Varia
Een niet bestaande uitgave van een Tafelspel van Hooft
In zijne Letter- en Oudheidkundige Avondstonden, bl. 107 noemt Schotel onder de uitgaven van Hooft: Paris oordeel Tafelspel, Amst. 1611, 4to.
Deze opgave wordt herhaald in Van der Aa, Biographisch Woordenboek VIII, bl. 1107 met bijvoeging van: ‘In ms. achter een bundel van Hooft's tooneelpoëzy in de bibliotheek van Diversa sed una te Dordrecht.’
Deze opgave is eene kwelling geweest voor allen, die zich met de studie van Hooft bezig hielden. Wel heeft niemand ooit alle uitgaven bij elkander gezien, en wel vinden wij meer uitgaven vermeld, die ons niet onder de oogen gekomen zijn, maar dat zijn meest latere uitgaven, na den dood van den schrijver verschenen en dus voor de critiek van geringe waarde. Maar hier gaat het om een eersten druk, zelfs den eenigen afzonderlijken druk, 25 jaar ouder dan de oudste bekende uitgave, en nog wel van een gedicht, waarvan wij geen handschrift hebben.
Nergens elders wordt deze uitgave genoemd, nergens vinden wij er eenig spoor van. Herhaalde aanvrage in de oudere jaargangen van den Navorscher bleven onbeantwoord, evenals nog onlangs eene in Het Boek. Het was dus zeer verdacht.
Maar al mist Schotel, doordien hij zoo ontzettend veel gewerkt heeft, de mate van nauwkeurigheid, die wij thans noodig achten, hij was een eerlijk werker en dischte ons geene verzinsels op. Daardoor kwam ik tot het vermoeden, dat het eene uitgave geweest was, niet voor het publiek, maar alleen voor de bruiloftsgasten of feestgenooten. Toch was ik daar maar half mede tevreden; hierdoor werd niet voldoende verklaard, dat er nergens eenige aanwijzing van te vinden is.
De groote fout van Schotel is, dat hij geheel zonder of zonder voldoende controle de mededeelingen en aanhalingen van anderen overneemt. Daarom moeten al zijne mededeelingen scherp gecontroleerd worden. Zijne verdienste daarbij blijft, dat hij zoo heel veel gezien heeft en ons daardoor dikwijls op het spoor brengt van iets, dat wij anders niet gevonden hadden.
Aan zijne mededeeling over den bundel tooneelstukken te Dordrecht heb ik eerst weinig aandacht geschonken. Het zou wel eene verzameling van 4o uitgaven zijn, waar ter completeering een afschrift van Paris Oordeel uit de volledige gedichten bijgevoegd was, zooals er meer van die bundels zijn en ik er zelf ook een heb. Maar ten laatste begreep ik, dat ook deze opgave gecontroleerd moest worden en ik verzocht dien bundel ter leen in de Koninklijke Bibliotheek.
Reeds op het eerste gezicht bleek mijn vermoeden juist te zijn. Het waren bekende uitgaven met een 18e eeuwsch afschrift van Paris Oordeel. Uit welke uitgave? Dat zou er wel niet bij staan. Toch even kijken! En zie, daar was een titel: Paris Oordeel / Tafel-spel. / 'T Amsterdam. / Bij Willem Jans, op 't water / In de Zonnewijzer, Anno 1611. //
Hier was dus de bron van Schotel, een afschrift van de uitgave van 1611. Ik sloot het boek weer, om den volgenden dag met de uitgave van 1636 terug te komen en de varianten op te nemen. Nauwelijks was ik echter buiten de Bibliotheek, of de twijfel kwam weer op. Als de afschrijver werkelijk een ex. van een zoo ouden druk voor zich had gehad, dan zou hij allicht niet dadelijk hebben laten binden, maar getracht hebben zelf ook een ex. te krijgen. Bovendien zou dan de eigenaar geweten hebben, hoe zeldzaam het boekje was, en dan zou het allicht niet zoo spoorloos verdwenen zijn. Misschien was het dus een verzonnen titel om den bundel meer oog te geven. Zulke titels komen meer voor.
De beslissing was niet moeilijk. Voor de uitgave van 1636 heeft Hooft alle gedichten herzien en verbeterd (soms ook verslechterd). Als hier een
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd