Contour. Jaargang 3

[p. 35]

Jan-Willem Overeem Het bezoek

Er wordt zo vaak gebeld. Gezonde mensen zijn niet meer benieuwd naar de bakker, de wijwateraar of het zakelijke oud-papier-knaapje. Maar minder vitale, zoals Hans Ravendunk, verwachten altijd iets bijzonders.

Ravendunk verliet zijn leesstoel en liep de gang in. De bel klonk opnieuw, kennelijk bedrukt door een niet al te geduldig mens. ‘Ik kom al, ik kom al,’ mompelde hij, alsof dat hielp. Tussen zijn leesstoel en de voordeur lagen maar acht à tien meters. Toch piepte Ravendunk van inspanning. Waarschijnlijk was hij te vlug opgestaan Als het de kontrolerend genees-ambtenaar was, zou hij er wat over zeggen. En ook dat hij zo'n last had van benauwde dromen en soms wakker schrok zonder te weten wie hij was. Foei, wat was hij er aan toe, voor een nog jonge kerel. Leveranciers kunnen het in elk geval niet zijn, dacht hij en draaide de knop van de deur om. Het stonk, zelfs op het trapportaal. Wat een terreur, die fabriek.

Twee mannen in donkerblauwe pakken stapten de drempel over. ‘Hij is alleen, Jan,’ zei de langste en nam Ravendunk bij een arm. ‘Ja maar, dat gaat zo maar...’ wilde hij beginnen. ‘Toe maar, meneer,’ zei de andere man en sloot de deur. Vreemd genoeg protesteerde Ravendunk niet toen ze beiden met een hand om zijn pols de kamer instevenden alsof het huis van hen was. ‘Gaat u zitten,’ zei de langste. Ravendunk liet zich ademloos zakken. Wat moet dit allemaal? vroegen zijn ogen. De andere man liep op de gordijnen toe en schoof ze dicht. Misschien zijn het zendelingen, dacht Ravendunk. Aan overvallers dacht hij niet. Dat kwam met deze nieuwe regering niet meer voor, zoveel wist hij er wel van.

Enige ogenblikken zei niemand iets. De twee bezoekers schenen op hun gemak de kamer te willen bekijken, die door de gesloten gordijnen bijna iets voornaams gekregen had. Hans Ravendunk had nu de gelegenheid de kalme indringers wat beter op te nemen. De langste had een gebruind, mager gezicht, goed geschoren en verzorgd. Zijn ogen stonden wat flets, zijn mond was aan de klei-

[p. 36]

ne kant. Opvallend waren zijn lange handen en scherp uitstekende knieën. De andere bezoeker was een hoofd kleiner, maar even mager. Het zouden broers kunnen zijn, zoveel hadden ze van elkaar weg. Beiden, zo merkte Ravendunk nu ook op, roken sterk naar een overigens niet vrouwelijk parfum. ‘Heeft u kaarsen in huis?’ vroeg de man die de gordijnen had neergelaten. ‘Anders moeten we ze maar even uit de wagen halen.’ Ravendunk wilde opstaan om de gordijnen opzij te schuiven en naar hun auto te kijken. ‘Beter van niet, meneer,’ zei de langste zacht, maar zijn stem klonk beslist. ‘We hebben wel ergens kaarsen,’ zei Ravendunk, terwijl een eerste huivering zijn maag doorwoelde. ‘Zegt u maar waar,’ ried de langste aan, ‘dan pakt mijn collega ze wel even.’ Ravendunk vertelde waar de kaarsen lagen. En waar ze een stemmig tafelkleed konden vinden. En welke grammofoonplaat hij graag wilde horen. En waar vermoedelijk nog een restje wijn stond. Hij was ontzet, maar voor aktie te verlamd. De mannen ontruimden het leestafeltje bij zijn stoel en legden het kleed er over heen. Aan de uiteinden plaatsten zij de kaarsen. Binnen handbereik kwam een glas wijn te staan. De platenspeler werd klaargezet en de plaat uit de hoes gehaald en schoon gewreven. ‘Het wordt nu tijd,’ zei de langste, ‘ons bekend te maken. Van Aa.’ Hij boog het hoofd. ‘En van Bee.’ Hij knikte naar zijn kleinere evenbeeld, die een sekonde leek te glimlachen. ‘Wij zijn,’ vervolgde de langste, die dus van Aa bleek te heten, ‘sociale werkers, met laten we zeggen een bijzondere opdracht.’ Opnieuw leek zijn kollega de lippen even te krullen. Hans Ravendunk onderdrukte een beving. Het was pas vier uur. Hij wou dat Laura er was, maar het kantoor sloot pas om half zes. ‘Wij zouden het op prijs stellen,’ zei van Aa, ‘indien u uw medewerking aan onze opdracht zou willen verlenen.’ Van Bee verklaarde: ‘Wij willen graag enige administratieve zaken afwikkelen.’ De sociale werkers tastten naar hun binnenzak en haalden er schrijfbenodigdheden uit.

‘Uw naam is Hans Ravendunk?’

‘Ja.’

‘Nog andere namen?’

‘Cornelius.’ Haastig verklaarde hij: ‘achter Hans.’ De mannen glimlachten.

[p. 37]

‘Hoe oud?’

‘Achtentwintig. Drie-acht-achtendertig.’

Ravendunk wilde het glas wijn pakken. Hij begreep niet waarom ze de gordijnen gesloten hadden en waar al die andere poespas voor diende. Wijn hielp voor nerveuze kou en daar had hij een beetje last van. Maar toen van Aa met zijn hoofd van nee bewoog, bedacht hij zich.

‘Gehuwd?’

‘Ja. Met Laura...’

‘Hoe oud is ze? Waar is ze nu?’

‘Vijfentwintig. Ze werkt op een kantoor, omdat ik...’

‘Omdat u ziek bent.’

‘Ja... maar als ik weer...’

‘Kinderen?’

‘Nee.’

‘Niet gelukt?’

‘Nou eh...’ Hij wilde protesteren, maar van Bee wuifde het bij voorbaat weg.

‘U bent nu een half jaar ziek, hè?’

‘Eh... ik dacht...’

‘Een half jaar. Vandaag precies. Wat deed u voor werk?’

‘Ik experimenteerde met radio's, om de houdbaarheid eh...’

‘Vanwege de commercie te verminderen. Omzetverhoging.’

Ravendunk begon te zweten. De laatste tijd was er erg veel veranderd. Maar sociale werkers had hij zich toch anders voorgesteld.

‘Wanneer kwam de kontrolerend ambtenaar voor het laatst?’

‘Nou, wel drie, nee vier weken geleden.’

‘Drieëntwintig dagen geleden. Zijn rapport...’

Van Bee hoestte. ‘Enfin, dat komt nog wel,’ zei van Aa. Hij nam een luciferdoosje en stak de kaarsen aan. ‘Drinkt u nu maar een slokje wijn,’ zei van Bee vriendelijk. Ravendunk had het wel willen uitgillen, maar hij was ingesponnen in een hypnotisch web. Gehoorzaam dronk hij de verschaalde wijn. Er zaten korreltjes kurk in, die hij met zijn tong probeerde tegen te houden.

‘De plaat?’ vroeg van Bee. ‘Nog maar niet,’ antwoordde van Aa. Hij richtte zich weer tot Ravendunk en zei met enige ernst: ‘Meneer Ravendunk, wij blijken volgens de gegevens die wij zojuist

[p. 38]

verzameld hebben bij u op het juiste adres te zijn. U bent een half jaar ziek. Toen u werkte deed u nooit aan politiek, had weinig belangstelling voor de krant, voor wat er om u heen gebeurde, kortom, u leefde in een eigen wereldje. U zult zich waarschijnlijk niet op de hoogte gesteld hebben van het nieuwe bewind, de problemen die het heeft opgelost - op een prettige, menselijke manier - en de waardevolle kontrakten die het heeft afgesloten met de vooruitstrevende industrieën. De kans bestaat daarom dat het u enigszins verrast als ik u zeg dat wij u naar aanleiding van het laatste rapport van de kontrolerend ambtenaar komen verzoeken met ons mee te gaan.’ Een scheut pijn deed Ravendunk ineenkrimpen. ‘Waar gaan we dan heen?’ piepte hij. ‘Dat zal ik u vertellen,’ zei van Aa. ‘Ons vak is soms hard, al is het een mooi vak, een dankbaar vak. De wet staat thans toe, na jaren van ongelukkig geharrewar, ongeneeslijke patiënten uit hun lijden te helpen.’

‘Maar ik lijd helemaal niet,’ riep Ravendunk uit. ‘En ik ben niet ongeneeslijk.’ Hij wilde overeind komen uit zijn stoel, maar van Bee hield hem tegen. Om zijn lippen krulde het weer.

‘De staat,’ zei van Aa, ‘heeft bepaald dat u nodeloos lijdt. Het medisch rapport spreekt van een snel erger wordende kwaal, die niet meer te stuiten is. Het is voor iedereen beter als u rustig met ons meegaat. Het is zo gebeurd, u merkt er niets van.’

‘Dus daarom moesten de gordijnen dicht en die kaarsen...’ Ravendunk piepte bijna onhoorbaar. Zijn ogen waren wijd geworden. De hoop op een vergissing of een droom had hij opgegeven. ‘Maar wacht eens,’ fluisterde hij, ‘heren, ik heb nog wat geld gespaard. Het staat in de kast, een kistje, met ongeveer achthonderd...’

‘Bespaart u zich de moeite, meneer,’ zei van Aa. ‘We willen niet in moeilijkheden komen. Wij hebben het decor geschapen. Bereidt u zich liever voor.’

‘En Laura?’ vroeg Ravendunk.

‘Zij is gewaarschuwd. Voor een gepaste nieuwe behuizing is gezorgd. Weet u wel dat de samenleving u maandelijks meer dan vijfhonderd gulden betaalt? Het is echt het beste zo.’

Van Bee zette de plaat op, Mendelssohns ‘Midzomernacht’, en ging met zijn rug naar Ravendunk toe staan.

‘Maar ik voel me helemaal niet zo ziek,’ zei die. ‘En Laura, voor

[p. 39]

Laura beteken ik wat. We houden van elkaar, hoe kan zij ooit...’

‘We geven u alle gelegenheid het prettig, beschaafd te houden,’ zei van Aa, een beetje bedroefd. ‘Als u het weten wilt: het nieuwe bewind is niet zo gesteld op gezonde mooie jonge vrouwen die met een ongeneeslijk zieke man getrouwd zijn. Gezonde mooie jonge vrouwen moet worden duidelijk gemaakt waar de normen liggen. Om scènes te voorkomen, is uw vrouw vanmiddag op haar kantoor op de hoogte gesteld. Krijgt ze een schok, wat theoretisch mogelijk is, dan zal zij enige tijd terecht kunnen in een revalidatiecentrum. Wij zijn bevoegd u haar hartelijke groeten over te brengen.’

‘Maar wat heb ik gedaan,’ piepte Ravendunk en biechtte zijn leven. Van Aa en van Bee luisterden aandachtig en maakten aantekeningen. Zij waren van plan te zijner tijd een bestseller te schrijven over de sexuele bekentenissen van hun klanten. Ravendunk zei daar helaas weinig over. Hij struikelde over zijn woorden, om te vertellen wat hij allemaal verkeerd had gedaan: hij had gelogen, kleine diefstalletjes gepleegd, gelachen tegen andere vrouwen, blanco gestemd. Hij had, daar kwam het op neer, niets bijzonders gedaan. Moest hij mee, voor een ziekte die hij niet voelde? Hij had geen oor voor de muziek. Hij staarde naar de kaarsen of trachtte medelijden te vinden in de ogen van van Aa. Toen hij niets meer wist te zeggen was ook de plaat afgelopen. Van Bee keek op zijn horloge.

De lange van Aa schraapte zijn keel. ‘Jammer,’ zei hij, ‘al komt het meer voor. Maar misschien voelt u zich nu wat opgelucht. Ik vind dat u aan alles heeft kunnen merken hoe voorkomend wij zijn. De wet is niet onmenselijk. Maar nu moeten wij gaan.’ Hij wenkte zijn kollega en zij hielpen Hans Ravendunk overeind te komen uit zijn stoel. ‘Weet u,’ zei van Aa, ‘ik kan me voorstellen dat u uw vrouw nog even had willen spreken. Mogelijk had u zelfs samen nog een keer...’ Hij glimlachte. Van Bee scheen met moeite een giechel te onderdrukken. ‘Maar sinds twee weken geleden een gezonde man niet alleen zijn zieke vrouw, maar ook zich zelf om het leven bracht, kunnen wij het niet meer toestaan. Nodeloze emoties, u zult daar begrip voor hebben.’ Ze passeerden de kapstok. Ravendunk keek naar zijn jas, maar Van Bee zei zacht: ‘dat hoeft niet, hoor.’

[p. 40]

‘Voelt u zich goed?’ vroeg van Aa. ‘We hebben in de auto nog wat jenever. Maar we dachten dat u het wel zonder zou kunnen stellen.’ Hij keek van Bee aan en knipoogde. De slag van de deur in het slot trof Ravendunk als een pistoolschot. De lucht van de lijmfabriek stond stijf in het trapportaal. ‘Waarom doet u het hier niet?’ vroeg Ravendunk bijna klankloos. Van Aa liet een droog lachje los. ‘Brancards zijn zo onaangenaam,’ zei hij. De auto, een donkerblauwe bestelwagen, stond om de hoek. In zakelijke letters was er op geschilderd: Lijmfabriek N.V. De Zon. Hans Ravendunk deinsde terug. De sociale werkers namen hem krachtig bij de hand en voerden hem naar de auto. De lucht van de fabriek drong allesbedervend de wijk binnen. De auto zelf bleek geparfumeerd, toen ze er instapten. ‘Ja, als de wind verkeerd staat,’ zei van Bee tot niemand in het bijzonder. ‘Waar brengen jullie me heen?’ vroeg Ravendunk ontsteld. ‘Jullie hebben het recht niet. Ik wil naar een dokter.’ De sociale werkers werden opeens vrolijk. ‘De overheid heeft u verkocht aan “De Zon”,’ legde van Aa uit. ‘Varkens, koeien...’ bracht Ravendunk uit. ‘Tegenwoordig ook mensen,’ zei van Bee lachend. Ravendunk wilde zich losvechten, maar van Aa had een injectiespuit klaargemaakt, die hij zonder veel moeite in Ravendunks arm kon legen. Terwijl van Aa de wagen startte, pakte van Bee een flesje jenever en draaide de dop los. ‘Het is een hard vak,’ zei hij glimlachend, ‘maar een mooi vak.’