Het Boek. Jaargang 18

[p. 353]

Hoe ‘Broeder Coppen uit de Kempen’ met zijn Rommelpot in Californië verzeilde

Amerikaansche dagbladen beschouwen als ‘news’ verscheidene onderwerpen, die in Holland zelfs niet onder ‘Gemengd Nieuws’ gedrukt worden. Bijv. ‘Reverend So-and-so terug gekeerd van zijne reis naar den Orient bericht, dat hij in Constantinopel een Griekschen Bijbel van zeer ouden datum gevonden heeft, door kenners geschat op eene waarde van $ 1000’. Het gevolg van eene dergelijke mededeeling is, dat voor weken de bibliotheken allerhande aanbiedingen krijgen van bezitters van oude bijbels in allerhande talen. Deze offerten brengen zelden of ooit iets aan den dag, dat ook maar de minste waarde heeft. Ik herinner me een kenschetsend geval in New York, toen ons een aantal werken werd aangeboden van geen bizondere waarde, doch alle in goede conditie. De eigenaar verklaarde, dat zijn grootvader zelf indertijd de boeken zorgvuldig en rijkelijk in kranten in een kist had verpakt en dat die kist sinds dien ongeopend was gebleven. Op mijne vraag wat hij met de kranten had gedaan, antwoordde hij ‘Natuurlijk weggegooid’ en, zooals in kleine plaatsen gebruikelijk is, verbrand. Toen ik hem vertelde, dat hij beter gedaan had de boeken te verbranden en ons de couranten te brengen, had ik alle moeite hem te doen inzien, dat ik in vollen ernst sprak, daar colonial newspapers zeer gezocht zijn.

Van de goede gaven, die het publiek hier aanbiedt, neem ik dan ook slechts nota pour acquit de conscience. We hebben hier in Amerika nu eenmaal geen Lamport Hall, waar een Venus en Adonis voor den dag kan komen. Wat hier wordt aangeboden maakte in den regel eens deel uit van de have van een emigrant of van een zeeman, en geen van beide catagorieën hebben ooit veel bagage. Doch in tegenstelling met alles wat ik hierboven schreef, werd mij dezer dagen, hier in Californië, door een onzer bezoekers een tot nu toe onbekende bijdrage tot de Vondel-literatuur voorgelegd.

Yes sir! Joost van den Vondel.

[p. 354]

Jaren geleden woonde in Springfield, Illinois (de plaats, waar Abraham Lincoln eens het ambt van advokaat vervulde) een gentleman, die, als velen, curiositeiten verzamelde. Wij allen kennen dergelijke verzamelaars. Alles wat antiek genoemd kan worden is van hunne gading. Soms is het een snuifdoos, dan weer een boek of een penning. De tegenwoordige generatie maakt korte metten met hunne nalatenschappen. Heeft het waarde dan gaat het naar de veiling; heeft het geen waarde dan gaat het naar den zolder en vandaar naar den uitdrager. In het geval, dat ik hier beschrijf, was de loop van zaken echter anders. Uit piëteit voor den overleden eigenaar bewaarde een zijner dochters een deel van de collectie, waaronder eenige boeken en handschriften en bracht deze mede naar Californië, toen zij de strenge winters van de Middle West moest ontvluchten.

En zoo kwam zij korten tijd geleden met eenige boeken en handschriften naar de Huntingtori Library om ons advies in te winnen. Voor het meerendeel bestond deze groep uit Lincolniana. Er was echter ook een bundel pamfletten bij, in één band gebonden, ‘in all probability German’. Haar vader had dezen bundel ten geschenke gekregen van een Doctor, S.J., met wien hij in Weenen had kennis gemaakt op eene Europeesche reis. Eene kopergravure van 1705 en een titel met den datum 1588 waren vermoedelijk wel de voornaamste attracties van dit geschenk.

Het was geenszins heksenwerk te bespeuren, dat deze verzameling pamfletten niet in hetzelfde kader vielen als de boeken waarover gewoonlijk ons oordeel wordt gevraagd. Al spoedig was ik bezig met behulp van Knuttel en Tiele den inhoud ervan na te gaan, want, wat ‘in all probability German’ was genoemd en daarvoor versleten, was even Hollandsch als het Begijnenhof en de Schreierstoren. De onderwerpen er in behandeld waren hoofdzakelijk Hollandsche twisten, zoo algemeen in den aanvang van de XVIIe eeuw. Mijn aandacht werd allereerst getrokken door Vondel's Rommel-pot van 't Hane-kot, 1627. Hierop volgde Den omgekeerden Rommelpot van het Arminiaensch Prins-moorders Rot.... Ghedruckt uyt cracht der waerheyt-Beminners, Anno 1627. Dit geschrift wordt niet vermeld door Knuttel, doch er bevindt zich een exemplaar, naar ik mocht vernemen, in de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam (Vondel-Museum). Op dit pamflet volgde een handschrift D'omgekeerde Rommelpot van 't Hane-kot weer omge-

[p. *41]

Eerste bladzijde van het in Californië voor den dag gekomen handschrift.

[p. 355]

keert en daer me het hock vereert. Dit bestaat uit 43 zes-regelige koepletten.

Mijne eerste gedachte was, vermoedelijk eene kopie in der tijd reeds nageschreven van een of ander pamflet, gedrukt in antwoord op het daaraan voorafgaande, doch bij informatie is mij gebleken, dat het bestaan er van onbekend was. Deze omstandigheid opent tal van mogelijkheden. Is het eene vroege kopie naar een verloren geraakt of onderdrukt origineel? Is het om bepaalde redenen nooit gedrukt geworden, doch alleen in geschreven vorm rondgegaan? Heeft geen uitgever het ooit aangewild? Wie is de vermoedelijke schrijver, die zich geroepen voelde den Rommelpot weer overeind te zetten? En wat kunnen we uit handschrift en lettervorm afleiden?

Misschien zijn dat meer vragen dan de traditioneele tien wijzen kunnen beantwoorden, doch laat ons het beste hopen. Wanneer de Redactie van Het Boek bereid is een facsimile pagina van dit handschrift te drukken, kunnen de wijzen aan het werk tijgen.

San Marino, California, 21 October 1929.

L. Bendikson.

Bijlage. Opgave van de titels, die in de verzameling voorkomen, in de volgorde, waarin zij gebonden zijn.

1) Triumphe tot Amsterdam over het Incomen van .... Mauritius Prince van Orangien, Met een oprechte uytlegginghe.... May, Anno 1618. Leyden [1618].	Kn. 2594.
2) 'T vrije Nederlantsche Gesangh over de Spaensche Roomsche ende Arminiaensche Vreede.... Amsterdam 1623.	Kn. 3484.
3) Den Nederlantschen Herault. Wt-roepende voor de ooren van alle goede Patriotten.... Utrecht 1623.	Kn. 3493.
4) Waerachtighe onderrechtinghe van de goede meyninge ende intentie, die de Ghereformeerden altijdt gehadt ende noch hebben.... Ghedruckt buyten Romen.	Kn. 2275.
5) Wat wonders wat nieuws van de Kercke Godes ende Christi ende van hare Bescherm-Heeren, etc. z. pl. 1617.	Kn. 2474.
6) Antwoordt den voorloper D. Vorstii ghegheven vande Kerckendienaers tot Leeuwarden.... Leeuwarden 1612.	Kn. 1956.
7) Samenspreking, tusschen Twee Goudse Veer-Luy, Iaap en Kees. z. pl. z.j.	Unger, Bibliogr. v. Vondel, 809.
8) Korte t' zamensprekinghe, tusschen twee Persoonen: In forme van Vraghen ende Antwoorden.... Rotterdam 1612.	Kn. 2011.
9) Placcaet. Wt-ghegheven van weghen de Heeren Staten des Furstendombs Gelre.... Arnhem 1618.	Kn. 2666.
10) Polyst-steen. Tot weghneminghe van de vuyle vlecken des Cristalijnen Brils.... z. pl. 1614.	Kn. 2122.
11) Christianus-Mercurius, Ofte Christelijcken Bode met twee Brieven.... Amsterdam 1616.	Kn. 2278.

[p. 356]

12) Missive van de Gedeputeerde Staten van Vrieslandt ghesonden aen de Staten Ghenerael.... Vervatende den handel van de Nieuwe Amelandsche Heeren. [den Haag] z.j.	Kn. 4524.
13) Den Italiaenschen Waerseggher, Dat is een Prognosticatie, op het Jaer onses Heeren 1622.... z. pl. 1622.	Kn. 3303.
14) Rommel-pot van't Hane-kot.... [Amst.] 1627.	Kn. 3761.
15) Den omgekeerden Rommelpot van het Arminiaens Prinsmoorders rot.... z.pl. 1627.	Unger, Bibl. v. Vondel, 773.
16) D'Omgekeerde Rommelpot van 't Hane-kot weer omgekeert en daer me het hock vereert.... (in manuscript).
17) Der Contraremonstranten Kerf-stock, die nimmermeer IJser wordt.... z.pl. z.j.	Kn. 2482.
18) Nieuwe Tydinghe Hoe de Arminianen teghen de Reformeerde Leeraers.... hebben eenighe schimp ende spot gemaeckt.... Dordrecht 1618.	Kn. 2527.
19) De Schets van Duc D'Alva, Die de Hollanders balhoorig maeckt.... z.pl. 1630.	Kn. 4078.
20) 't Leydtsche Wagen-praetie, Over den handel van de nieuw-genoemde Amelandsche Heeren.... [Den Haag] 1637.	Kn. 4532.
21) Cort verhael Van tghene ghehandelt is metten Oversten Sonoy, ende den Soldaten leggende binnen Medenblick. Waer wt een yegelick mach verstaen.... Delf 1588.	Kn. 827.
22) Vercondinghe van het Bestant, tusschen die Majesteyt vanden Coninck van Spaignien.... 's-Graven-Haghe [1609].	Kn. 1606.
23) De Niewe Roomse Kerk Trophee. [Kopergravure] Francofurti [1705].	Muller, Historiepl. 3410, 2
24) Articulen. Die gheaccordeert zyn aenden Gouverneur.... van Gulick, op 't overgeven der selver Plaetse, ende van Bredenbent.... 's-Graven-Haghe 1610.	Kn. 1745.
25) Puncten ende Articulen verdraghen ende geaccordeert inden Hage.... 's-Graven-Haghe 1610.	Kn. 1721.
26) Verdrach gemaeckt ende besloten inden Haghe....den sevenden Januarij.... 's-Graven-Haghe 1610.	Kn. 1714.
27) Famaes Tromp. Wt-blasende de Victorie die God de Heere ons heeft verleent.... Dordrecht 1639.	Kn. 4629.