Het Boek. Jaargang 19

[p. 279]

Personalia

M. Boas
Een kwart eeuw doctor 1905-1930

In den bescheiden kring van familie en goede vrienden heeft de man wiens naam wij hierboven plaatsten, onlangs zijn 25-jarig jubilee gevierd als Doctor in de klassieke letteren. Aan een korte vermelding in het Handelsblad ontleenen wij de volgende feiten.

‘Op 6 Juli 1930 herdenkt dr. M. Boas den dag, dat hij voor 25 jaar aan de Amsterdamsche Universiteit cum laude promoveerde tot doctor in de klassieke letteren op een dissertatie: de Epigrammatis Simonideis. In 1903 reeds was hij, als candidaat in de klassieke letteren, door de Universiteit van Amsterdam met de gouden medaille bekroond voor een ingezonden antwoord op een prijsvraag.

Na eenigen tijd verbonden te zijn geweest aan het gymnasiaal onderwijs is dr. Boas sinds 1914 te Amsterdam gevestigd als privaat-leeraar in de oude talen’.

Wie geen vreemdeling is in de wereld van wetenschap en onderwijs ziet in de nuchtere feiten, hier vermeld, een heel, werkzaam menschenleven geschetst. Het leven van een leeraar is geen leven van kalme rust, dat van een privaat-leeraar, wiens lessen gezocht zijn, is misschien nog zwaarder, zeker nog drukker bezet dan dat van een leeraar met vaste uren aan gymnasium of lyceum. En toch beperkt de werkzaamheid van Boas zich niet tot het geven van lessen.

Naast dit vruchtbare, maar zeer inspannende en tijdroovende werk, heeft hij met buitengewone werkkracht zijne classieke studien bijgehouden en voortgezet, zoodat we hem zonder aarzelen tot onze eerste philologen mogen rekenen. Het is hier de plaats niet, een overzicht te geven van zijn werk; het aantal in druk verschenen studies van zijn hand loopt ver over de honderd. Daartoe behooren Grieksche uitgaven, als Xenophon's Anabasis, die geregeld op naam van den grooten Cobst werd herdrukt met vele afwijkingen van den oorspronkelijken tekst, en die na Boas' bewerking weer tot de goede tekstuitgaven mag worden gerekend. In latere jaren wendde zijne belangstelling zich bij voorkeur tot het Latijn, en wel in het bijzonder tot een auteur die bij het tegenwoordige geslacht weinig bekend is, maar bij onze voorouders geheel op den voorgrond stond, de zedelessen in vers, toegeschreven aan een zekeren Dionysius Cato.

Maar ik voel reeds een verwijtenden blik van Boas, die ons toch zoo duidelijk heeft gemaakt, dat die naam Dionysius den auteur niet toekomt, dat die hem maar door eene vergissing is gegeven. Laten we dus spreken van ‘Cato's zedelessen’. Hoe hoog stelden de besten onzer voorouders dit werk, hoe zeer beijverden de makers van schoolboeken zich, omdat gulden werkje in goede schooluitgaven aan het licht te brengen. Maar een uitgaaf op de hoogte van de wetenschap gebracht, ontbreekt nog; we wachten die met der tijd van Boas. In afwachting van die goede uitgave van dit belangrijke boek, hebben we reeds eene groote reeks studietjes over de Cato-uitgaven, die voor onze kennis van het onderwijs in de vorige eeuwen allerbelangrijkst zijn. Ze raken telkens het grensgebied der philologie en der bibliographie, en het is een groot voorrecht voor Het Boek, dat het deze classiek-bibliographische onderzoekingen sinds ettelijke jaren heeft mogen opnemen. We tellen hem daardoor tot onze trouwe medewerkers, en deelen van harte in de herdenking van zijn 25-jarige doctoraat.

B.

[p. 280]

G.J. Boekenoogen†

Een droevig doodsbericht brachten de dagbladen ons ruim een maand geleden; dr. G.J. Boekenoogen, lid van de redactie van het Groot Nederlandsch Woordenboek, de bekende kenner en verzamelaar van oude volksboeken en kinderprenten, ja van alles wat op het Nederlandsche volksleven van vroegeren tijd betrekking heeft, was overleden, slechts 63 jaar oud. Hij was een Zaanlander - te Wormerveer geboren 18 April 1868 - en had zijn eerste sporen verdiend met de studie over de Zaansche volkstaal waarop hij in 1896 promoveerde. Het is hier niet de plaats om een overzicht te geven van al wat hij in een buitengewoon werkzaam leven heeft bestudeerd en in het licht gegeven; dit zal de taak zijn van zijn levensbeschrijver in de Maatschappij der Nederlandsche letterkunde, waarvan hij jaren lang bestuurslid en op zijn beurt ook voorzitter was. Maar we moeten hem wel herdenken als onzen jarenlangen medewerker. Reeds in den tweeden jaargang van het Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen (1904) vinden we een uitvoerige mededeeling van zijne hand over ‘Aanteekeningen van boekeneigenaars’. De volgende jaargang brengt werk van meer beteekenis: een omvangrijke geïllustreerde studie over ‘de Nederlandsche Volksboeken’. Ziehier de inleidende beschouwingen, die kort en helder het onderwerp voor den lezer brengen en het belang er van in het licht stellen.

‘Omstreeks denzelfden tijd waarin onze oude volksboeken in vergetelheid raakten bij het eigenlijke volk - na eeuwen lang daarvan de geliefde lectuur te hebben uitgemaakt - zijn ze daarentegen de aandacht gaan trekken van het overige deel van het lezend en boekenverzamelend publiek, en wel in steeds meerdere mate. Dit is natuurlijk niet toevallig, maar hangt samen met de toenemende belangstelling voor wat oud of curieus en zeldzaam is. Vroeger keek men die boekjes niet aan; nog voor tien of vijftien jaren kon men, niet alleen op boekenstalletje, maar ook op verkoopingen, de Historie van den Ridder met de Zwaan, van Floris en Blanchefleur, van de verduldige Helena, in uitgaven van de Koene's en andere drukkers uit het eind der 18e en het begin der 19e eeuw voor een kleinigheid koopen. Thans zoekt men de volksboeken op de markten te vergeefs en moet men ze op boekenveilingen duur betalen. En verwonderlijk is dit niet nu het drukken dezer boekjes heeft opgehouden en ook de late, slechte uitgaven ervan steeds zeldzamer worden, terwijl ze door meerderen worden begeerd.’

Onlangs gaf de bespreking van een mooi boek van Van Heurck over de volksboeken ons aanleiding op het onderwerp terug te komen (Het Boek 1929 blz. 358). We konden toen nog hopen, dat eens de samenwerking van Boekenoogen en Van Heurck ons nader zou brengen tot eene wezenlijke volledige geschiedenis van het oude Nederlandsche volksboek. Deze hoop is nu vervlogen.

Van de samenwerking van deze beide onderzoekers op na verwant gebied hebben we intusschen een ander zeer kostbaar monument, de geschiedenis van de volksprenten ‘Histoire de l'imagerie populaire flamande’. De eerste jaargang van Het Boek legt in eene korte bespreking (blz. 211) de herinnering vast aan eene tentoonstelling van kinderboeken en kinderprenten, zoo belangrijk als nog nooit in ons land bijeen was te zien geweest’, door Boekenoogen beschreven. En gaan we verder, dan vinden we Boekenoogen overal, ook al komt hij vaak niet op den voorgrond, als er van deze en verwante onderwerpen spraak is. In mijn reeks studies over oude ABC-boeken is op menig punt raadpleging vooraf gegaan, van dezen degelijken kenner met zijn rijke verzamelingen, waarin hij onmiddellijk alles wist te vinden, en waaruit hij steeds bereid was alles met zijn rijpe toelichting mee te deelen. Nog onlangs toen ik uit een Engelschen veilingcatalogus oude ABC-penningen beschreef, en daarbij nadere mededeelingen van deskundigen inriep, dacht ik zeker in de eerste plaats

[p. 281]

mede aan Boekenoogen, en er volgden dan ook zeer spoedig belangrijke meedeelingen van zijne hand (hiervóór blz. 221).

We zullen zijne rijke en steeds zoo welwillend verstrekte toelichting voortaan moeten missen. Zal intusschen ook het rijke materiaal dat hij in zijn leven van onafgebroken zoeken en werken had bijeengebracht, voortaan verloren zijn? We mogen zeker beter verwachten. Zijn nalatenschap is in handen van zijne broeders, allen mannen die warm voelen voor historisch onderzoek, en die zoowel de nagedachtenis als de nalatenschap van den overledene in eere zullen houden.

B.

P.A. Smidt †

Na het doodsbericht van H.C. Delsman, waaraan wij in eene voorgaande aflevering eenige woorden wijdden, komt daar weer de tijding van het overlijden van een der oudste ambtenaren van onze Universiteitsbibliotheek, Pieter Andries Smidt, te Amsterdam overleden op 30 Juli van dit jaar.

We vinden hem het eerst vermeld, tegelijk met Delsman, in het verslag over 1881, dat de opening van de toen nieuw geplaatste en nieuw georganiseerde bibliotheek vermeldt:

‘Bij het overgaan van de Bibliotheek werd ook het dienstpersoneel geregeld. Overeenkomstig het Raadsbesluit van 1880 werden door Burgemeester en Wethouders aangesteld: tot assistent-bibliothecaris J.F. van Someren, tot beambte H.C. Delsman, tot eersten amanuensis P.A. Smidt, tot tweeden amanuensis A.J. Schuurman. Bovendien werd tot conservator van de Bibliotheca Rosenthaliana benoemd M. Roest Mz.’

Van dit geheele personeel zijn dus nu, na 50 jaar de twee nog overgeblevenen ook heengegaan. Smidt is tot zijn 71ste jaar in dienst gebleven; in rang is hij niet opgeklommen, maar wel is zijne betrekking in materieel opzicht gaandeweg zeer verbeterd, doordat hem na opheffing van de ambtswoning van den Bibliothecaris in 1890 de bewaking van de gebouwen, met inwoning, is opgedragen; later met een nieuwe ruime woning in het militiegebouw, ook de bewaking van dit gebouw. Tot zijn 71ste jaar heeft hij zijn taak blijven vervullen, nu was hij bijna 10 jaren gepensioneerd; hij overleed ‘in den ouderdom van bijna 80 jaar’. Zijn weduwe is in goeden welstand achtergebleven; hun zoon bekleedt een eervolle betrekking als gemeente-ambtenaar.

B.