Contour. Jaargang 3

[p. 95]

Jan-Willem Overeem Een avondje uit

Schaf rat leunde achterover en strekte zijn beenspieren. Kwart over tien en niets meer te doen. Hij gaapte voorzichtig, met gebruik van de rechterhand, alsof hij een pluisje wilde verwijderen, en voelde ondertussen met zijn andere hand in zijn jasje of hij nog dropjes had. Zijn jasje, dat hij over de leuning van zijn stoel had gehangen, gleed op de grond. Het voordeel was dat hij nu snel onder het bureau het dropje kon innemen. ‘Kan ik nog iets doen?’ vroeg hij, weer opduikend. De anderen keken niet eens op. Ze hebben allemaal belangrijk werk, alleen ik niet, dacht hij. Hij besloot maar eens op te staan en naar het archief te lopen. Dat overwerken in ploegen was toch niet je dat. Omdat de kast waar Mennema wel eens een pakje sigaretten in liet liggen op slot was, las hij maar weer de getallen op de kaarten in de ordnerkast. Een goede administratie. Als je iets moest hebben had je het zo. Nog niet eens helemaal half elf. Nou ja, als de anderen klaar waren gingen ze misschien eerder weg. Hij deed een stap naar het raam en keek naar buiten. ‘Schafrat!’ Ze moesten hem hebben. ‘Ga je mee een pilsje drinken?’ Met z'n vieren gingen ze vaak kasje zessen in het café om de hoek. Of rikken, waarbij je zo snel zo veel kon verliezen. Hij won bijna nooit. Maar het was wel ontspannend zo na het werk. ‘Om de hoek?’ vroeg hij. ‘Nee, we gaan vanavond es goed doorzakken,’ zei Bosma, de vetste van de ploeg. Als hij lachte had dat altijd iets vreugdeloos. Van Espen en De Geer ruimden hun laatste rommel op. ‘Ik heb vanavond niet zo'n zin,’ zei Schafrat. Hij vond het niet makkelijk te zeggen. Die vlerk van een Van Espen, die 't altijd over z'n goeie familie had en iedereen oud-personeel van z'n vader noemde. Natúúrlijk moest-ie grijnzen en vragen, alsof hij niet beter wist: ‘Gaat het manneke vroeg achter de gebreide broek?’ ‘Kom,’ zei De Geer, ‘laat 'm nou maar.’ De Geer was wel geschikt. Alleen verloor hij nooit met kaarten. Ze begonnen hun jassen aan te trekken en Schafrat had nog geen vin verroerd. ‘Naar de snollen, naar die heerlijke snollen,’ zong Bosma op de wijs van Louis Davids ‘Naar de bollen’. ‘Zorg jij voor

[p. 96]

het licht, Schafrat? En sluit even af, wil je.’ Dicht sloeg de deur en Schafrat stond alleen. Langzaam liep hij naar de lichtknoppen en drukte ze een voor een in. Alleen het noodlampje brandde nu nog.

Wat was dit eigenlijk voor een kantoor? Hij probeerde na te denken, maar kon zich niet eens meer herinneren wat voor werk hij die avond had gedaan. Toch vervelend dat hij niet meegegaan was. Zo goed lag-ie toch al niet bij de anderen. Er gingen avonden voorbij dat hij minder dan de helft verstond van wat ze tegen hem zeiden. Dwarsheid, zag je ze dan denken. Schafrat zuchtte, dat suffen was niet goed, maar hij deed het niet expres. Hij keek nog even zijn laden na of alles recht lag en trok toen zijn jasje aan. Van slapen zou wel niet veel meer komen, dacht hij, terwijl hij de deur op het nachtslot deed. Hij was echt een beetje aan het piekeren, gek hoor.

Buiten viel nog net geen regen, maar het dreigde wel, vond Schafrat. Met een grote omweg fietste hij naar zijn kamer. Hij zette zijn fiets in het schuurtje en stapte voor de zoveelste keer in dezelfde plas water in het steegje naast het huis. Hij kreeg er niet veel zin méér door om te gaan slapen, zou maar een lange wandeling gaan maken.

Op zijn kamer zette hij zijn natte schoenen en zijn tas onder het bed, sloot het raam en kraste de dag van vandaag door op de kalender. De ogen dicht liep hij langs de spiegel. De hoed, die hij uit de kast haalde, droeg hij bijna nooit. ‘Schafrat’ stond op de leren band binnenin geschreven, met een viltstift die hij van de zaak had meegenomen. Opeens werden zijn bewegingen sneller. Hij verwisselde zijn sokken voor een nieuw stel, schoot in zijn reserveschoenen en sloop met de hoed tussen de tanden de trap af. Intussen was het al bijna twaalf uur. De frisse kou en de lege straten maakten een lang verpakte droefheid in hem open. Bosma en de anderen zouden nu wel met rooie koppen achter het bier zitten en tegen elkaar opbieden met hun verhalen over rissen stoten die ze versierd hadden. En over hem zouden ze het ook hebben. Dat-ie niet hield van gezellige muziek en om je rot te brullen een keer over Brahms begon, z'n handen beefden er van. En dat-ie nu wel in z'n dooie eentje met z'n pik zou zitten spelen, die kleine

[p. 97]

paus. Schafrat wist precies hoe ze over hem dachten. Bosma minachtte hij er om. Dat was een chef, die had handelsschool en een Engelse platencursus gedaan. Maar Van Espen en De Geer vielen hem elke keer weer tegen. De Geer, die had een heel mooi meisje. Schafrat had haar wel eens gezien. Ze bracht De Geer soms weg als hij moest overwerken. Ze had een smal gezichtje, grote zwarte ogen en lang bruin haar. Toen ze Schafrat zag had ze even geknikt, heel gewoon, vriendelijk. Toch kon De Geer hard lachen als Bosma met z'n geile moppen op tafel kwam. Van Espen hield tenminste nog zijn mond, al deed-ie dat alleen omdat-ie zich te hoog voelde.

Schafrat stapte weer verschillende keren in een plas, maar voelde geen hinder van zijn klamme sokken. Voor hem strekte zich het stadspark uit. Goed dat het te koud was voor vrijen. Een paar weken geleden was hij ook eens laat in de avond een stuk gaan lopen. In het park had hij toen geritsel en gegiechel gehoord waar hij drie nachten niet van slapen kon. Hij huiverde. Tussen de bomen hing een schimmelige damp. Honderd meter verder dommelde het water van de oude singel. Zo met zijn hoed op en de kraag van zijn jas omhoog moest hij wel een ongure indruk maken. Een vlaag van wanhoop vermengd met verrukking sloeg in hem toen hij doorliep naar het water. Op zijn wenkbrauwen hechtten zich zacht bijtende druppeltjes, zijn schoenen schoven de natte bladeren opzij. Opeens schoot hem met klein gehijg een schaduw voorbij. Schafrat schrok. Het was maar een hond, maar hij had het beest niet aan zien komen. In de verte hoorde hij roepen. Even verbeeldde hij zich geblaf te horen, toen was het weer stil. Schafrat probeerde te bedenken wat hij straks niet meer wist. Wat was hij ook weer vergeten? O ja, wat hij die avond gedaan had. Deklaraties kontroleren op foutieve optellingen. Er was iets met Van Veen. Dat was in het begin van de avond. Daarna was hij een paar keer elastiekjes en zo wezen halen voor Bosma. Acht maanden zat hij nou op de zaak. Zevenentwintig was hij. Hij voelde zich leeftijdloos. Vroeger, de kweekschool waar het niet ging, Austerlitz, het was allemaal een verdichte droom. Ze hadden hem buitendienst beloofd. Daar was hij op aangenomen. Hij zou er toch weer eens over beginnen. Schafrat merkte dat hij niet meer

[p. 98]

op het pad liep, omdat zijn tenen ijskoud geworden waren. Zijn schoenen waren verzadigd van vocht. Hij keek om. Het leek net of het donkerder geworden was. Nergens zag hij nog iets van een pad. Een paar passen naar links, struiken. Naar rechts, struiken. Wat gek, dacht hij, ben ik dan zo aan het suffen geweest? Hij vond het nu toch wel een beetje te fris worden, 't Was windstil, maar uit de grond trok het koud op. Hij rilde. Waarom heeft De Geer zo'n vrouw, bedacht hij.

Hèm keken de typistes nauwelijks aan. Van Espen groetten ze altijd en Bosma stond vaak met ze te smoezen. Als die z'n hand op een arm legde trokken ze nooit terug. Schafrat had opeens zin om een potje te huilen. Altijd die smerige praat ook over genaai in de lift. En de baas, die het met het koffiemeisje doet, in de kluis. Hij probeerde z'n verdriet uit zijn maag te persen, maar bleef een knellend gevoel houden. Hoorde hij een tak knappen? Schafrat stond doodstil. Je las wel eens over gekken die 's nachts alleen op pad zijn... Voorzichtig trok hij zich terug. Achter hem moest het pad liggen. Of had hij zich nog een keer omgedraaid? Weer dacht hij iets te horen, alsof iemand een jonge boom uit de grond probeerde te trekken. Het was niet zo erg ver weg, vernielende geluiden. Schafrat zocht snel en radeloos naar een opening tussen de struiken. Het was ook veel te donker, scheen de maan maar. Hij hoorde nu zelfs lispelend ademen, gesnuif. Blind tastte hij naar een uitweg. Zijn droomouders, zijn wattige hiervoormaals, gezichten en woorden warrelden door zijn denken. Een zin werd een cirkel: Van Veen heeft een gulden te veel opgegeven, Van Veen heeft een gulden... Tranen schoten hem naar de ogen. Hij voelde dat zijn voeten van steen waren. ‘Ik wil er door,’ riep hij hardop. Van Veen heeft een gulden te veel... Grote schrammen van de scherpe struiken stonden op zijn handen. Het gezucht en gelispel was nu voortdurend te horen. ‘Kom maar,’ riep hij, ‘laat het maar gebeuren, toe dan.’ De kou verkilde hem tot in zijn rug. Schafrat voelde een natte sliert in zijn gezicht, nevel, maar hij gilde. In paniek sloeg hij met zijn armen in de lucht, verloor zijn evenwicht, schampte langs een paar takken en gleed achterwaarts een glooiing van gladde bladeren af. Terwijl hij tot zijn middel in de singel stond, luisterde hij naar de adem van het water, zich

[p. 99]

afvragend hoe hij zo dom had kunnen zijn. Snel verstijvend zag Schafrat de maan door de inktachtige wolken schemeren. Natúúrlijk, het pad was steeds dichtbij geweest, hij had zich over het gras steeds verder van de uitgang verwijderd en was zo vastgelopen in de struiken. Terwijl het snuivende, trage water hem langzaam bevroor, kwam er over Schafrat een geweldig gevoel van opluchting. Gelukkig, dacht hij, het was geen gek.