschen tekst hebben. De grootste afwijking is dat het Slotwoord tot den Lezer (dat

[p. 129]

anders alleen in den Nederlandschen druk van 1592 voorkomt, zie van 't Hooft bl. 61, 78) vóór het Register is geplaatst. Het titelblad is hiernevens gefacsimileerd en kan dus met dat van A (zie van 't Hooft bl. 35) vergeleken worden.

De platen 1, 2 (tweemaal evenals in A), 3, 4, 6 komen overeen met A, alleen de 5de plaat van A ontbreekt. Zij zijn evenwel niet van hetzelfde blok afgedrukt, maar nagesneden, waarbij ze iets grover zijn geworden. Van de randstukken is dat bij plaat 2 en 3 hetzelfde als in A (men vindt het ook in Pamfl. Knuttel 899 van denzelfden drukker), die bij plaat 4 en 6 zijn afwijkend. De sierletters bij het begin der Waerschouwinge en der Historie zijn afwijkend evenals de kleinere sierstukken op den titel, voor de Historie, bij de opschriften en aan het slot. Rijker dan in A is het titelblad door zeven roodgedrukte regels en een randomlijsting.

De drukker. Onder den tekst van de laatste bedrukte bladzijde staat als kolophon

In s'Graven-Haghe
By Aelbrecht Heyndricksz. Woonende
aende Merckt.

Deze Aelbrecht Heyndricksz is de bekende drukker, werkzaam te Delft en daarna in den Haag, omstreeks 1573 tot zijn dood in 1613. Hij was Drukker Ordinaris der Staten-Generaal. De heer R.H. Driessen te Maarsen, die een bijzondere studie van dezen drukker en zijne drukwerken maakt, was zoo vriendelijk mij mede te deelen, dat hem onder de vele drukken van A. Heyndricksz geen enkel volksboek bekend was. Deze uitgave van de Historie van Faustus werpt dus ook een nieuw licht op de werkzaamheid van dezen drukker.

Het eenige mij bekende exemplaar van den hier beschreven druk is in particulier bezit in 's-Gravenhage en werd mij voor deze mededeeling welwillend toevertrouwd.

's-Gravenhage, Januari 1927.

E.F. Kossmann.