Het Nederduitsch glossarium van Bern

U.

vfnisse, exercitatio, exercitum.

ugterne, zie en ugterne.

ule, noctua.

ulnus, ein bom.

umbe, propter.

vmbedon, amicire^8).

umbedragen, circumferre.

umbedumde, circumquaque^9).

umbedun, circumdare.

umbegaen, circinare.

umbegan, circumire.

vmbegan, girare^10).

umbeganc, circuitas, gyrus.

umbehanc, velum.

vmbehant^11), conopeum.

umbekant, incognjtus.

8) Th. cleyden, tzieren, decken....

9) MS.: circū: umbedūde.

10) Th. vmb tzynglen.

11) Zie Inleiding.

[p. 76]

umbekeren, evertere, rotare.

vmbeclet, amictus^1).

umbeloep, revolutio.

umbelopre, girouagus.

umbendelec, indissolubilis, insolubilis.

vmbequame, inconveniens.

umbequamech, ingratus^2).

vmbequamegheit, inconvenjentia.

umbequameheit, ingratitudo.

umbequeme, incomodus, ineptus.

vmbequemeleke, incomode.

umberen, carere.

umberinc, orbita^3).

umberinclech, spericus^4).

umbeschedeg, indiscretus.

umbeschedeleke, indiscrete.

umbescriuen, circumscribere.

umbesmiten^5), illitus.

umbestan, circumstare.

umbestandinge, circumstantia.

vmbevangelg, incomprehensibilis.

umbeuangen, incircumscriptus^6).

umbeuancnisse, circumceptio.

umminne, desciduum^7).

unbendelec, solubilis.

vnbequameleke, inconvenjenter.

vnberoweg, impenitens.

vnberowenisse, impenitentia, impenitudo.

vnberureg, immobilis.

vnberuret, immotus.

vnberurleke, immobiliter.

vnbescoldelec, irreprehensibilis.

unbiden, mandare.

unce, untia.

vndadech, enormis.

undadeg, nefandus, nefarjus, profanus, sceleratus, scelerosus, scelestus.

vndadeg, facinorosus, tortor^8).

vndadegheit, enormitas.

vndadeleke, enormiter.

undaet, scelus.

vndaet, facinus.

undat, nefas.

vndat, destitutio.

umdedeg, flagitiosus^9).

vndeileke, indivjduus.

under, sub.

vnder, subter.

under, zie intosgen.

vnder asgen, subcinericius.

vnder bode, internuntjus.

vnder don, subdere.

vnder dragen, concordare^10).

vnder dragende, consonanter.

vnderdragenisse^11), consonantia.

vnderdraginge, concordia, concors.

vnderdrucginge, suppressio.

vnderdrucken, supprimere.

under dun, intromittere.

vnder erde, subterraneus.

vndergan, subire, supplantare.

vnderganc, supplantatio.

underganre, mediator.

vndergrauen, suffodere.

vndergrauinge, suffossio.

under horen, subaudire.

vndercruper, supplantator.

underlaten, intermittere.

vnderlaten, interpolare^12).

vnder lecgen, substernere, supponere.

vnderlecginge, suppositio.

1) Th. gedeckt, gecleit.

2) Th. on angeneme.

3) Th. waghen spair. - Kil. omringh.... ambitus orbis.

4) Zie: rine, spera.

5) Of: umbesnitten; lezing niet zeker.

6) Th. dat sunder eynde, onvmbschryflick is off onvmbsluytlick als got.

7) Th. verdeylyng der echtscap.

8) Th. die den luyden wee doyn myt pijnen.

9) Th. flagitium schande. onere. sunde. flagitiosus. die sulcks vol is. oick onkuysch. lesterlick.

10) Beide woorden staan in het HS. 2-maal.

11) Diutiska leest: undudragenisse.

12) Th. stoppen. decken. besmetten. hynderen. verderuen. verwandelen. verposen. - Zie: nit hasteleke.

[p. 77]

vnderleiden, subducere.

vndermingen, interserere.

vndernemen, intercipere, subripere^1).

vndersate, fulchrum^2).

vnderschedeg, discretus.

vnderschedeleke, discrete.

underscheet, discretio.

vnderscheiden, decernere.

vnderschinen, lustrare.

vnderschoren, interrumpere.

undersekeren, confederare.

vndersekeren, federare.

vndersengre, succentor.

vndersetten, fulcirj, stipare.

vndersikeren, conspirare.

vndersingen, succinere.

vndersluten, intercludere.

vndersniden, succidere.

vnderspreken, condicere.

vnderstunde, vicissitudo^3).

understunden, aliquando, quandoque.

vnder stunden, interdum, vicessim.

vnder suken, inuestjgare^4), vestigare.

vnder sukinge, inuestigatjo.

under suoken, rimarj, scrupularj^5).

undersuokre, scrupulosus.

vndertosch beschereg, interrasilis.

vnderuallen, succumbere.

vnderuenden, inquirere.

underujndelec, zie njt underujndelec.

vndervinden, discutere^6), experiri, explorare^7), indagare, exquirere.

vnderuindenisse, inquisitio.

vndervindenisse, exquisitio.

vnderujndenisse, indagatio.

vndervindinge, discutio.

vnder ulegten, intricare.

underuoden, supplodere.

under uoet, pessumda^8).

vnderuraginge, percunctatio.

vnderwerpen, subicere.

vnderwerpinge, subiectio.

vnder wesen, subesse.

under wilen, aliquotiens^9).

under wjlen, zie decke.

underwislen, alternare.

vnderworpen, subiectum.

vnder worpinge, interiectio.

vndire, vilis.

vndraglec, sterilis.

vndraglecheit, sterilitas.

undagtech^10), infecundus.

unduen, cassare.

vndun, confutare^11), frustrare^12).

un edel, ignobilis.

vn edeleke, ignobiliter.

vnerachteg, inhonestus.

unerleke, inhoneste.

ungans, pestifer.

vngebetert, incorrectus.

ungeboren, ingenjtus.

ungebreidelt, effrenis, infrenjs.

vngebreidelt, effrenatus.

ungedeilech, indivisus.

vngedoldeg, impatiens.

vngedoldegheit, impatiencia.

vngedwagen, illotus.

vngegort, incinctus.

ungegrauen, inhumatus.

vngehiwet, innupta.

ungehorsam, inobediens.

vngehorsamheit, inobedientia.

vngehorsamleke, inobedienter.

vngehort, inauditus.

ungelastert, inviolatus.

ungeleret, indocibilis, indoctus.

1) Th. heymlick af nemen, stelen.

2) Th. bedstapel.

3) Th. verandersatynge. gij nu, ik dan.

4) De (st)j uit eene andere letter verbeterd.

5) Th. moeyen. anherden.

6) Th. eyn saeke subtilick berichten.

7) Th. vernemen. verspyehen. eruaren.

8) Zie Inleiding.

9) Th. betijden. etwan. sommels.

10) Glossarium latino-saxonicum (Diefenbach No. XI) heeft: ondrechtich.

11) Th. verschemen. verwynnen. straffen. schenden.

12) Th. ter lore setten.

[p. 78]

ungelic, dispar.

vngeloech, infortunium.

vngelockeg, infortunatus

vngeloue, incredulitas.

vngeloueg, incredibilis, incredulus.

vngeluckeleke, infortunate.

ungemacht, inconditus.

vngemacht, incompositus.

ungemac, offendiculum.

vngemate, immoderatus.

ungemudet, infatigabilis.

vngenselec, incurabilis.

vngeorloft, illicitum.

vngerecht, iniustus.

vngerechtleke, iniuste.

ungeruret, intactus.

ungeruret, zie gehel.

ungesaet, inexplebilis.

ungesalten, insulsus.

vngeseglekeg, indicibilis.

ungesnet, impolitus^1).

ungesprake, ineffabilis^2).

ungesprakeleke, ineffabiliter.

vngestadeg, fluctuosus, inconstans.

vngestadegheit, inconstantia.

vngetemelec, indecens.

vngetemeleke, indecenter.

ungetemlec, indomabilis.

ungetemperheit, intemperies, intemperantia^3).

ungetempret, intemperatus.

ungetempt, indomitus.

vngetrueheit, infidelitas.

vngetrueleke, infideliter.

ungetruwe, infidelis, perfidus.

vngeufent, incultus.

vngeuoge, incongruus.

vngeuogeit, incongruitas.

ungeuogen, discordare, dissonare.

vngeuogheit, dissonantia.

vngevogheit, abusio^4).

ungewapent, inermis.

ungeweldeg, impotens.

vngeweldecheit, impotentia.

ungewone, extasis, insolitus.

vngewone, insuetus.

vngewoneleke, insolite.

ungewonet, inusitatus.

vngewroken, impunitus.

unhiwelec, innuba.

unjcornis, ein dir.

vnlasterleke, irreprehensibiliter.

vnlaten, laxare.

unlede, occupatio.

unledegen, occupare.

unlost, seditio.

vnlud^5), absonum.

vnmate, luxus.

unmatech, immodestus.

vnmateleke, immoderare, immodeste.

unmensclic^6), inhumanus.

unminlec, inamicabilis.

unminne, discordia, simulta.

vnmogende, incompos.

unmude, indefessus.

vnnen, favere.

vnnere, ignominia.

unneren, dehonestare, scandalizare.

unnutleke, supervacue.

unnutte, frivolum, inutilis.

vnnutte, incassum^7).

vnradech, inconsultus.

vnradeleke, inconsulte.

vnraste, inquietudo.

unrastelec, inquietus.

vnrasteleke, inquiete.

1) Kil. ongesnoeyt, impolitus.

2) Th. onvytsprellelick(!)

3) Het MS. heeft: intemperantia. ungetēp^eheit. Zie: tres kamere.

4) Het MS. heeft links in marg. vóór het Lat. woord de letters: f.t. - Th. mysbruyckyng of ongewoente.

5) Onduidelijke plaats, misschien: vnlude. Th. absonus. a.ū. twyende ongelijck voilende.

6) MS. unmenslic.

7) Th. to vergheefs.

[p. 79]

unregt, iniuria, preiuditium.

vnrecht dun, iniuriari.

unregt, zie de unregt dut.

vnreine, immundus, impurus, incestus, obscenus, spurcus.

vnreinheit, impuritas.

vnreinleke, impure, incestuose.

vnripe, immaturus.

vnsadelec, insatiabilis.

vnsadeleke, insatiabiliter.

unsaleg, infaustus.

unscadelech, innocuus.

unscameg, infrunitus.

unscamelec, impudens.

unscoldeg, innocens, insons.

vnscoldeg, incorreptus.

unscoldegheit, innocentia.

vnscoldeleke, innocenter.

unscone, indecorus.

unschuldeg, indebitus.

unse, noster.

vnseker, incertus.

vnsekerheit, incertitudo.

unseleg, miser.

unselege, Sunamitis^1).

vnselecheit, miseria.

unselegleke, infeliciter, misere.

unsinlec, inuisibilis.

unslapen, zie nit unslapen.

vnstadech, discolus^2).

unstede, mutabilìs.

vnstedeleke, mutabiliter.

unsteken, ignitus^3).

vnstelech, favorabilis.

vnsteleke, favorabiliter.

vnsterflec, immortalis.

vnsuuerheit, spuricia.

vnsuverheit, immundicia.

vntbeiden, expectare.

untbenden, soluere.

untbieden, renuntiare.

untbiedinge, renuntiatio.

untbinden, resolvere.

untbindinge, resolutio.

untbiten, prandere, prandium.

untbruken^4), abuti.

untcjen, formidare.

vntcien, expavescere, metuere, vereri.

untdraien, detorquere.

vntdrajen, distorquere.

vntdun, deprimere, destituere.

untecken, discooperire.

vntellech, innumerus.

vntelleke, innumerabiliter.

unt erven, exheredare.

vntfalden, explicare^5).

untfancnisse, susceptio.

untfarmelec, miserabilis.

untfarmeleke, miserabiliter.

untfarmenisse, miseratio.

untflien, transfugare.

vntfluenisse, emanatio.

vntflujen, emanare.

untfugenisse, disiunctio.

untgaen, evadere.

vntgrauen, extumulare.

untgurden, discingere.

unthalden, sustentare.

unthaltnisse, refrenatio, retinaculum, sustentatio.

untideleke, intempestjuus.

untkennisse, transformatio, transfiguratio.

vntcleden, expoliare.

vntlenen, mutuare.

untleren, dedicere^6).

untlicsenen^7), transformare.

untmuten, occurrere.

1) Th. Sunamitis interpretatur captiua vel despecta.

2) Th. eyn wiltloeper van der scholen off die wuest synre wandelyngen is.

3) Th. ignire. heyt vuyrich maken.

4) MS.: vntōruken, zie Inleiding. - Links in marg. vóór het Lat. de letters: δ. t.

5) Th. vyt den falden leggen.

6) Th. to lùnen(!) dat men gesacht heuet.

7) Zie: untkennisse.

[p. 80]

untmutinge, occursus.

vntnaien, desuere.

untpruuen^1), improbare.

untreinegheide, inquinatio.

untreinen, coinquinare, polluere, sordescere.

untrejnen, inficere, sordere.

vntreinen, inquinare.

untrecken, reuelare^2).

vntrecken, distendere, expandere.

untrigten, zie crumben.

untrowe, perfidia.

untroweleke, perfide.

untschinen, transfigurare.

vntscoldelech, excusabilis.

vntscolt, excusatio.

untsculdegen, excusare.

untsecgen, refutare, renuere, respuere^3).

untsettinge, depositio.

untsien, reformidare, revereri, timere.

vntslagten, degenerare^4).

untslapen, consopiri, sopire.

untsluten, reserare.

untspannen, detendere.

vntspringen, expergisci^5).

untspruten, germinare, pullulare.

vntspruten, frondere.

untsteken, accendere^6), succendere.

vntsteken, incendere.

unttrecken, convellere^7).

unt uaen, suscipere.

unt uarmen, miserere.

vntverwen, decolorare.

vntvlechten, extricare.

unt ulien, effugere.

untuogen, disiungere.

untwerden, dedignari.

untwonden, deplicare.

vnuerbernt, incombustus.

vnverdoldeleke^8), impassibilis, impatienter.

vnversien, improuisus.

vnversinleke, improvide.

vnueruerleke, intrepide.

vnueruert, interritus.

vnververt, imperterritus.

unuerwent, insperatus.

unuerwinlec, inexpugnabilis.

unverwinlec, insuperabilis.

unureden vel muden, jnquietare.

vnvroet, demens.

vnwanegteg, inopinatus, inopinus.

vnweg, avia.

vnwenlec^9), inarabilis.

vnwerde, contumacia, dedignatio.

vnwerdegheit, indignatio.

vnwerdeleke, contumaciter, indignanter, indigne.

unwerden, indignari.

unwert, ignominiosus.

vnweteg, rudis.

unwetende, ignarus.

vnwetende, imprudens.

vnwetentheit, ignorantia.

vnwetentleke, ignoranter.

unwillec, inujtus.

unwilleke, invite.

vnwis, imperitus.

ure, hora.

ut vel van, ex.

vtbregthe, propugnaculum^10).

utburgde, suburbium.

vtdomon^11), exalare.

1) Zie: pruuen, probare.

2) Th. verkundighen, aepenbaren, bloeten, ontdecken.

3) Th. versmaden off verachten off behalden.

4) Th. ontarden.

5) Th. vyt den slaip ontwaken.

6) In het MS. staan links voor het Latijn de letters: a.t.

7) Dit woord zoo goed als onleesbaar: het kan ook untdecken zijn.

8) Achter de Nederl. woorden schijnt nog een teeken te staan.

9) Zie: winnen arare.

10) Th. eyn borst were, off vestynge vmb were af to doin.

11) Zie Inleiding.

[p. 81]

vtdomenisse, exalatio.

vtdragen, efferre, egerere.

vtdrjujnge, expulsio.

uten grunde, funditus.

utfalden, evolvere.

utfallen, excidere.

ut flujnge, inundatio.

utgaen, exire.

vtgaen, egredi, euadere.

utganc, exitus, secessus.

vtganc, egressio, egressus.

utgegoten, profusus.

utgesprut, surculus.

utgeuen, erogare^1).

vtgieten, effundere.

vtgietinge, effusio.

vtgjtenisse^2), diffusio.

utgitinge, refusio.

utgraven, effodere.

utleiden, educere.

utnemen, excerpere, eximere.

ut rupen, evocare.

ut rupinge, evocatio.

vtscheden, excludere.

vtschedenisse, exclusio.

vtscheppen, exaurire.

utscot, germen.

utscot, zie winranke.

vtschudden, excutere.

vtschuddenisse, excussio.

vtsenden, emittere.

vtsendinge, emissio.

utsnjden, excidere.

vtspreken, eloqui.

utspringen, exilire.

utsprut uanden wingarde^3), sarmentum.

vtspuen, exspuere.

utstoten, extrudere.

vtstoten, eliminare.

utterst, zie te utterst.

utterste, zie walna utterste.

vt tjen, exuere^4).

uttrecken, eradicare, eruere, exerere^5), evellere, revellere, vellere.

vttrecken, elicere, exprimere, extrahere.

uttrecken vel reden, extirpare.

uttreckenisse, eradicatio.

utvallen, elabi.

ut vligen, evolare.

ut uoeren, evehere.

vtwassen, excrescere.

vtwerpen, eicere.

vtwerpinge, eiectio.

uven, exercere^6), exercitare.

uuer, zie ripe.

uuere, ripa.

1) Th. umb gaids wille geuen.

2) De j uit e in het HS. verbeterd.

3) In het HS. wingarde kleiner boven ‘uanden’ geschreven.

4) Th. ontkleyden.

5) Th. vytschicken, buten baeren.

6) Na dit woord is iets in het HS. weggekrabd. - Th. oeffenen.