Gezellekroniek. Jaargang 10

Deboutte Alfred C.s.s.R., Leven van Charles-Louis Costenoble, Apostolisch Missionaris, eerste pastoor van Jonkershoeve (1826-1886), Druk Sintal Leuven, 206 bl. Voorwoord van Clem De Ridder.

Deze kritische, boeiende en rijk geïllustreerde biografie door de kleinneef van Costenoble is onder meer dan één opzicht belangrijk voor de Gezellestudie.

Karel Costenoble uit Handzame trad op 11 juni 1846 binnen bij de Paters Picpussen te Issy bij Parijs. Met Pasen 1846 moet hij de derde Latijnse te Roeselare verlaten hebben. Na de vakantie zou Gezelle te Roeselare de derde aanvangen.

De idealisering van ‘le bon sauvage’ en de drang naar avontuur wakkerden in niet geringe mate het missievuur aan in het katholieke en arme Vlaanderen van die tijd. Die tijdssfeer wordt in dit familieboek uitstekend weergegeven. Costonoble was ‘nog zeer jong’ toen hij door het lezen van de Annalen der Voortplanting van het Geloof en van de H. Kindsheid gedreven werd ‘om naar Amerika mijn leven te gaan slachtofferen voor 't geestelijk welzijn van de verlaten volkeren...’ Te Roeselare werd dit vuur vooral ontstoken of aangewakkerd door pater Lefèvere, zelf oudleerling van het Kleinseminarie en sinds 1841 bisschop van Detroit. Costenoble had hem een brief geschreven ‘om bij hem mijn studiën te mogen voltrekken en daarna in zijn bisdom priester te worden.’ Zijn voorstel werd dadelijk aanvaard, maar de ouders achtten het geraadzamer de jongen aan een erkende missieorde toe te vertrouwen. Zij verkozen de Picpussen van Parijs. Karel stemde toe en schreef een brief naar Mgr. Bonamie, die de jongen dadelijk aanvaardde. In 1848 werd Mgr. Bonamie gevraagd om in Zuid-Amerika colleges te stichten. Hij vertrok op 25 april naar Chili en nam Costenoble mee. In het college te Valparaiso werd Costenoble vice-rector en leraar Engels, Spaans en wiskunde. Ondertussen studeerde hij filosofie en theologie. In 1853 ontving hij de priesterweiding. Door bemiddeling van senator Don Larrain van Santiago en van Mgr. Valdevieso, aartsbisschop van Santiago, kreeg hij in 1856 de titel ‘Apostolisch Missionaris’,

[p. 183]

zodat hij voortaan vrij onafhankelijk zijn missionariswerk kon verrichten. Door bemiddeling van Derote, de Consul-generaal voor België, kon in 1857 een eerste brief samen met een aantal dagbladartikels over het werk van Costenoble langs het ministerie te Brussel zijn ouders te Handzame bereiken. Die dokumenten werden door Désiré Pattyn, toen leraar te Ieper, ‘gelitografeerd’. Pattyn was een vriend en klasgenoot van Costenoble en van Gezelle. In een voordracht voor het Davidsfonds te Diksmuide omstreeks 1885 wist Costenoble nog te vertellen: ‘Die Gazetten vielen, ik weet niet hoe, in de handen van Mijnheer Gezelle, alsdan professor te Rousselaere, die ze gebruikte om aan de leerlingen Spaansch te leeren.’ Gezelle zal de brieven nog wel voor iets anders hebben gebruikt dan om ‘Spaansch te leeren.’ Ongelukkig werden en de brieven en de dagbladartikels tot nog toe niet teruggevonden.

In januari 1860 is Costenoble voor de eerste keer naar Vlaanderen teruggekeerd. Te Roeselare heeft Gezelle toen ongetwijfeld met Costenoble kennis gemaakt. In een brief aan Van Oye heeft hij het over ‘pater Costenoble van Handzaeme die de meeste priester is van heel Chili’ (Br. I, nr. 30 b, 13 febr. 1861). De naam Costenoble moet hem fel geboeid hebben. In de eerste jaargang van RdH (10 febr. 1866) gebruikt hij al Costenoble als de Vlaamse naam voor de stad Constantinopel.

Een paar opmerkingen.

Op bl. 21.

‘Over zijn lagere studiën te Staden (waarover op het doodsbeeldje) is er niet veel te achterhalen.’ In RdH 1872 staat een vervolgverhaal over ‘Mijn eerste pensionaat.’ ‘De school was toen de beste schole van 4 uren in 't ronde’ en werd gegeven door Hoedje Verroest in een huis langs de grote bane van Staden naar Hamersvelde (Handzame).?

Heeft Costenoble daar zijn Frans geleerd?

Op bl. 23.

‘We begrijpen dat de oudste Gezelle (bedoeld is Romaan) te Brugge thuis moest blijven om de kost te verdienen; de jongere Guido mocht (16-jaar oud) te Roeselare zijn studiën voortzetten...’ is een kleine vergissing.

G. Algoet. GUIDO GEZELLE EN WAREGEM,

in Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring, Waregem, 1973, bl. 153-159.

Een tekst en commentaar van het gedicht Die Waereghem veracht als kleen van 31-1-1899. Baur, Geleg. p. 532-535.

Drs. Theo Penneman, VROUW WEYN EN GUIDO GEZELLE,

in ic hou (oudleerlingenblad van het Kleinseminarie te Sint-Niklaas), 1973, nr. 2, bl. 65-81.

Volledige tekst (in gewijzigde spelling en voorzien van leestekens van het

[p. 184]

onuitgegeven handschrift dat Vrouw Weyn in 1904 schreef over het ontstaan van Niemandsvriend (Rijmsnoer I).

Schrijver had wel mogen zeggen, dat sterk afwijkende gedeelten uit die tekst al opgenomen werden door C. Gezelle ('t Daghet in den Oosten, 1910), Walgrave (II, 269-270) en Baur (Jub. Rijmsnoer I, 270), en dat deze laatste weinig geloof hecht aan dit relaas van Vrouw Weyn, als genetische verklaring van het gedicht.

De opgenomen tekst van het gedicht is die van Biekorf 1895, bl. 231-233. In zijn woordverklaring wordt ‘murke’ verklaard als muurbloem, die de Nederlandse naam is voor Cheiranthus (gele violier). Ook Baur doet dit (Jub. R.I., 195). Debo spreekt terecht van muurkruid, d.i. sterremuur (Stellaria) of Guichelheil (Anagallis).

J. de M.