Dietsche Warande en Belfort. Jaargang 144

[p. 429]

Over tijdschriften

Andere Sinema
nr. 150, april, mei en juni 1999

Andere Sinema (AS) is afgestapt van het A4-achtige magazineformaat en verschijnt tegenwoordig in de vorm van een paperback. Dat ligt prettiger in de hand en is beter om te bewaren. In de fraaie lay-out krijgen de niet altijd even vlotte teksten wat lucht dankzij wacky, ouderwetse tekeningen en foto's, zoals ook vroeger overigens al het geval was. Deze aflevering is een themanummer over hysterie. In zijn klinische vorm, over psychiatrie in het Parijse ziekenhuis La Salpétrière, en in overdrachtelijke vorm als ziekte van deze tijd. De psychiatrie door de jaren heen is fascinerend in zijn oorsprong als gevangenis en kijkfenomeen. Hysterie is een nogal veel omvattend onderwerp, en daar wordt gretig mee omgesprongen: hysterie op VT4 met Jerry Springer, in de bioscoop en de oorlog met The thin red line, getallenhysterie in deze en vroegere apocalyptische tijden met een bijdrage van Mark Heirman, waanzin in de (clown)cultuur van de Verenigde Staten met Mark Dery, de angst voor het donker, de hysterie van de vrije markt... Het vergt een krachttoer van hoofdredacteur Tom Paulus om alle hysterieën aan elkaar te schrijven.

AS biedt zelden hapklare brokken maar vervult voor mij nog altijd een van de unieke functies van een cultureel tijdschrift: dieper op de dingen ingaan, liefst vanuit een ongewone invalshoek. En dat met een goed gevoel voor timing: de oorlog en de hysterie rond Amerikaanse tieners bereikten net een hoogtepunt toen dit nummer verscheen. De stroefheid van sommige teksten en de vergezochtheid van sommige onderwerpen hebben uiteraard ook hun nadeel en doen enig elitarisme vermoeden. Dat is onterecht, maar het blijft een minpunt. AS is er niet voor het grote publiek.

Een medewerker die altijd in is voor een uiterst leesbare bijdrage is journalist en auteur Mare Holthof. Al bestaat die het om deze keer een parallel uit te werken tussen de jezuïeten (meer bepaald de casuïstiek) en Jerry Springer. Toch is dat minder vergezocht dan het lijkt en in ieder geval erg amusant. Het is bovendien een verademing tussen de vele stukken die de populaire media in de voorafgaande maanden aan het talkshowfenomeen hebben gewijd. Het stuk is bijna even superieur en monkelend als de gehate Springer zelf. Springer, uiterlijk ‘een kruising tussen een dominee en een Hollandse voetbalcoach (...) speelt meer de scheidsrechter dan de presentator (...).’ De camera-setup verraadt dat het om een wedstrijd gaat tussen het studiopubliek en de gasten, met gratis preek aan het eind.

De brakke hond
nr. 62, lente 1999

Ook recent vernieuwd qua vormgeving en eveneens uitpakkend met een dossier is De brakke hond (DBH). Vreemd genoeg is het blad er gezichtslozer op geworden. Je zou ook kunnen zeggen: niet voor één gat te vangen.

[p. 430]

DBH heeft altijd speciale aandacht gehad voor debuten, niet altijd even rijp of spectaculair, maar in ieder geval véél. Nu wordt een poging ondernomen om literair debuteren iets diepgaander te duiden, aan de hand van een kleine ‘enquête’ onder uitgevers, redacteurs en scouts enerzijds en literaire debutanten anderzijds. Een keurige maar volstrekt overbodige bijdrage als je het mij vraagt. In elk blad is er om de paar jaar wel een uitvinder van het warme water die besluit dat het tijd is om nog eens iets te doen aan debuten. DBH pakt het ontroerend grondig aan. Niet minder dan zevenentwintig (Vlaamse) auteurs die de afgelopen drie jaar debuteerden komen aan bod. Het enige wat vrij grondig gebeurt is een verder uitslijten van de mythe van het debuut: ‘Geen indianenverhalen, geen geklaag over vriendjespolitiek. Gewone, nogal secce verhalen van mensen die een boek gepubliceerd hebben.’ Voor wie nog vragen mocht hebben, toch nog deze tip: ‘Kortom, de eerste vereiste op de weg naar een uitgave is nog steeds een manuscript dat goed genoeg is om aan de normen van de uitgever te voldoen.’ Wie had dat gedacht?

Hollands Maandblad
41ste jaargang, nr. 617-618, april-mei 1999

Nog zo'n blad dat me om een of andere manier blijft verbazen is het Hollands Maandblad (HM), overigens net veertig geworden en zo te zien niet van plan enige wijziging in de lay-out aan te brengen: liever lekker veel tekst op een blad en een vreemd allegaartje aan teksten. Ook hier is kwantiteit troef. HM poogt zich de laatste tijd een geuzenimago aan te meten met zijn subsidievrije aanpak. De weigering van subsidie, zo heet het in het redactioneel, is ‘niet voortgekomen uit gekwetste ijdelheid of zucht naar publiciteit, en evenmin uit een geloof dat privatisering van het culturele leven zal leiden tot een bloei van duizend bloemen.’ De reden voor afzijdigheid is dat ‘de literaire wereld in Nederland zichzelf verstrikt en verstikt in een web van afhankelijkheidsrelaties.’ Ook redactielid Bastiaan Bommeljé vaart uit tegen wat hij de ‘literaire gezelligheid’ noemt. ‘In het rijk der woorden mag echter geen gelijkheid en tolerantie heersen, en al evenmin is er ruimte voor eerbied en onderdanigheid.’ De literatuur moet, met andere woorden, met non-fictie intraveneus behandeld, een stevige schop onder z'n kont krijgen, van zijn voetstuk worden gehaald. Dat zal soms wel zo zijn, maar ik heb mijn twijfels bij de manier waarop (niet alleen) HM dat aanpakt. Buiten een wat holle verwijzing naar ‘de bommen’ komt men in het feestgedruis van dit nummer niet, of het zou de polemiek van bioloog Maarten 't Hart moeten zijn die Connie Palmen een gebrek aan biologische en ethologische kennis in verband met mensapen verwijt. En niet alleen dat: ‘Palmen ziet niets, hoort niets, ruikt niets en voelt niets. De enige zintuigen die zij gebruikt zijn haar smaakpapillen. Er wordt veel en vaak in haar boeken gegeten.’ 't Hart besluit met: ‘Eén ding is zeker: geen enkel dier kun je betrappen op zulke zeldzaam kortzichtige leuterpraatjes. Daarom zal een chimpansee eerder in Hollands Maandblad publiceren dan Connie Palmen.’ Of hoe een polemiek ongewild een boemerang kan zijn.

NWT
16de jaargang, nr. 4, mei 1999

Een ander tijdschrift dat geprangd zit tussen non-fictie (het De Coninckiaanse

[p. 431]

‘veel wereld’) en literatuur is het NWT. Ook hier blijft het conflict in Kosovo beperkt tot een egoïstische verzuchting: ‘Het is onmogelijk om met een maandblad in te spelen op de actualiteit van een kruisrakettenoorlog.’ Het levendige van het blad wordt hier dan maar dankbaar gehaald uit een polemiek die nu al drie nummers voortduurt. Zoals in onze vorige rubriek gemeld, gaf Geert van Istendael blijk van een wat ouderwets en hooggestemd gevoel over de dichter als subversieveling, wars van elk marktdenken. In het aprilnummer plaatste Charles Ducal daar een doorwrochte marxistische analyse tegenover. En nu iedereen het gapen is vergaan, is daar weer Geert van Istendael, die tot grote blijdschap van de hoofdredactie de polémique fleuve voortzet.

Het zal wel moeilijk zijn om op te boksen tegen de steeds beter wordende weekendbijlagen van kranten als de Volkskrant en het NRC, tegen De Standaard Magazine, De Bijsluiter en De Tijd Cultuur. Grotere concurrentie lijkt hier helaas niet te leiden tot grotere inventiviteit of kwaliteit, maar tot steeds meer van hetzelfde. Inspiratie dringend gewenst.

Jan Bosteels