Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 106

[p. 40]

Noord-Nederlandse letteren
Mathias Kemp ‘De vreemde vogel’ 1890-1960
door Jan Stormen

Mathias Kemp is 31 december 1890 te vier uur namiddag in Maastricht geboren. Hij was zes jaar lang leerling van de Broeders der Onbevlekte Ontvangenis van Maria. Daarna wordt hij een manusje-van-alles, o.m. loopjongen. Voor werktijden tot 9 à 10 uur per etmaal verdient hij vijftien cent per week! In 'n ander baantje stijgt dit tot 'n kwartje!

De vier jaar oudere broer Pierre, thans vaandeldrager van Experimentelen e.a. verdient iets meer. Daardoor flitsen er zonnestraaltjes in het ‘volkomen onbemiddeld gezin’. Met Pierre komt Mathieu op de ‘Société Céramique’ in Wijk-Maastricht. Daar wordt hem het vak plateel-schilderen bijgebracht. In dit opzicht is hij gelijkgeschakeld met de later gevierde kunstenaars op dezelfde fabriek, nl. Henri Jonas, Hub. Levigne en Charles Eyck.

Dank zij de artiest Robert Graafland leren de gebroeders Kemp tekenen en schilderen op het Stedelijk Instituut. Als karikaturist draagt M. Kemp tekeningen bij aan een staatkundig, plaatselijk blaadje, ‘De Bessem’. In 1914 krijgt hij een aanstelling als bibliothecaris tegen 'n vergoeding van twee gulden per week. Daar komen vijf gulden bij door 'n redacteurschap van de ‘Maastrichtse Krant’.

Voor het gewest Limburg wordt Mathias Kemp redacteur van de ‘Maasbode’ (1923-27). Van 1928 tot na de 2de Wereldoorlog is hij correspondent resp. redacteur van het ‘Algemeen Handelsblad’ en van ‘de Tijd’ (beide te Amsterdam). Tevens schrijft hij in enkele Limburgse dagbladen en letterkundige periodieken in Vlaanderen en Noord-Nederland. Een bekroning lijkt de benoeming tot hoofdredacteur van de Nieuwe Venlose Courant (1927-28). Daarna treedt hij in 't huwelijk met Anne Dassen, die thans dertig jaar zijn levensgezellin is.

'n Tijdlang is M. Kemp directeur van een boekwinkel ‘Veldeke’ (1928-33), waarna hij een Publiciteitsbureau ‘Veldeke’ sticht en een Antiquariaat. Deze bestaat nog. Een aantal maanden is hij verbonden

[p. 41]

aan de Maastrichtse Kamer van Koophandel als adjunct-secretaris. In deze hoedanigheid komt hij in aanraking met regionale en internationale problemen, inzonderheid kanalenkwesties. Zijn publicaties over deze stof resp. in 1929 en 1939 getuigen van zijn visie op bedoelde materie.

Enkele etmalen wordt M. Kemp (mitsgaders andere Maastrichtenaren) door de duitse bezetter in 1940 gegijzeld. Hij komt er heelhuids af. Op z'n 60e verjaardag vieren vrienden en vereerders hem in de Stadsschouwburg. De Nederlandse en de Belgische Regeringen waarderen hem met een ridderorde.

Gezelle's ‘Schrijverke’ is een van de eerste ontmoetingen van M. Kemp met de Vlaamse prinselijke poëet. Door de ‘Kleengedichtjes’ zal hij blijvende bewondering koesteren voor de priester-zanger.

Onder schuilnaam Eric verschijnen de eerste probeersels in de Limburger Koerier, o.m. Oogst en IJl gesneeuw. Andere poëzie staat hij af aan Vlaanderens ‘Ons Volk Ontwaakt’, dat hem - onverwacht - honoreert. De volkerenstrijd 1914-18 levert hem een oorlogsmotief, uitgewerkt in zijn episch natuurgedicht ‘Het Wijnrode Uur’, geschreven in blanke, jambische verzen.

Vallen ‘de Zeven Broeders’ niet aanstonds op, als dit breedborstelend poëem in goedkope, typografische uitgave het licht ziet, de bibliofiele editie met 'n dozijn meesterlijke houtsneden van Henri Jonas, en 'n waardig gewaad, geschonken door de meester-drukker Charles Nijpels, eisen belangstelling en bewondering in binnen- en buitenland. Het ‘klein natuur-epos’ zal in 1954 nog een waardering van Jan Engelman in ‘De Tijd’ ontlokken.

In ‘Ravijnen’ verzamelt M. Kemp ‘Het Wijnrode Uur’ (1916), ‘Naar den Uchtend’ (1917) en ‘De Vreemde Vogel’ (1919).

Buiten stads- en landgrenzen treedt de dichter met ‘Stroomversnellingen’ (1924), o.m. door Europa, Vliegtocht, De Grote Drijver.

Opvallende dichtkunst bundelt hij in ‘Doortocht’ (1935), waaruit o.m. een bewogen, sociaal gevoel spreekt. Men denke slechts aan Alsdorf 1930, een mijnramp die thans aan Marcinelle herinnert. Het begrip dienende liefde toont zich in verscheidene verzen. Kondigde Johan Huizinga als ziener-historicus de naderende wereldoorlog aan in ‘Schaduwen van Morgen’, op bescheiden schaal toont zich Kemp profeet in ‘Seringen en Schroot’ (1938). De bloedige toekomst en de stratosfeer betrekt hij binnen zijn horizon.

Geheel profetisch is de ‘Kroniek A.D. 2500-2550’, dat een pessimistische kijk op de beschaving van onze nazaten geeft.

Bijna uitsluitend over 1940-45 handelt de bundel ‘Onder de rosse

[p. 42]

Komeet’ (1945). Naast vernietiging trilt toch ook telkens een lentelijke toon, een zang om vrede, een droom van zon in blauwe bloem.

Was het papier van 1945 nog minderwaardig, in 1949 kan Kemp op ‘Vondelivoor’ zijn ‘Schimmen uit het Plutonium’ laten drukken. Het kerkhof te Margraten, waar duizenden Amerikaanse gesneuvelden vereerd worden, is in tien terzinnen en een distichon vereeuwigd.

In ‘De Nieuwe Mens’ en ‘Het Nieuwe Begin’ klinkt optimisme over het aanbrekend getij, de nieuwe dageraad.

Fraaier is ‘Eikenbloesem’ (1953), door de kunstenaar-drukker Willem Veltman gezet en gedrukt, verlucht door Gèr Huntjens. Het romantisch temperament leeft zich wederom uit met dramatisch-dynamisch geweld. Een ‘onmiskenbaar talent’ noemt Jan Engelman de dichter Mathias Kemp, ofschoon deze soms geen weg schijnt te weten met ‘de mildheid en weelderigheid van zijn verbeeldingskracht’. Naar de smaak van de criticus Engelman is het voorlaatste vers van deze bundel ‘Tragisch Landschap’ het beste en gaafste gedicht.

Tracht men te ontsluieren de ‘Stijlgeheimen’ of ‘Het schone Geheim der Poëzie’, zoals dr. José Aerts dit gedaan heeft t.a.v. Karel van de Woestijne, en wel na speuren en psychologisch doordringen in de ziel van de Vlaamse lyricus, dan zal men tot de erkenning moeten komen, dat Mathias Kemp, anders dan van de Woestijne, schoonheid geschonken heeft, die voortspruit uit ‘innerlijke zielsbeleving’, uit symbolisme en neo-romantiek. Ook Kemp zweeft ‘bij voorkeur weg op de vleugelen van de Droom’. Ook hem is eigen ‘een verfijning van zintuiglijke aanleg’, steunend op picturale aanleg. Het zien van mens en dier, bloem en natuur, het verwijlen in eschatologische sferen, brengt Kemp tot een verheerlijking van fauna en flora, van landschappen, al dan niet geschouwd door gekleurde ruiten.

Kemp is niet enkel een ‘vreemde vogel’, niet alleen een ‘wilde papaver’, een Luciferiaanse opstandige, maar ook 'n gemeenschapsmens. Zelf getuigt hij:

‘want diep in mijn hart brandt het Tweede Gebod
aan het Eerste en hoogste gelijk,
en ik geniet, tegen wil en dank
- verleiding, beschaming, vernedering -
een schuchtere vreugde
van 't verre loon’.

[p. 43]

In bescheidenheid en nederigheid, haast testamentisch, bidt hij:

‘Laat mij knecht zijn Uwer Voorzienigheid,
laat mij leven, lang en gezond,
vernuftig van geest en sterk van wil,
totdat ik kan geven in Uwen naam
aan mijn mensheid dat grote geschenk,
waarna ik rustig Uw roep verwacht’.

Wel, op deze pia vota past van Zuid en Noord een tegenwens:

Ad multos annos, hunkeraar naar de ‘guldene tinnen’.

23 oktober 1960