Het Boek. Jaargang 18

[p. 23]

Varia

Weer een offer van de Oera-Linda kolk

Met Brugmans (zie vorige afl. blz. 367) is nog een ander ernstig man van wetenschap in den Oera-Linda-maalstroom meegesleept. De oud-hoogleeraar J.W. Muller bespreekt in het Museum het boek van De Jong, en komt tot dit verwonderlijke resultaat: ‘Aan het eind van het dikke boek gekomen, gevoelt men zich wel overtuigd, dat Verwijs waarschijnlijk de maker is; alles klopt inderdaad’.

Hoe is het mogelijk, dat iemand die met kritisch oordeel het boek gelezen heeft, dit kan neerschrijven? Hij moet dat oordeel bij de lezing wel een beetje ter zijde hebben gelaten, om niet te bemerken, dat elk bewijs, elke aanwijzing zelfs van de waarschijnlijkheid van de stelling ontbreekt, en dat in plaats daarvan de bewering zelve van De Jong in het oneindige wordt herhaald. Trouwens er is alle reden om aan te nemen dat Muller niet al te attent de betoogen heeft gevolgd. Zijne minachting voor het Oera-Lindaboek is zoo groot, en zijne verbazing dat iemand daaraan eene studie van zes jaren en een boek van ruim 400 bladzijden wijdt, zoo sterk, dat we mogen aannemen dat het hem nauwelijks mogelijk is geweest, al te precies op de argumenten te letten. Een bewijs van niet al te nauwkeurig lezen is, dat hij van de studie van Boeles zegt, dat ‘daarin althans het uitsluitend auteurschap van Verwijs niet volledig bewezen wordt geacht’. Boeles heeft toch zoo bondig aangetoond dat dat auteurschap geheel onaannemelijk, ja volstrekt onwaar is! Fruins even afdoend betoog schijnt Muller niet te kennen.

Dat Muller zich eenigszins overtuigd voelt door het betoog van De Jong is des te vreemder, omdat hij zelf de onhoudbaarheid kort en klaar blootlegt. De passage is zoo scherp en afdoend, dat het de moeite waard schijnt ze mer te laten volgen:

‘Voor mij althans blijft het dubbel onbegrijpelijk, zoowel dat een man als Verwijs, uit louter (of eigenlijk: onloutere) wraakzucht, of wel alleen voor zulk een lang uitgesponnen en volgehouden (studenten-)grap zóóveel tijd en vlijt en geduld zou hebben kunnen en willen verspillen als toch stellig vereischt geweest zijn voor het, alleen, zonder hulp van anderen, samenen opstellen en in “Oud-Friesch” vertalen van al dien baren onzin.... als dat hij later in zijn officieel verslag aan Gedeputeerde Staten en in zijn brieven, een zoo dubbelzinnige houding aangenomen, of zelfs in een dagblad alle aandeel aan het werk openlijk en stellig geloochend zou hebben! Een zoo ver over de schreef gaande grap, ontaardende in eene verbinding van sluwheid en leugen, zou men toch liefst van een man als Verwijs niet aanvaarden. En daarnaast schijnt, bij gebreke van een samenvattend slotoverzicht van het door den schrijver gereconstrueerde beloop van zaken - de rol van Over de Linden, Haverschmidt e.a. mij door de soms vrij ingewikkelde onderstellingen toch kwalijk geheel opgehelderd.’

Hierin is de geheele hypothese van De Jong wel afdoend afgemaakt; van het ‘alles klopt inderdaad’ blijft niets over!

Een enkel woord over het Oera-Linda-boek zelf! ‘Bare onzin’ heet het

[p. 24]

hier; elders karakteriseert Muller het uitvoeriger in denzelfden geest. En Fruin noemt het boek ‘grenzenloos vervelend’. Wel een sterke wijziging in oordeel, vergeleken bij uitingen van mannen van kunde en smaak van eene oudere generatie. Ik zelf heb vroeger, gedeeltelijk misschien onder invloed van zulke uitingen, mij wel gunstig over het boek uitgelaten. Na latere herlezing ben ik het veel meer met Muller en Fruin eens; de onzin is werkelijk te erg, en slechts een enkele vloeiende, eenigszins dichterlijke passage kan den lezer pakken. Neen, het boek kan niet het werk zijn van een wetenschappelijk man, van een man van beschaving en smaak.

B.

Kostbare handschriften verloren geraakt.

De Pressa-tentoonstelling te Keulen, die aan de bezoekers zoo veel voortreffelijks te zien gaf, trekt achterna opnieuw de aandacht. Naast de mooie herinneringen komt er een minder aangename. Zes kostbare handschriften uit de Mainzer Stadtbibliothek zijn - men weet niet hoe - verloren geraakt. De Directeur zendt ons de hier volgende beschrijving, met verzoek aan onze lezers om mededeeling, wanneer iemand iets mocht weten, wat tot opsporing zou kunnen leiden.

1. Horae (Livre d'heures). latein und französ., geschr. zw. 1450-1475; angebl. aus d. Besitz Karls des Kühnen von Burgund. Pergament, Kl. 4^o (ca. 160 × 200 mm.), 6 bis 9 Miniat., reicher Randschmuck (federgezeichnete schwarze Rispen mit viel Gold). - Einband: dicke weisse gerippte Seide mit dunkelrot. Granatapfelmotiv. - Hs. 440 der Mainzer Stadtbibliothek. - Auf einem Bl. handschr. der Name ‘Mertloch’ (Prior der Kartause um 1660). - Stempel: Stadtbibliothek Mainz (rund) oder: Ex Bibliotheca Vniversitatis Moguntinae (oval).

2. Biblia germanica (deutsche Bilderbibel), aus d. Werkstatt Diebold Lauber's in Hagenau. Um 1450. Papier. 2^o (ca. 280 × 400 mm). Defekt bes. am Anfang stark vergriffen. 291 Bl., davon unvollst. Bl. 19, 25, 26, 38, 125, 137, 145, 176, 177, 240, 262, 265, 271. An 32 Stellen offener Platz f. Bilder. Reich ill. (mit Wasserfarben angelegte Federzeichn.): 80 im A.T., 19 im N. Test., Initialen mit Männchen u. Engeln. Die Illustration von S.2, gegenüber d. Textanf., ganzseitig. - Text zweispaltig. Tinte: bräunlich vergilbt; Papier auch vergilbt. - Hs. II 64 der Stadtbibl. Mainz. Vorbes.: Capuciner-Konvent in Mainz. - Stempel: wie oben. (Beschr. von Rud. Kautzsch, Centralbl., f. Bibliotheksw. XII, 1895, S. 61, 62.)

3. Psalterium. Liturg. Hs. des 15. Jh. (Buchst. 12-14 mm hoch). Perg. (Kl.) 2^o (ca. 220 × 320 mm.). - Einbd. vermutl.: glattes braunes Leder (neuerer Zeit). - Hs. II 141 der Mainzer Stadtbibl. - Stempel: wie oben.

4. Evangelium Johannis cum glossis. (unvollst.) 12. Jh. Perg. - (Kl.) 4^o. - Einbd, vermutl.: weisses vergilbtes Leder. - Hs. II 15 der Mainzer Stadt-Bibl. - Stempel: wie oben.

5. Sammelband, latein. Hss. vom Anf. d. 14, Jh. (an 4. Stelle eine deutsche Hs.). Am Anfang: Sermones dominicales, am Ende: Regula B. Augustini exposita. Verf.: Anselmus, Augustinus, Bernardus, Dionysius, Gregorius, Hugo, Petrus Lombardus, Seneca u.a. - Papier?. - (Kl.) 4^o. Hs. 195 der Mainzer Stadtbibl. Stempel: wie oben. - Eindbd: wie vor. Nr.

6. Sammelband. 13. Jh. Inhalt: 1. Gregorius papa, Moralia. Am Schluss: anno MCCXXV. VL. Kal. Jul.....quem scribi fecit prepositus Otto. - 2). Augustinus, Exhortationes de iustitia. 3. Passio Sancti Eutropii. Zus.: 145 Bl. - Perg. (Kl.) 4. Eindbd. vermutl. wie Nr. 4 u 5. - Hs. II 7 der Mainzer Stadtbibl. - Vorbesitzer: ‘Monast. Sti. Mauritii in Hallis ordin. canonicor. regular’. - Stempel: wie oben.