Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

[p. 298]

Riana Scheepers
Maar toch wel
Vertaald door Riet de Jong-Goossens

⁺ De vrouw die in het donkere vertrek zit, donker door de gesloten luiken en de dichtgeschoven gordijnen voor de grote ramen, hoort niet dat er op de achterdeur wordt geklopt.

Een hele week al zit de vrouw in stilte, in stilte en in het donker dat zij zelf om zich heen heeft geschapen. Ze probeert te ontdekken wie ze is. Te midden van de pijn en de verdwazing die opeens deel van haar bestaan zijn geworden, weet ze niet meer wie ze is.

De overval op haar en haar man verliep snel en gewelddadig. Ze herinnert er zich niet veel meer van. Ze weet dat er opeens vreemde mensen in haar huis waren, dat ze op de grond lag en dat ze pijn leed. Niet de pijn van een geboorte, van een kind dat met vreugde, bloed en verlossing uit haar losgescheurd wordt, maar de brutale pijn van geweld en verwoesting. Ze herinnert zich dat haar man ook ergens in huis was en haar riep. Ze weet ook dat ze in zijn kreet angst en bezorgdheid om háár hoorde.

Ze hebben de overval overleefd.

En nu zit ze iedere dag in haar huis dat haar thuis niet meer is. Met gesloten luiken. En in stilte.

Een stroom mensen kwam hen bezoeken. Eerst de bleekgeschrokken buren, toen de kinderen die met vliegtuigen uit de uithoeken van het land kwamen voor een dag of twee voordat ze weer moesten terugkeren naar hun eigen huis, hun werkverplichtingen, de kleinkinderen; toen de dominee de slager de dominee iedere dag de dokter hun vrienden. Zwijgend hoorde ze hen aan, niet wetend wat zij moest doen.

Ze moet er achter zien te komen wie zij is. Want de goedlachse vrouw die zij wás, die 's ochtends vroeg met armen vol veldbloemen van buiten kwam, haar wangen gloeiend als de blinkend geschuurde koperen potten waarin ze de vreugde van haar bloemen schikte; de vrouw die mandjes vol aardbeien plukte en

+ Riana Scheepers werd in 1958 geboren in Zoeloeland. In haar eerste verhalenbundels is de sfeer van dit land nog sterk aanwezig. Ze is bijzonder begaan met het lot van de Afrikaanse vrouw in deze mannengemeenschap. Haar laatste, nog ongepubliceerde bundel, bevat onder andere verhalen over gebeurtenissen die zich afspelen in de huidige post-apartheidsamenleving.

[p. 299]

uitdeelde, vroege perziken en citroenen naar gelang het seizoen en de oogst op de boerderij, die vrouw was ze niet meer.

Ze zat in het donker. Ze vroeg zich af of ze ooit weer zou kunnen horen.

De laars van de aanvaller trof haar met de punt achter het oor; de tere hamer, aambeeld en stijgbeugel van haar linkeroor hielden op te tikken, te vibreren; hielden op klank en vreugde door te geven.

Ze werd bang, en stil. Ze vroeg de vrouw die haar hielp in het huis een tijdje weg te gaan; ze had de oorverdovende stilte om zich heen nodig zoals ze voordien zonlicht, bloemen en vogelgeluiden nodig had gehad. Ze vroeg haar man met aandrang om de dominee, de journalisten, de goedbedoelende buurvrouwen die met versgebakken broden en bobotie kwamen, weg te sturen. Al was het maar voor kort, geef me de tijd, vroeg ze, al was het maar voor een week of twee, ze zal hen later weer ontvangen, ze wilde tijd hebben om gewend te raken aan de stilte.

Om haar heen werd het huis donker, en grauw, zoals de rozen en de chrysanten van de buurvrouwen die langzaamaan verlepten. Zelfs de sierkalebassen die ze zelf uit het veld had meegebracht om haar huis op te sieren, werden grauw zonder haar handen die hen iedere dag streelden om de knoestigheid van hun bast te bewonderen. Alles werd erg, erg stil in het grote lege huis.

Daardoor hoorde ze niet dat er op de achterdeur werd geklopt. Haar man deed de deur open. Hij liet de vrouw, die vermoeid en⁺ in lompen gekleed voor de achterdeur stond, binnenkomen, gaf haar een stoel bij de keukentafel.

‘Hlala panzi, Juba,’ zei hij.

De vrouw ging zitten in de keuken waarin ze meer dan twaalf jaar had gewerkt, tot ze oud en moe was geworden en vroeg of ze bij haar kinderen kon gaan wonen.

De man gaf haar eerst een glas water, schakelde toen zelf de ketel aan, zette thee, en ging bij haar aan de geschrobde keukentafel zitten. Hij zag hoe oud ze was geworden, hoe moe ze was. Hij vroeg naar haar kinderen, haar familie die hij had gekend. Ze vertelde hem dat ze leefden, dat ze te eten hadden. En toen vertelde hij haar wat hen was overkomen.

‘Ik weet het,’ zei de vrouw, ‘daarom ben ik hier.’

Ze zette een gele supermarktzak op tafel voor hen neer, vouwde het goudgele stuk honingkoek dat erin zat open en schoof het naar hem toe.

‘Hoe ben je hier gekomen, Juba?’ vroeg de man.

Ze was komen lopen, zei ze, de twintig kilometer van haar huttendorp in de heuvels in de buurt van eMondlo. Ze had een

+ ‘Ga zitten, Juba.’ Beleefde uitnodiging, deel van het begroetingsritueel van zwarte mensen.

[p. 300]

nacht geslapen in een dorp waar zij de mensen kende. Deze ochtend had een busje haar opgepikt. En nu was ze hier. Om te zeggen dat ze het had gehoord.

‘Mijn vrouw is haar hart kwijtgeraakt,’ zei de man.

‘Ik weet het,’ zei de vrouw.

De man wachtte tot Juba haar beker met de zoete, zwarte thee had leeggedronken, weer op adem was gekomen. En toen liep hij voor haar uit naar het stille, donkere vertrek waar zijn vrouw zat. Hij liep langzaam, en mankte, omdat ook zíjn lichaam niet gewend was aan pijn.

‘Magdalena,’ noemde hij haar bij haar naam.

Zijn vrouw keek op, zag de zwarte vrouw voor haar staan. Verbaasd stond ze op. De zwarte vrouw bleef onbeweeglijk, en keek de blanke vrouw niet in de ogen, gewoontegetrouw uit respect. Maar zij zag hoe zij eraan toe was.

‘Ik kom samen met jou huilen, Nkosasana,’ zei ze.

De stille vrouw boog haar hoofd tot op de schouder van de zwarte vrouw. Ze kon de vrouw tegen haar aan ruiken: de geur van houtvuren die opdwarrelen tegen een dik rieten dak, het vet waarmee ze haar huid insmeerde, het zweet en het stof van een lange weg te voet. Ze kon nog ruiken, dacht ze.

In dit land is geen troost, weet de vrouw, maar toch wel.