|
| |
| |
| |
Wanneer is vergeetachtigheid dementie?
Dementie is een fenomeen dat in onze samenleving steeds meer in de belangstelling komt te staan, getuige het grote aantal publicaties. Tegelijk stelt de omvang van de dementenpopulatie een uitdaging aan de samenleving. Immers, naarmate de gemiddelde leeftijd van de bevolking toeneemt, komen er steeds meer hoogbejaarden met lichamelijke en psychische problemen. Volgens een schatting van het Belgische Instituut voor Gezondheidseconomie waren er in 1995 circa 160.000 dementerende bejaarden.
In ons land is ongeveer 5 procent van de 60-plussers dement. Van de leeftijdsgroep 60-64 jaar is dat 1 procent, van de 70-74-jarigen is dat 4,7 procent, tussen 80-84 jaar 13 procent en tussen 90-94 jaar 32 procent. Uit deze cijfers blijkt dat de overtuiging van veel mensen dat oud worden bijna per definitie inhoudt dat je ooit dement wordt, volstrekt niet klopt. Anderzijds vraagt de groep van 160.000 dementen wel om een ernstige inspanning vanwege de samenleving. Hun aantal zou in 2000 oplopen tot 173.000 en in 2010 tot 215.000. Juiste informatie kan ertoe bijdragen dat het brede publiek eenzijdige denkbeelden relativeert, dat het tevens de zware problemen en inspanningen van de familieleden van dementerende bejaarden leert invoelen en dat zo stilaan een breed maatschappelijk debat kan ontstaan over de plaats van en de zorg voor dementen. Een omvangrijk werk dat aan die behoefte tegemoet komt, is dat van geriater Lucien de Cock, Antwoorden op al uw vragen over dementie. Hij bespreekt de verschillende aspecten van dementie en van de zorg voor dementen.
| |
Wat is dementie?
Dementie is een syndroom, dat wil zeggen een groep van verschijnselen die zich tegelijk voordoen. Het is op zichzelf geen ziekte, maar verwijst naar een onderliggende ziekte. Het syndroom wordt gekenmerkt door een achteruitgang van enkele verstandelijke functies. Daarbij is de aantasting van het geheugen het meest kenmerkende. Door dat verlies krijgt de persoon het moeilijk om nog normaal en zelfstandig te functioneren in de gemeenschap. Volgens het Amerikaanse standaardwerk voor de psychiatrie DSM-IV, moet naast de geheugenstoornissen nog minstens één van de vier volgende cognitieve stoornissen aanwezig zijn: afasie of taalstoornissen; apraxie of het verminderde vermogen om motorische handelingen uit te voeren; agnosie of het onvermogen om objecten te herkennen of thuis te brengen; stoornissen in de uitvoerende functies zoals plannen maken, organiseren, abstraheren of opeenvolgende handelingen. Aan welke verschijnselen herkennen we dementie?
Iedere mens kan ongeacht zijn sociale rang, intellect of leeftijd dement worden alhoewel dementie veruit het meest voorkomt op oudere leeftijd. De verschijnselen die dementerenden vertonen, kunnen heel verschillend zijn. Hierover handelt het omvangrijkste hoofdstuk in het boek. Naast symptomen die verwijzen naar cognitieve stoornissen, treden er vaak nog andere symptomen op die verwijzen naar gedragsstoornissen, stemmingsstoornissen, wanen, hallucineren, angst, delirium. Bovendien komen ook typische neurologische verschijnselen voor, zoals bv. verlammingen, spraakstoornissen, spieraandoeningen, epilepsie, spasmen. Tenslotte doen er zich ook lichamelijke problemen voor als pijn, gewichtsverlies of obesitas, incontinentie, loopproblemen enz. Het functioneren in de samenleving en in de eigen nabije omgeving wordt moeilijk of onmogelijk evenals activiteiten met betrekking tot de zorg voor het eigen lichaam.
| |
Waardoor wordt dementie veroorzaakt?
Er zijn veel ziekten die aanleiding kunnen geven tot dementie, waarvan volgens DSM-IV de belangrijkste zijn: de ziekte van Alzheimer (die 50 tot 70 procent van alle dementies uitmaakt), de vasculaire of multi-infarctdementie (10 tot 25 procent), dementie door somatische aandoeningen (zoals de ziekte van Piek, de ziekte van Parkinson, schedeltrauma, ziekte van Huntington, de ziekte van Jacob-Creutzfeldt enz.), dementie door gebruik van middelen (zoals alcohol, medicatie, drugs, vluchtige stoffen), de dementie veroorzaakt door meerdere oorzaken samen zoals bv. Alzheimer en vasculaire dementie samen. Volgens de auteur is het noodzakelijk om de oorzaak van de dementie te zoeken omdat het in heel wat gevallen een behandeling mogelijk is, wat natuurlijk indruist tegen de stelling als zou er tegen dementie niets meer te doen zijn. Voor de ziekte van Alzheimer bestaat er tot op heden nog geen afdoende behandeling. Een goede diagnose omvat zowel een bevraging van de levens- en familiale geschiedenis van de patiënt, als lichamelijk en psychisch onderzoek, als bloedonderzoek, hersenonderzoek en eventuele gespecialiseerde onderzoeken.
| |
Hoe beleeft de persoon de dementie?
Eén van de moeilijke aspecten van dementie is de manier waarop de dementerende mens zijn vreemde wereld beleeft. Het probleem daarbij is dat eigenlijk alleen de dementerende zelf ons daarover kan vertellen, wat juist erg moeilijk of vaak onmogelijk is. We hebben er dus het raden naar. Het zijn dus derden die moeten reconstrueren hoe zij denken dat de dementen een en ander beleven.
| |
| |
Inzicht in die belevingen zou nochtans een enorme hulp kunnen zijn voor de familieleden, voor wie de demente mens vaak een vreemde is geworden.
In de zorg voor de demente bejaarde speelt het huismilieu een steeds belangrijkere rol. De auteur schetst daarom uitvoerig de problemen en de onmacht van partners, kinderen en kennissen. Ook komen hulpmiddelen en voorzieningen aan bod. Uiteindelijk kan het soms onmogelijk zijn om de demente in het thuismilieu te houden zodat een opname in een instelling onvermijdelijk wordt. Kort bespreekt de auteur tenslotte enkele aspecten van de medische en psychosociale behandeling. In de bijlagen staan enkele instrumenten afgedrukt die deskundigen kunnen gebruiken. Jammer genoeg ontbreken een zakenregister, een lijst met nuttige adressen en een literatuurlijst.
Elk hoofdstuk begint met een theoretisch gedeelte. Daarna volgen vragen die de auteur gedurende vele jaren heeft verzameld tijdens zijn praktijk. In de marge naast elke vraag staat telkens de verwijzing naar de hoofdstukonderdelen waarin de theorie wordt uitgelegd. Je kan op twee manieren te werk gaan: ofwel lees je eerst de theorie waarna je de gewenste vraag via de titels in de marge opspoort, ofwel dwaal je door de vragen al naargelang je interesses en zoek je later via de verwijzingen in de marge naar het theoretisch gedeelte waarop de vraag slaat.
De inspanningen van de auteur verdienen alle lof: een heldere taal, up-to-date informatie, vele praktijkillustraties en de handige vraag- en antwoordvorm. Dit boek verdient een ruime aandacht omdat het voor een breed publiek een ideale wegwijzer vormt. Voor familieleden en voor hulpverleners biedt het - o.m. via de vele voorbeelden - een uitstekende handleiding om het gedrag van de eigen dementerende bejaarde of patiënt te leren invoelen en er gepast mee om te gaan.
[Guido Cuyvers]
Lucien de Cock: Antwoorden op al uw vragen over dementie
Davidsfonds, 387 p., 895 F, ISBN 90-6152-596-9
| |
Over dementie
Ch. van Audenhove, F. Lammertyn
De zorg voor dementerende ouderen in Vlaanderen, Acco, 1995
Het ziektebeeld, de zorg en de voorzieningen voor bejaarden zowel thuis als in rusthuizen en RVT's komen uitgebreid aan bod. De auteurs formuleren een aantal voorstellen om de zorg voor dementerenden te verbeteren. Voor studenten en zorgverstrekkers verplichte lectuur.
| |
Marinus van den Berg
Mijn moeder weet mijn naam niet meer, Kok, 1995
De auteur wil vanuit zijn pastorale ervaringen bijdragen tot meer inzicht in en begrip voor de ervaringen van familieleden van dementerenden. Door de vele praktische voorbeelden en de heldere taal geschikt voor een breed publiek.
| |
R. van Diemen, Ch. van de Nieuwegissen
Met één been aan de andere kant, Intro, 1995
De dementerende keert terug in zichzelf om in harmonie te komen met zichzelf en met het leven. De auteurs presenteren een schat van voorbeelden van zulke belevingen. Ze maken een onderscheid tussen filosofische, symbolische en bijzondere gedragingen. Per gedragsvorm een reeks praktijkvoorbeelden.
| |
Mia Duijnstee
Het verhaal achter de feiten, Intro, 1996
Een gepopulariseerde versie van auteurs proefschrift. Wie dement is, leunt vaak zwaar op de zorg van anderen; in de thuissituatie zijn dat vooral de partner en de kinderen. Ze moeten daarom kunnen rekenen op goede begeleiding en hulp. Vlot leesbaar met boeiende voorbeelden.
| |
Jan van Ingen Schenau
Is dementie te genezen?, Kosmos-Z & K, 1995
Na de verschillende vormen van dementie en hun symptomen komen de mogelijke oorzaken en de behandeling aan bod. Helder geschreven en met een nuttige lijst aanbevolen literatuur.
| |
Edda Klessmann
Als ouders kinderen worden en toch je ouders blijven, Swets & Zeitlinger, 1997
Klessmann, zelf therapeute, beschrijft haar ervaringen met haar dementerende moeder. Ze laat haar persoonlijke ervaringen telkens volgen door een beschouwend commentaar bij het stadium van de ziekte. Helder en deskundig geschreven.
| |
Bère Miesen
Dement: zo gek nog niet, Kosmos-Z & K, 1997
Hoe wordt de diagnose gesteld? Is er wat aan dementie te doen? Hoe werkt het geheugen van dementerenden? Wat zijn de gevolgen van geheugenstoornissen? Hoeveel dementen zijn er? Hoe reageren ze zelf op wat er met hen gebeurt? Volgens Miesen bestaan er negen methoden om het welzijn van dementen te bevorderen of te handhaven.
| |
Rien Verdult (red.)
Contact in nabijheid, Acco, 1997
Snoezelen is een methode om via communicatie en lichamelijk contact het sociale en persoonlijke isolement van de ernstig dementerende mens te doorbreken. Dit degelijke standaardwerk combineert de grondigheid van de theorie, die zeer helder uiteengezet wordt, met de ervaring en de illustratie van de praktijk. Verplichte lectuur voor al wie er professioneel mee te maken krijgt.
| |
Luc Vusen
De verzonken wereld van Lucie, Davidsfonds, 1997
De verzonken wereld van Lucie is een van de eerste Vlaamse ervaringsboeken over dementie. De echtgenoot vertelt hierin het verhaal van zijn dementerende vrouw, die langzaam wegglijdt in de ziekte van Alzheimer. Het is een indringende getuigenis.
Recensies verschenen in ‘Leesidee’ 1995-1997
| |
Over dementie op Bibnet:
Literaire nieuwtjes
| Gert Bloemendal: Speelt u mee?: gezelschapsspelen met dementerende ouderen, Intro, 1996 |
| Graham Stokes: Agressie / Dolen en dwalen / Schreeuwen en gillen in de reeks ‘Probleemgedrag bij dementerende ouderen’, Intro, 1996 |
http://www.bib.vlaanderen.be
|
|
Auteursrechtelijk beschermd