Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

[p. 293]

Koos Prinsloo
Klontertjes bruine aarde
Bij het maken van aantekeningen over een reis
Vertaald door Riet de Jong-Goossens

De jongeman keerde terug van zijn reis. Hij deed zelf het hek⁺ open. Hij zag dat de kamperfoeliehaag was weggekapt. Het hek was nieuw en de draadomheining was zilverkleurig geverfd.

- Het erf ziet eruit als een nieuwe wereld, dacht de jongeman.

Bij de achterdeur werd hij lachend begroet door de bediende die de bagage begon uit te laden. De hond probeerde te kwispelen met zijn stompe staart terwijl hij bij een affodil kou stond te lijden.

Op de nieuwe salontafel stonden het theegerei en de jamgebakjes klaar.

- De gebakjes zijn vers, zei zijn moeder en deed haar schort uit. Vertel ons over je reis.

- De salontafel is van patrijshout. Vertel ons over je reis, zei zijn vader en ging zijn handen wassen in de badkamer.

- Staan de koeien niet in het klaverveld? vroeg zijn demente grootmoeder.

- Vertel ons over je reis, zei zijn volborstige zuster.

De jongeman begon onmiddellijk te vertellen over de oude man met de lange grijze haren en de sik:

- ‘Zook is the explosion of colours that comes out of you to colour this world.’

Het gezin keek verstoord op. De hond jankte van de reumatiek. De bediende bracht nog thee en meer jamgebakjes.

- ‘Do you take zookar in your coffee?’ vroeg zijn moeder bezorgd.

De jongeman deelde cadeautjes uit van zijn reis. Voor zijn grootmoeder een abacus en een fles eau de cologne. De naaste familieleden kregen boeken:

McNeil, D. The Acquisition of Language: The Study of Developmental Psycholinguistics, Harper and Row, New York, 1970, was

+ Koos Prinsloo, geboren in 1957 in Kenia, ontwikkelde zich tot postmodernistisch en taboedoorbrekend schrijver die zich, vooral in zijn laatste twee bundels, wijdde aan onverhulde homo-erotische verhalen. Ook zijn stijl was vernieuwend voor de Afrikaanse literatuur. Hij overleed aan aids op 6 maart 1994 in Johannesburg en liet een klein maar uniek oeuvre na.
Uit de bundel: Jonkmanskas, Uitgeverij Tafelberg. Kaapstad, 1982.

[p. 294]

een geschenk voor zijn vader. Die ging het meteen lezen in de studeerkamer.

Artaud, Antonin: Le Théâtre et son Double, Gallimard, Paris, 1938 (translated by C. Richards: The Theatre and its Double, Grove Press, New York), gaf hij aan zijn moeder. Ze vergat hem te bedanken.

Warhol, Andy: From A to B and back again, Picador edition by Pan Books Ltd., 1976, was het cadeau voor zijn zuster. Ze las eruit voor:

- ‘A Should we walk? It's really beautiful out.

B No.

A Okay.’

Voor de bediende was er een kleurige hoofddoek. De jongeman streelde de hond.

Na het middageten deed iedereen behalve zijn zuster een middagdutje. Maar de jongeman verveelde zich al gauw en stond op. In de voorkamer, waar zijn zuster aan de piano zat, nam hij de familiekroniek op. Hij bladerde tot aan het begin van zijn grootvaders Mijn Ervaringen:

Voor Woord
Ik wil voor mijn kleinkinderen graag te boek stellen de zware jaren en de goede jaren van hun grootouders,
Waar ze het land zijn komen temmen, voor hun nageslacht,
Het goede dat ze vandaag hebben is het zware leven van hun voorouders alles was woest, en vol wilde dieren, we hebben alles doorstaan omdat we vooruit keken veel dagen hadden we geen geld, en transport was de enige inkomste, en dat door de modder of het stof van de wegen,
Eerst hadden we tenten en toe strooien huisjes om de wilde dieren buiten te houden, het knagende gekerm van de wolf het geblaf van de jakhals en het gebrul van de leeuw waren er elke dag ja in het midden van de nacht, hier onder het raam van je kamer, en lig maar stil morgen komt alles weer goed.
Ons groot Ideaal was, om de Afrikaner zuiver te houden. We zagen hoe de buitenlander geen verschil kon zien tussen zwart en wit, maar door het voorbeeld en Godsdienst van onze voorouders zijn we zuiver gebleven, en ik vertrouw dat mijn nakomelingen altijd terug zullen kijken naar de ouders die hun het goede voorbeeld hebben gegeven.
Van jullie grootvader
Jakobus Celerus Prinsloo
Voortrekkers dagen en
Ervaringen op
Safari in
Kenia

[p. 295]

- ‘You can zook to music,’ zei hij tegen zijn zuster aan de piano toen hij opkeek van zijn grootvaders jachtfoto's.

- Vertel me over je reis, gilde ze woedend en klapte de piano dicht.

De jongeman vertelde haar over de jonge man met de baard en de pijp. Aan de hand van twee gedichten vertelde hij haar over zijn ballingschap en thuiskomst:

mammie
ik dacht
als ik ooit weer thuis kom
zal het onverwacht zo tegen het schemeruur zijn
met de opgespaarde rijkdom van jaren
op ruggen van ijzeren koeien

... maar mammie weet immers dat ik het ben
en achter mij mijn karavaan
zoals het een reiziger van overzee betaamt...

mammie
ik dacht
ik ga nooit meer naar huis,
niet op de ijzeren koe tegen het schemeruur
door lotusvalleien en vuren...

... maar mammie weet toch dat ik het ben
en achter mij mijn wondervogel,
mijn bijna veer,
zoals het een vluchteling van overzee betaamt...

De jongeman had zelfs een literator geciteerd:

- ‘De onmiskenbare romantische aard van veel van zijn gedichten komt het sterkst naar voren in zijn herinneringen en verlangen... Vanuit dit verlangen en deze romantisering groeien dan ook de fantasieën en de speelse voorspellingen over zijn terugkeer; voorspellingen die soms met onthutsende aandrang worden gedaan, en, gezien zijn huidige situatie, beslist een profetisch karakter bezitten.’

Maar zijn zuster luisterde niet meer. Haar gezicht werd knalrood, ze sloeg haar kamerdeur dicht en bleef tot de avond liggen huilen.

De ouders van de jongeman stonden laat in de middag op en maakten zich klaar voor de koffie. Toen de bediende niet op kwam

[p. 296]

dagen met het dienblad, ging zijn moeder op onderzoek uit. Ook zij kwam niet terug. De jongeman had dorst en ging na een tijdje zelf kijken. Voor de geschuurde afwasteil stond de bediende met haar kleurige hoofddoek op te huilen. De jongeman ging weer zitten wachten bij de salontafel.

- Vertel ons over je reis, zeiden zijn ouders toen zijn moeder terugkwam uit de keuken en koffie liet brengen naar zijn zuster in haar kamer.

De jongeman vertelde over de vrouw met het blonde haar en de mond:

- ‘On the back of a cartoon coaster

In the blue T.V. screen light

I drew a map of Canada

Oh Canada.

Oh, but California

California I'm coming home

I'm going to see the folks I dig

I'll even kiss a sunset pig

California I'm coming home.’

- Verschuivende loyaliteiten, zei zijn moeder.

- ‘Zookmekaar,’ zei zijn vader.

- De bediende huilt omdat haar dochter een kind krijgt, zei zijn moeder.

- En een engel heeft gezien, dacht de jongeman.

Na de avondmaaltijd deed de bediende de afwas. De jongeman keek samen met zijn grootmoeder en zijn zuster naar de televisie. Na tien jaar werd herdacht dat de mens op de maan is geweest. De jongeman riep de bediende om met zeep aan haar handen te komen kijken.

- ‘The Eagle has landed’ en er zijn mensen op de maan, zei hij tegen de bediende.

- Zijn ze nu dicht bij Jezus? vroeg de bediende.

- Er zitten biggen in de bonen, zei zijn grootmoeder.

Later op de avond kwam de jeugdvriend van de jongeman langs. Ze begroetten elkaar boven het pas geverfde hek en gingen samen naar het café.

In het café zat een mannetje, klein van stuk, in de hoek te zingen:

‘We come on the ship we call the Mayflower
We come on the ship that sailed the moon
We come on the age's most uncertain hour

[p. 297]

 

And sing an American tune

 

Oh but it's all right, it's all right

 

You can't be forever blessed

 

Still tomorrow's going to be another working day

 

And I'm trying to get some rest

 

That's all

 

I'm trying to get some rest.’

De arbeiders van de staalfabriek waren er allemaal en ze herinnerden zich hem nog van het vakantiewerk in zijn studententijd. Ze begroetten hem hartelijk, bestelden een biertje voor hem en vroegen naar zijn reis. Hij vertelde hun het een en ander over vrouwen. De jeugdvriend van de jongeman hield zich op de achtergrond.

- Wat heeft ontucht met meiden te maken? vroeg iemand die te veel bier op had. De jeugdvriend van de jongeman vluchtte naar buiten. Hij ging bij een lantaarnpaal staan huilen.

- Ik ben gek geworden door de grensoorlog, snikte hij verontschuldigend.

- ‘Bazooka!’ was het enige dat de jongeman wist te zeggen.

De jongeman ging alleen naar huis. Zijn ouders en zuster waren na deze zware dag vroeg naar bed gegaan. Op het televisiescherm wapperde een vlag en heldere stemmen klonken door de luidspreker:

‘Nkosi, sikelel'iAfrika

Cimabonk 'ubugwenxabayo

Nezi qitho, ne zono zayo

Usisikelele, usisikelele

Yihla Moya, yihla Moya

Yihla Moya Oyingwele’

De jongeman begreep de taal niet en bleef zich afvragen waarom de bediende had gehuild.

- Er staan paarden in het haverveld, zei zijn grootmoeder.

- En er is een man in de maan, dacht de jongeman.

De jongeman ging bij een nieuwe leeslamp zitten en begon aantekeningen te maken over zijn reis.

De volgende ochtend bij het ontbijt las hij zijn reisaantekeningen voor aan zijn familie:

- ‘De jongeman keerde terug van zijn reis. Hij deed zelf het hek open. Hij zag dat de kamperfoeliehaag was weggekapt. Het hek was nieuw en de draadomheining was zilverkleurig geverfd.

- ‘Het erf ziet eruit als een nieuwe wereld, dacht de jongeman...’