Contour. Jaargang 3

[p. 21]

Rouke G. Broersma
Triptiek van een incident

Wilco

Niemand reageert als ik aanbel. Ik haal drie treden van de stenen stoep, grijp met beide handen de schuinoplopende balustrade, die koud en klam is, en loer de donkere kamer rechts van het portiek binnen. Niets te zien. Ik blijf, met mijn buik op de metalen leuning steunend, staan tot ik mijn rug begin te voelen. Ik keer terug tot de deur en leg mijn hand op de in de schemer dof glimmende deurknop. De deur geeft mee. Geen geluid komt uit het huis. Ik wacht en duw de deur dan verder open. Ga sluipend binnen. De vertikaal gestreepte matglazen haldeur vertoont een gele glans. Vanuit de keuken, aan de overzijde, valt licht in de hal. Ik kuch. Wacht even en bestijg dan de trap.

Overal tegen de hoge wanden hangen schilderijen. Omdat het zo stil is, loop ik langzamer dan gewoonlijk, hoewel de dikke loper mijn stappen afdoende smoort. Onderwijl bekijk ik vluchtig de schilderijen. Hoog boven me bevindt zich een groot dakraam, in een koepel, dat nog wat vaal licht doorlaat en naarmate ik stijg, kan ik de schilderijen beter onderscheiden. Babylon staat in gekalligrafeerde letters onder een grillige warreling van dik rood en geel. Daarnaast: stadion. Boven een bocht in de trap een kop. Een grote gemene kop met halfcirkelvormige oren en een vaalgeel gezicht. De ogen zijn van een broeiend paars. Een demon.

Ik loop door en merk eerst niet, dat mijn hoofd niet meebuigt. De paarse ogen houden de mijne vast. Ik bereik de overloop. Naar Arends kamer nog een trap. Ik stijg sneller. Het gezicht is weg. Hier hangen voorstellingsloze werken met bruine en cementachtige vormen, stukjes gaas en een nylon. Ik lach, maar schrik onmiddellijk van het geluid, dat een kleine bijt hakt in de ijskoude stilte.

Op de tweede overloop komen vijf deuren uit. Donkerbruin. Oud. Ik klop aan. Er beweegt niets. Ik klop opnieuw. Voor het huis stopt een auto. Ik treed de halfduistere kamer binnen. Het bed is niet opgemaakt. Ik leg mijn vingertoppen in de holte, die zijn lichaam in het dunne matras heeft gemaakt. Het bed is nog warm. Waar zijn de anderen? Waar is zijn moeder? Achter het bed staat op een ouderwets buro de zwartglanzende vooroorlogse schrijfmachine. Op het lage tafeltje midden in de kamer een vol asbakje. Ik schrik van het geritsel, dat door de tortelduif wordt veroorzaakt. De kooi hangt tegen de muur naast het raam. Ik ga zitten in een van de autobusbanken en neem een sigaret uit het pakje Pall Mall. Hij zal zo terugkomen. Sigaretten vergeet hij nooit. Ik rook snel, steek een nieuwe op met de peuk van de vorige. Loop de kamer

[p. 22]

door. In de schrijfmachine zit een vel papier. In deze, staat erop. In deze wat? Het wordt snel donker. Weer stopt een auto. Ik loop naar het openstaande raam. ‘Gaat uw gang maar’, zegt een mannestem. ‘Dank u’, antwoordt snikkend een vrouw. Ik kan niemand onderscheiden. De wagen bevindt zich buiten de lichtkring van een straatlantaarn. De vrouw begeeft zich naar de stoep. De auto rijdt weg. De voordeur wordt geopend en behoedzaam gesloten. Plotseling is het huis vol menselijke geluiden.

Bea

Als ik met mijn make-up bezig ben, word ik opgebeld. Ik blijf helemaal kalm en zeg alleen dat ik het begrepen heb. Zonder te huilen, vertel ik het mijn ouders. Ik maak mijn make-up af en verlaat het huis. Lang hou ik het niet vol: op de hoek van de straat begin ik te rennen, steeds harder, mijn naaldhakken verwensend. Ik voel iedereen me nakijken. Nog harder ren ik. Opmerkingen van rondhangende jongens doen me mijn snelheid opnieuw vergroten. Na enkele minuten voel ik mijn milt. Mijn mond wordt droog. Ik draaf verder, mijn hand op de pijnlijke plek, mijn bovenlichaam voorwaarts gebogen. Overal lachende gezichten. Mijn nauwe rok kruipt over mijn knieën en dijen omhoog. Met de vrije hand sla ik ernaar. Aan een plotselinge verstijving van mijn rechterbeen en een pijnscheut door mijn enkel merk ik, dat ik een hak verlies. Woedend schop ik mijn schoenen uit, ik stop, raap ze op en vervolg mijn weg.

Door de vallende duisternis vergis ik me in de straat. Ik sta stil en kijk om me heen. Een bonkend dier beweegt in mijn hoofd. Hier lopen geen mensen. Traag loop ik door, hijgend. Het huis van Arend is een sombere vlek tussen de andere zwarte gevels met regelmatig aangebrachte lichtvlakken.

Ik laat de schoenen vallen. Moe leun ik tegen de deur. De koperen knop is ijskoud in mijn handen. Gedachteloos trek ik aan de bel. Hard en schel breekt het geluid door de donkere gang. Bijna onmiddellijk zie ik licht. Driftige stappen naderen. De deur zwaait open. Het dienstmeisje haalt diep adem, opent haar mond om tegen me uit te varen. ‘O bent u het’, zegt ze na enige aarzeling.

Struikelend over mijn eigen schoenen strompel ik naar binnen. Uit gewoonte ga ik direkt door. Het dienstmeisje roept me iets achterna. Het dringt niet tot me door. Op handen en voeten beklim ik de trap. Tastend vind ik mijn weg. Uit de kamer van Arend klinken zachte stemmen. De deur staat op een kier.

[p. 23]

Hans

Vanmiddag wordt Arend begraven. Zonder enig besef van wat ik doe, sta ik op en trek mijn broek aan. Zijn lichaam staat nu opgebaard tussen zijn laatste schilderijen, aldus was de wens van zijn moeder. Het is kil. Ik bekijk mijn witte armen. Het is alsof mijn hoofd vol zit. Een voor een snuit ik mijn neusgaten leeg. Daarna laat ik koud water over hoofd en bovenarmen stromen. Arend in de grond. Ik kleed me langzaam aan om tijd te winnen. Steek de eerste sigaret op. Wanneer heeft Arend zijn laatste gerookt? ‘Stel u voor mijne heren, de persoon in kwestie rookt een sigaret, welke hem niet smaakt, hij gaat wrevelig de straat op, kijkt niet uit en zie..’. ‘Je bent getikt’, zeg ik hardop. Ik ga naar beneden, groet mijn hospita, schenk zelf een kop thee in en bid. God, altijd weer God. Een beschuit, een kop thee, twee keer bidden. Arend als mest in de grond.

Ze zijn er allemaal: de dominee, Arends moeder, familieleden, Bea en Wilco. En Arend? De kist staat in de woonkamer. Alles is zwart. De moeder is het zwartst. Alleen haar gezicht is niet zwart. Dat is wit, bijna zo wit als Arend, verdomme. Bea is de enige die huilt. Geluidloos. Levenloos als dauwdruppels vallen tranen op haar grijze handschoenen, steeds op dezelfde plaats. Daar groeit een paradoksale vlek. Ze kijkt ernaar met de angstige verwondering van een kind, dat een inktvlek ziet uitdijen tot een zwarte zonde. Haar gezicht is een matglazen kelk, waarin geen lamp brandt. De dominee kijkt de kring rond. Hij is insider en goede maatjes met God, Duivel en Dood.

‘Ik lees u een gedeelte uit Openbaring 7: Na dezen zag ik, en zie een grote schare die niemand tellen kon, uit alle natie...’

Verder hoor ik het niet. Na enige tijd zwijgt de man. Hij kijkt enige ogenblikken met gebogen hoofd op zijn gesloten bijbeltje. Dan zoeken zijn ogen de aanspreker bij de deur. Deze knikt. De dominee staat op en maakt een bemoedigend hoofdgebaar naar Arends moeder. Twee dragers tillen de kist weg. Wij volgen. De aanspreker distribueert ons met zekere gebaren, geluidloos en eksakt over de verschillende autoos.

Traag, oneindig traag rijden we naar de begraafplaats. We brengen Arend weg. De autoos stoppen, rijden even later een eindje verder om dan weer stil te houden. Alles is ingestudeerd. Niets kan misgaan. Als er één drager zou struikelen, lopen er nog vijf onder de kist. De ogen van de aanspreker zien alles, korrigeren iedere fout. Zijn handen zijn die van een bedaarde dirigent. Het zwijgend

[p. 24]

orkest is volgzaam en schaart zich in de aula om de kist, die op een verhoging is neergezet. Van buiten schuifelen bekende en onbekende mensen binnen.

Na een handbeweging van de regisseur nemen de dragers de kist weer op, waarna ze de aula schoorvoetend verlaten. Wij volgen, zoekend naar een passend tempo. We regelen onze gang naar de telgang van de kist, een zwart veelpotig dier, een deinend lichaam, dat zonder overwegingen en zonder aarzelen zich instinktmatig voortbeweegt.

‘Arend uw laatste gang is indrukwekkend en wordt aan beide zijden gemarkeerd door gebeitelde beden, wensen en bijbelteksten.’

We staan stil. Tussen de dragers door zie ik de opgehoogde verse aarde. Het gat. ‘De groeve’. Men verspreidt zich in een halve cirkel rond het graf. De aanspreker stelt zich strategisch op, tegenover ons, aan de andere kant van de kuil. Op zijn vrijwel onmerkbare hoofdknik laten de dragers de kist zakken. De touwen glijden geruisloos over onzichtbare katrollen. Sommige aanwezigen snuiven. Daarbovenuit hoor ik een merel fluiten. Ik probeer de vogel te ontdekken, maar mijn aandacht wordt afgeleid, doordat iemand op mijn arm drukt. Bea. Haar gezicht is een gipsen masker. Tranen schuiven blinkend over de ronding van haar wang. Ze legt haar arm op de mijne. Haar koude vingers wriemelen aan mijn pols. De lucht is egaal grijs. Niet onvriendelijk. De kist is weg. ‘Is er iemand die iets zeggen wil? vraagt de aanspreker.’

Een gebaarde jongen komt naar voren, Wilco. Hij kijkt in het graf en draait zich daarna half naar ons om.

‘Arend is er niet meer’, klinkt zijn stem verwonderd. ‘Dag Arend’, terwijl hij ons de rug toekeert, ‘Je was een fijne jongen’.

Hij schudt zijn hoofd en haalt zijn schouders op.

‘We zullen hem niet vergeten’, zegt hij tenslotte en hij keert terug naar zijn plaats. Er wordt gekucht en gefluisterd. Ik zie boze blikken en gefronste wenkbrauwen. Ineens staat de dominee voor de kuil. Hij begint te spreken. Ik vang slechts enkele woorden op, omdat ik naar Bea kijk. Ze streelt nog steeds mijn pols. Het laat me niet langer koud. Bea sluit haar ogen niet, wanneer de dominee bidt. Wel vouwt ze haar handen, maar ze blijft tegen me leunen.

Ik voel dat er iemand op me let. Ik wend mijn blik van Bea af en val in de ogen van Wilco, verraderlijke kuilen van minachting. Een tinteling in mijn nek kruipt snel naar mijn wangen, oren, haren. Overal is mijn huid klam en warm.