Eyn corte decleringhe deser spere

[p. 160]

Register van personen

In dit register worden de autoriteiten opgesomd die door ons in de verschillende inleidingen genoemd zijn. Het bevat behalve de belangrijkste biografische informatie ook enkele bibliografische gegevens. Deze laatste hebben voornamelijk betrekking op het onderwerp waarbij de desbetreffende autoriteit aangehaald wordt. Voor nadere gegevens betreffende de vermelde personen raadplege men de opgegeven literatuur. Een lijst van gebruikte afkortingen bevindt zich aan het eind van dit register.

ALBERTUS MAGNUS

Inl. p.19; LexMA I, 294-299; Weisheipl, p.13-51.

AMBROSIUS (339-397) Latijns kerkvader, bisschop van Milaan. Belangrijk is zijn Hexaemeron, een allegorische, moralistische exegese (bijbeluitleg) over de zes scheppingsdagen.

LexMA I, 524-525.

ARISTIPPUS (?-1162) Vertaler. Hij vertaalde vanuit het Grieks het vierde boek van Aristoteles' Meteorologica (de eerste drie boeken waren door Gerard van Cremona vertaald).

HMES II, p.249.

ARISTOTELES (384-322 v. Chr.) Grieks filosoof. Zijn invloed op de middeleeuwse wetenschap was enorm. In de 12^e en 13^e eeuw ontdekte men zijn werk opnieuw doordat er Latijnse vertalingen tot stand kwamen. Aan de vertaalscholen in Spanje werden de Aristotelische geschriften die in voorgaande eeuwen o.a. in het Arabisch waren vertaald, uit het Arabisch omgezet in het Latijn. De nieuwe kennis van Aristoteles werd geïncorporeerd in de bestaande wetenschappelijke traditie, dankzij mensen als Albertus Magnus. In Hugo de Argentina's Compendium Theologicae Veritatis (zie Inl. p.24-25) wordt Aristoteles met name genoemd in het gedeelte over de meteorologie, een verwijzing naar zijn Meteorologica. Zijn denkbeelden omtrent de inrichting van het heelal vinden we in De Caelo et Mundo, waarop o.a. Ptolemaeus zich baseerde.

LexMA I, 934-949.

AUGUSTINUS (354-430) Latijns kerkvader, bisschop van Hippo. Tot zijn belangrijkste werken horen de De doctrina christiana (‘Over de christelijke opvoe-

[p. 161]

ding’), de Confessiones (‘Belijdenissen’) en de De civitate dei (‘Over de Godsstaat’). Wij hebben hem met name genoemd in verband met de incorporatie van de heidense kennis van de artes liberales in de christelijke wetenschap. Hij was een van de mensen die inzag dat kennis van de zeven vrije kunsten niet zomaar als heidens verworpen moest worden, maar nuttig kon zijn voor de studie van de Bijbel.

LexMA I, 1223-1229; Wackers, p.29.

BARTHOLOMAEUS ANGLICUS, BARTHOLOMEUS ENGELSMAN

Inl. p.6-7; LexMA I, 1492-1493.

BASILIUS de Grote (ca.329-379) Grieks kerkvader. Hij schreef vele werken, brieven en preken waarin hij blijk geeft van liefde voor de klassieke letterkunde. In zijn Hexaemeron behandelt hij de zes scheppingsdagen.

LexMA I, 1530-1532.

BERNARDUS VAN CLAIRVAUX

Inl. p.19; LThK II, 239-242.

BOETHIUS (475/480-524) Romeins filosoof en staatsman. Beroemd om zijn De consolatione philosophiae. Zijn tractaten over de rekenkunde (De institutione arithmetica), muziek (De institutione musica) en meetkunde (De institutione geometrica) vormden gedurende de Middeleeuwen de grondslag voor de studie van deze vakken in het quadrivium.

LexMA II, 308-315.

CASSIODORUS (ca.485-ca.580) Latijns geleerde. In zijn klooster Vivarium stimuleerde hij de monniken de geschriften van de klassieke auteurs te kopiëren, waardoor hij mede de grondslag legde voor de studie van de zeven vrije kunsten als voorbereiding op de studie van de Bijbel.

LexMA II, 1551-1554.

DIRC VAN DELF

Inl. p.6; Daniëls, Inl.

(Pseudo-)DIONYSIUS, theoloog. Lange tijd werd hij geïdentificeerd met Dionysius de Aeropagiet, over wie in het Nieuwe Testament wordt gesproken. Zijn

[p. 162]

De caelesti hierarchia werd in de 9^e eeuw door Johannes Scotus Erigena in het Latijn vertaald.

HMES I, 546-547.

ERATOSTHENES (3^e eeuw v. Chr.) Grieks wetenschapper. Hij legde de grondslag voor de mathematische geografie. Weinig van zijn werk is bewaard gebleven. Tusculum, p.226-227.

FREDERIK II, de Grote (1194-1250) Duits keizer, arts en filosoof. Hij maakte zijn hof tot een cultureel centrum. Hij was zijn tijd ver vooruit: de wetenschap bestond niet langer slechts uit het onvoorwaardelijk geloof aan de autoriteiten, eigen waarnemingen konden dezen zelfs tegenspreken en corrigeren.

Tusculum, p.256.

GALENOS (ca. 130-ca.190) Grieks geneesheer, lijfarts van de Romeinse keizer Marcus Aurelius. Hij vatte de resultaten van de Griekse medische wetenschap samen, uitgebreid met eigen waarnemingen.

Tusculum, p.263-264; A. Delva, Vrouwengeneeskunde in Vlaanderen tijdens de late Middeleeuwen. Met uitg. van het Brugse Liber Trotula. Brugge, 1983. Vlaamse historische studies 2, p.40-42.

GERARD VAN CREMONA (1114-1187) Verbonden aan de vertaalschool te Toledo (Spanje). Hij vertaalde vanuit het Arabisch talrijke werken van Griekse en Arabische filosofen, geneesheren, natuurkundigen, alchemisten, wiskundigen en astronomen (vooral Aristoteles en o.a. Galenos en Ptolemaeus).

Tusculum, p.283-284; HMES II, p.87-90.

GREGORIUS I, de Grote (ca. 540-604) Latijns kerkvader, paus van 590-604. Naar zijn Homeliën (‘preek waarin een gedeelte van de H. Schrift wordt uitgelegd’) wordt verwezen in Geografie.

LThK IV, 1178-1179.

HIERONYMUS (ca. 347-420) Latijns kerkvader. Zijn geschriften zijn van grote invloed geweest gedurende de Middeleeuwen. Hij staat vooral bekend als degene die de Bijbel in het Latijn vertaalde. Deze vertaling heet de Vulgaat. LThK V, 326-329.

[p. 163]

HIPPOCRATES (ca. 460-ca. 370 v.Chr.) Grondlegger van de medische wetenschap. Zijn naam wordt verbonden met een verzameling geschriften, het zgn. Corpus Hippocraticum, waarvan men slechts enkele als echt kan aanwijzen (bijv. Prognosticatio). Zijn werk is vooral door Galenos bevestigd en verspreid. Tusculum, p.343.

HUGO DE ARGENTINA, HUGO RIPELIN, HUGO VAN STRAATSBURG

Inl. p.21; Daniëls, p.32-33.

ISIDORUS VAN SEVILLA (560/70-636) Spaans geleerde, aartsbisschop van Sevilla. Zijn encyclopedie Etymologiae sive originum libri XX omvat alle beschikbare kennis uit zijn tijd, gebaseerd op de klassieke auteurs, aangevuld met het werk van de kerkvaders. Het werk was zeer invloedrijk gedurende de Middeleeuwen.

E. Brehaut, An encyclopedist of the Dark Ages, Isidore of Seville. New York, [1964], (Repr. van de editie van 1912).

MICHAEL SCOTUS (gestorven ca. 1235) Schotse geleerde. Na bezigheden in de vertaalschool van Toledo werd hij hofastroloog van keizer Frederik II. Hij leverde een belangrijke bijdrage aan de vertaling van het werk van Aristoteles uit het Arabisch in het Latijn. Daarnaast vervaardigde hij tractaten van astrologische, alchemistische en fysiognomische inhoud.

Tusculum, p.533; HMES II, p.307-337.

PLATO (427-348 v.Chr.) Grieks wijsgeer. In verband met onze tekst volstaan we hier met het noemen van de Timaeus, waarin Plato o.a. zegt dat het universum, zowel als de aarde, rond moet zijn omdat dit de meest perfecte van alle vormen is.

Wright, p.15; The Encyclopedia of philosophy. Ed. P. Edwards. [2nd ed.] New York etc., [1972], vol. 6, p.314-341.

PLINIUS, Gaius P. Secundus, de oudere (23-79) Zijn Historia naturalis, een encyclopedie van de toenmalige kennis samengesteld uit het werk van honderden Griekse en Romeinse auteurs, gold als een van de belangrijkste bronnen voor de Romeinse en de middeleeuwse encyclopedisten.

Tusculum, p.655.

PTOLEMAEUS, Claudius (eerste helft 2^e eeuw na Chr.) Grieks astronoom, geo-

[p. 164]

graaf en wiskundige. Tot zijn belangrijkste werken behoren: De Geographia, de Almagest (standaardwerk over de astronomie) en het Tetrabiblos (‘vier boeken’, standaardwerk over de astrologie). Dit laatste werk, waarin de invloed van de kosmos op de mens beschreven wordt, werd in de eerste helft van de 12^e eeuw in het Latijn vertaald door Plato van Tivoli.

HMES I, p.105-106.

RABBI MOYSES, MOSES MAIMONIDES

Inl. p.19.

SAMUEL IBN TIBBON (1150-1232) Vertaler. Hij vertaalde in het Hebreeuws The guide of the perplexed van Moses Maimonides (zie boven) en vanuit het Arabisch vertaalde hij Aristoteles' Meteorologica in het Hebreeuws.

Lindberg, D.C., (ed.) Science in the Middle Ages. Chicago, 1978, p.69.

TERTULLIANUS

Inl. p.8; Tusculum, p.765-766.

THOMAS VAN AQUINO (1225?-1274) Dominicaans theoloog en filosoof. Van 1248 tot 1252 was hij leerling van Albertus Magnus te Keulen. In zijn betrekkelijk korte leven schreef hij veel: commentaren op de Bijbel, op theologische werken en op Aristoteles. Zijn drie belangrijkste theologische werken zijn: een commentaar op de Sententiae van Petrus Lombardus, de Summa tegen de heidenen (Contra Gentiles) en zijn Summa theologica.

LThK X, 119-134.

THOMAS VAN CANTIMPRE (1201-1263/72) Vlaamse geleerde, Dominicaan. Zijn De naturis rerum is een van de drie grote natuurwetenschappelijke encyclopedieën van de 13^e eeuw. Het is de bron van Jacob van Maerlants Der naturen bloeme.

LthK X, 139; Tusculum, p.796-797.

VINCENTIUS VAN BEAUVAIS (1190-1264) Franse geleerde, Dominicaan. Belangrijk is zijn Speculum maius, een zeer omvangrijk encyclopedisch werk in drie delen: Speculum naturale, Speculum doctrinale en Speculum historiale. Het biedt een overzicht van de scholastieke kennis op vrijwel elk gebied van de toenmalige wetenschap. Het Speculum historiale bevat een wereldgeschiedenis tot 1250. Jacob van Maerlant vervaardigde hiervan een berijmde vertaling: Spie-

[p. 165]

gel historiael.

HMES II, p.457-476.

Lijst van gebruikte afkortingen in het register van personen

Daniëls:	Dirc van Delf, Tafel van den Kersten Ghelove. Naar de handschriften uitgeg., ingel. en van aanteek. voorz. door L.M.Fr. Daniëls. Antwerpen etc., 1937-1939. 3 dln., 4 bdn. Tekstuitgaven van Ons Geestelijk Erf IV-VII.
HMES:	L. Thorndike, A history of magic and experimental science during the first thirteen centuries of our era. New York, [1923]. 8 vols.
LexMA:	Lexikon des Mittelalters. München etc., [1980-...].
LThK:	Lexikon für Theologie und Kirche. 2^e, völlig neu bearb. Aufl. Hrsg. von J. Höfer und K. Rahner. Freiburg, 1957-1968.
Tusculum:	Tusculum-Lexikon griechischer und lateinischer Autoren des Altertums und des Mittelalters. Dritte, neu bearb. und erw. Aufl. von W. Buchwald, A. Hohlweg und O. Prinz. [München etc., 1982].
Wackers:	P. Wackers, Met ogen van toen; middeleeuwse kunst: schoonheid en wetenschap. Nijmegen, 1980. Tekst en tijd 2.
Weisheipl:	Albertus Magnus and the Sciences; commemorative essays 1980. Ed. by J.A. Weisheipl. Toronto, 1980. [Studies and Texts Pontifical Institute of Mediaeval Studies 49].