Het Boek. Jaargang 18

[p. 369]

In memoriam

Dr. J.C. van Slee †

Te Diepenveen overleed op 21 Nov. 1929 de eerst voor enkele maanden afgetreden Bibliothecaris van de Athenaeum-Bibliotheek van Deventer. Over zijn persoon, en over zijn levenswerk behoeven we hier met uit te weiden; hoe kort is het nog geleden - het was in onze April-aflevenng van dit jaar -, dat mejuffrouw Kronenberg, die hem in zijn werk zoo lang heeft gekend, daarvan een schets gaf.

‘Ieder zal den 87-jarige zijn rust gunnen, in het aardige buitenhuisje, waar hij met zijn jongste dochter woont, te midden van eigen groente- en vruchtenverbouw en een gezellige verzameling boeken’. Zoo schreef ze, zonder te vermoeden dat die tijd van rust zóó kort zou zijn. En nu herhalen we in gedachten hare woorden in anderen zin: ook de volkomen rust van zijn werk zullen we hem wel van harte gunnen. Maar missen doen we hem; zoo'n bejaarde en toch nog krachtige figuur verheft ons Nederlandsche bibliotheekmannen, zijn verlies treft allen. En nu hij, de veteraan, naast wien we ons nog jong gevoelden, er niet meer is, voelen we ons op onze beurt ouder, en nader bij het einde. Verheffend is zijn voorbeeld, een aansporing en opwekking om werkzaam te blijven, om belang te blijven stellen in dat wat ons levenswerk was en is.

Dr. K.O. Meinsma †

In den ouderdom van 64 jaar overleed 8 Oct. l.l. te Zutfen dr. K.O. Meinsma, ‘sedert Juli 1896 Conrector en leeraar in het Nederlandsen en de geschiedenis aan het gymnasium aldaar, en Archivaris der Sint Walburgkerk’. Met deze woorden gaven de bladen het bericht van zijn overlijden, waarop nog een paar woorden over zijn werk volgen; een uitvoeriger levensbericht zal daarover binnen kort wel meer brengen.

Hij behoort juist door zijn werk tot de mannen, die bij allen die in onze bibliotheken, en in het oude Nederlandsche boek belang stellen, in herinnering zullen blijven. Reeds als student kwam hij tot snuffelen in onze oude boeken en pamfletten, en vond daar, aanvankelijk tot zijn verbazing, dat men al snuffelende telkens en telkens weer interessante feiten vond, die weinig of niet bekend waren, en kennis maakte met allerbelangrijkste personen, die geheel vergeten schenen. Hij vond ook dat zelfs over een zoo belangrijke figuur als Spinoza nog heel wat uit de geschriften van zijn tijd te halen was, dat zelfs de meest geestdriftige vereerders van den grooten wijsgeer niet wisten. Zijne onderzoekingen vonden groote belangstelling en aanmoediging bij Spinozakenners als Prof. Land te Leiden; ze ontwikkelden zich tot een omvangrijk, levendig geschreven boek ‘Spinoza en zijn kring’, dat met goud bekroond werd. Het verscheen in 1896, en biedt voor de geschiedenis van de 17e eeuw een schat van kostbare gegevens. Ja, voor een ruimer tijdvak: ik herinner mij, dat ik bij mijn studie over Robbert Robbertsz. in de Amsterdamsche Boekdrukkers daar veel belangrijks in vond, naast 't een en ander dat bij dieper doordringen in de pamfletten-literatuur al weer correctie behoefde. Hoewel ik dit in 't licht moest stellen was hij toch zeer voldaan, omdat ik voluit erkende dat hij het was, die de verdiensten van den leermeester van zeevaarders als Heemskerk, Gerrit de Veer, Adriaan Veen en Cornelis de Houtman in helder licht had gesteld.

Zijn groote verdienste tegenover ons bibliotheekwezen ligt in zijne dissertatie die eerst verscheidene jaren later gereed kwam: ‘Middeleeuwsche

[p. 370]

bibliotheken’; eene bespreking er van gaf Moes in het Tijdschrift voor boeken bibliotheekwezen (I, 1903, blz. 205). Het bracht op een in ons land nog nauwelijks ontgonnen terrein een schat van gegevens - Moes zelf had hem afgestaan wat hij in den loop der jaren had bijeengebracht -, en het beschreef heel volledig de merkwaardige Librye te Zutfen, die wel voor een zeer groot deel aan Meinsma hare wederinrichting in het oude kerklokaal, en hare groote bekendheid te danken heeft. De Librye is wel geen middeleeuwsche bibliotheek; ze dateert eerst van de tweede helft der 16e eeuw, maar bouw en inrichting, waarbij oude voorbeelden zijn gevolgd, geven van eene middeleeuwsche bibliotheek een sprekend beeld. Aan dat eenige monument zal de naam van Meinsma wel altijd verbonden blijven. Ook gedurende zijn verdere leeraarsloopbaan duurden zijne belangstelling en zijn bemoeiïng met de Librye en met al wat daarmede samenhing voort. Aan hem had men te Zutfen een voortreffelijke vraagbaak als men over oudheden of oude boeken inlichtingen behoefde. En als gids bij het bezoeken van Walburgkerk en Librye was hij onwaardeerbaar. Hij laat daar eene leegte achter, en de herinnering aan hem is onafscheidelijk aan de monumenten zelve verbonden.

Prof. P.J. Blok †

Op Maandag 28 October werd te Warmond het stoffelijk overschot van Blok - den 24sten overleden - ter aarde besteld. Het was een dag van striemenden regen, des ondanks waren tallooze vrienden en vereerders, en vertegenwoordigers van vereenigingen en lichamen, waarin en waaraan de overledene gewerkt had, samengestroomd. In hartelijke woorden schetste een vriend van den gestorvene, dr.W.A.F. Bannier, hem in zijn beminnelijk karakter, zijn toewijding, zijn trouw, zijn eenvoud.

We behoeven dat alles hier niet weer te geven; dat is een taak die een levensbeschrijver zeker zal verrichten. Blok was niet in den vollen zin een man van het boek- en bibliotheekwezen. Hij was geschiedvorscher en geschiedschrijver. Maar zijn werk zelf bracht hem toch altijd in nauwe betrekking tot onze bibliotheken. En ééne niet groote, maar zeer belangrijke bibliotheek stond onder zijn bijzondere zorg, de Bibliotheca Thysiana te Leiden. Eene aardige beschrijving met afbeeldingen gaf hij er van in het Tijdschrift voor Boek- en Bibliotheekwezen (V, 1907); later nog eens een populair artikel in het tijdschrift Buiten (XII, 1918). Dit en nog heel veel meer vinden we vermeld in een Bibliographie van zijne werken, in 1925 bij zijn aftreden als hoogleeraar samengesteld door dr. J.E. Kroon. Blokboeken zijn van ouds voorwerpen van bijzondere belangstelling en vereering voor elken boekenvriend; ook dit moderne ‘Blok-boek’ mag in onze boekenkast eene eereplaats innemen. Het zal nu den levensbeschrijver zijn taak heel sterk verlichten. Bladeren we het aandachtig door, dan zien we als het ware den levensloop van den overledene met zijn onuitputtelijke werkkracht aan ons oog voorbijgaan. En dan zien we naast die reeks van belangrijke historiewerken, en tusschen de talrijke kleinere studies, artikelen in tijdschriften en in het Biographisch Woordenboek, ook verscheidene van onze bibliotheekmannen door zijn pen geschetst: Du Rieu, Rogge, Knuttel, Petit. In Het Boek hebben we slechts een paar kleine stukjes van zijne hand: Wat is een pamflet? (V, 1916), en: Valsche tijding in een pamflet (VIII, 1919); maar hoe vele van de historische studies die we vermeld vinden berusten op zijne bestudeering van de pamfletten, waarvan hij de voortreffelijke catalogussen zoo goed kende. Het laatste in de rij van de ‘boeken’ in Kroon's Bibliographie is het vervolg deel op Petits ‘Bibliotheek van Nederlandsche pamfletten’ door mej. Ruys in 1925 voor den druk gereed gemaakt. In dezen Vaderlandschen historicus is ons een degelijke vriend van ons bibliotheekwezen ontvallen.