Leerzaam gedenkboek voor de Nederlandsche jeugd

[p. 74]

Antwoord op den Voorgaanden.
Beste frederik!

Ik heb uwe jongste letteren met ongemeen genoegen gelezen, in de eerste plaats, van wege den wenschelijken staat van gezondheid waarin gij u bevindt, en 't volkomen goed denkbeeld hetwelk gij van dien zegen hebt; en in de tweede plaats ter oorzake van het loffelijk gedrag van mijnheer en mejufvrouw dusart omtrent u: betuig er hun mijn' har telijken dank voor.

Neen, lieve neef, die brave menschen zijn niet stijfhoofdig; zij betrachten hunnen pligt; want zij komen hunne belofte naar, en wel betreffende een kind hun opzigt toebetrouwd. In zulke een geval, mijn frederik, kan men niet te naauw gezet wezen. De jeugd moet geleid en behoed worden; o! zij is zoo vatbaar voor indrukselen, en er zijn zoo heel vele indrukselen welke haar voor al haar leven schadelijk kunnen wezen. En nu ter zake:

Wat het spelen in de loterij betreft, goede frederik, hoe onschuldig 't in zich zelf zij, keur ik af. De ondervinding heeft maar al te overtuigend doen zien dat het iets zeer verleidelijks is, waarin het met alle spelen, welke om gewin ter hand worden genomen, gelijk staat. Is de kans den speler gunstig, dan speelt hij

[p. 75]

dóór; en blijft zij hem gunstig, dan meent hij dat het geluk een verbond met hem heeft gesloten, en hij schroomt derhalve niet geheel zijn' behaalden winst op 't spel te zetten; doch dan, o hoe dikwijls is dit niet gebeurd! doch dan verkeert de kans, en de speler is weêr dien hij was alvorens hij begon te spelen. Zijn menigmaal behaald voordeel doet hem dit echter als slechts een toeval beschouwen; dus speelt hij voort; verliest weder; speelt nogmaals voort, en eindelijk wordt hij aan deze bezigheid zoodanig gewoon en verslaafd, dat hij zich, ja zeer dikwijls ook de zijnen, in 't verderf stort.

Een ander die van den beginne af aan verliest, en blijft verliezen, speelt uit gemelijkheid dóór, denkende eenmaal moet het mij toch gelukken; maar 't gelukt hem niet, en hij heeft zich bedorven.

Een derde wil den kans dwingen; speelt gros; dat is, zet een aanzienlijk deel van zijne bezitting op het spel; maar de kans laat zich niet dwingen, en de speler heeft zich ongelukkig gemaakt.

Zeg niet, lieve frederik: ‘Ik zal mij voor dit alles wel wachten; 't spel zal mij niet medeslepen,’ want daarop vertrouwende zoudt gij u te deerlijk kunnen bedriegen; de aard van alle spel, en met nadruk dien van de loterij, is

[p. 76]

verleidend. Behalve dat, goede jongen, is 't loterijspel somtijds de oorzaak van eene zeer onaangename, zeer verontrustende, zeer nadeelige aandoening des harte: wanneer de kans schoon staat, wordt de speler onophoudelijk door hoop en vrees gepijnigd; hij spreekt van niets, hij denkt om niets, dan van en om den kans waaraan hij deel heeft; dit maakt hem ongeschikt tot zijn beroep: hij bouwt kasteelen in de lucht, betreffende 't gebruik hetwelk hij van zijn geld zal maken, indien 't verlangde lot zijn deel wordt; en o! wat gevoelt hij niet, wanneer hij zijn' wensch niet verkrijgt, en alle zijne luchtkasteelen plotselijk instorten! spijt is dan 't minste, neen frederik, morring over dat een ander 't geluk ten deele valt, op 't welk hij zoo hunkerend had gehoopt; die morring gaat niet zelden over in haat op den geenen dien de kans gunstig is geweest, en, o mijn frederik! ik heb van zulk een voorwerp wel eens de schandelijkste uitdrukkingen, omtrent het bestuur van 't Opperwezen, hooren gebruiken.

Bij dit alles is nog te voegen, dat het loterijspel ook niet zelden nadeeligen invloed heeft op het zedelijk gedrag van den speler: de jongeling dien men voorheen nimmer koffijhuis of herberg zag bezoeken, is nu, in de loterij spelende, bijna dagelijks op die plaatsen te vinden; drinkt dus

[p. 77]

ook dagelijks hetgeen hij mogelijk voorheen nooit proefde dan bij zeer zonderlinge gelegenheden; wordt bekend met zedelooze wezens (want die worden toch doorgaans op zulke plaatsen aangetroffen) en wordt, helaas! allengskens dezen gelijk.

Zie daar, mijn zeer waarde neef, de gronden op welke ik het spelen in de loterij afkeur, en u dus wel ernstig vermaan u die afkeuring te laten welgevallen. Vestig uwe gedachten niet op zoo vele duizende van menschen als werkelijk in de loterij spelen; want dat zoude u aanleiding geven om aan mijne gronden te twijfelen: ik heb ook niet gezegd dat zij door ieder speler bewaarheid worden; maar dat ieder die zich tot het spel begeeft, gevaar loopt dat hij dezelve bewaarheden zal, en ik ben verpligt u voor dat gevaar te behoeden; vandaar dat ik mijne afkeuring, met diepen ernst, ontstaan uit vaderlijke welmenendheid, herhaal.

Maar wat het dansen betreft, dit zij u volkomen geoorloofd. Ik verzoek, bij dezen, den heere dusart, dat hij u vergunne de gelegenheid aan te grijpen welke zich zoo gunstig voor u opdoet, om u in die kunst te bekwamen. Zijne aanmerking dat dezelve den mensch te wereldsch maakt, zal hij geredelijk laten glippen,

[p. 78]

wanneer hij slechts gelieve te denken aan de edele muzijk, de zoo loffelijke tooneelkunst, en de gezonde rijkunst.

Hoor, goede frederik, op welke gronden ik u de dansoefening veroorloof: zij geeft eene bevallige houding, zoo staande als wandelende, en voornamelijk bij het afleggen van komplimenten; zij verstrekt tot eene aangename gezelschappelijke uitspanning: zeer verlegen is de jongeling, die zich in gezelschap bevindt, en niet kan dansen; ja zelfs loopt hij gevaar van bespot te worden. Wel verre ook dat de danskunst eenigen aanslag zoude maken op onze gezondheid, is zij zelfs zeer gezond: 't is waar dat men ook hierin buitensporig kan wezen, door zich te veel te vermoeijen en te verhetten; maar frederik, buitensporig kan men in alles zijn. Een doorslaand voorbeeld van dat de dansoefening gezond is, hebben wij in den aangenamen en beroemden vertoogschrijver, van effen: zijn onafgebroken zittend leven, haalde hem eene ongesteldheid in de ingewanden op den hals, en van die ongesteldheid, welke zeer gevaarlijk hadde kunnen worden, is hij volkomen verlost, door somtijds te dansen.

Zie daar, beste jongen, aan uw verzoek voldaan. Doe mijn' hartelijken groet aan mijnheer

[p. 79]

en mejufvrouw dusart; blijf u hunner vriendschap waardig maken, zoo zult gij ook blijven waardig zijn, die van

Uw' liefhebbenden oom,

doorzigt.