Leesgoed. Jaargang 15

Goed gelezen
Uit de A-kast
Door Truusje Vrooland-Löb
Boeken voor (aanstaande) lezers van 0-8 jaar

Brammert is ziek, Miki en Maaike liggen in het ziekenhuis en Noor's amandelen worden geknipt; een aantal opgewekte boeken voor kleuters waarin ‘ziek-gelegen wordt.

Gabrielle Vincent's Beer Brammert (in: Brammert is ziek, Lemniscaat, ƒ 19,90) staat op een ochtend niet op, omdat hij zich niet goed voelt. Zijn muizevriendinnetje Tissie zal hem als een echte verpleegster gaan verzorgen totdat hij weer gezond is. En dat doet het kleine ding op een ongelooflijk creatieve manier. In haar heel eigen virtuose ‘handschrift’ knap, maar nergens glad - schetst de illustratrice de overbekende gezellig-ziekin-bed-sfeer. Nachtkastje met flessen en bekers, slordig doorwoeld bed, boeken en kopje op de grond. Kortom: herkenbaar en vooral ontroerend door de overtuigende manier waarop de beer en de muis in al hun bewegingen zijn vastgelegd.

Misschien missen enkele pagina's een spanningselement, een beeldende climax, maar een kniesoor die daarover valt bij zoveel moois. Dit boek drijft echt op de kracht en de charme van de tekeningen, want de tekst is oninteressant en soms onlogisch (vertaling?). Samen bekijken dus!

In Een cadeau voor Miki van Yoriko Tsutsui/Akiko Hayashi (Gottmer, ƒ 18,50) is de psychologische laag van het verhaal belangrijk, want hierin wordt voor kleuters heel herkenbaar een geestelijk groeiproces-je beschreven. Japanse Asa heeft vaak last van haar jongere zusje Miki dat aan haar spullen zit, en graag tijdens de afwezigheid van haar grote zus met diens pop Lola speelt. Als Miki met

[p. 83]

spoed in het ziekenhuis moet worden opgenomen voor een blindedarm-operatie, blijft Asa alleen achter. Helemaal alleen thuis met pop Lola tijdens het onweer. De volgende dag mag ze haar geopereerde zusje gaan bezoeken met een brief, vouwwerkjes en een cadeau: pop Lola in mooi papier ingepakt! Asa is in één nacht in menselijk opzicht groter geworden.

De illustraties in dit prentenboek hebben behalve typisch Japanse details ook een Japanse sfeer behouden, die niet door buitenlandse invloeden werd verdoezeld. Ze zijn sterk van vlakverdeling en vakkundig gemaakt, maar hebben tegelijkertijd iets gepolijst, dat misschien een enkele beschouwer - in eerste instantie - tegenstaat.

Een ander speelgoedwezen dat óók Lola heet, is de brutale beer van Noor, beiden bekend van Sesamstraat en nu ook in boekvorm te zien als Lola de Beer (Sjaloom, ƒ 17,90 / 358 Bfr) met tekst door Trude de Jong en illustraties van Georgien Overwater.

Deze Lola is het onderzoekende, brutale alter-ego in beer-uitvoering van kleuter Noor. Samen beleven ze kleine (stoute) avonturen waartoe Lola meestal Noor aanzet en waarin vader steeds als regulerende figuur optreedt.

Maar als Noor naar het ziekenhuis moet om amandelen te laten knippen, is Lola daar haar grote steun. Het eigentijdse duo Lola-Noor doet het ook goed in boekvorm. De verhalen zijn bondig en geestig geschreven met veel inlevingsvermogen in de wereld van de kleuter (vader heeft een prima oplossing voor het verliezen van de beer) en hebben de juiste bedrandvoorleeslengte. Bij deze frisse tekst maakte Georgien Overwater eigenzinnige pentekeningen. Deze vele expressieve illustraties (mooie titelpagina) staan zeer zelfverzekerd naast de tekst, en versterken door hun wat abstraherende nonsensvorm en -vaart het eigentijdse element hiervan.

Ook Maaike uit Op zoek naar Maaike van Alex de Wolf (Middernacht Pers, ƒ 17,90) ligt in het ziekenhuis, en het is haar speelgoedbeer die haar zó mist, dat hij met een tekening in de poot op zoek gaat naar zijn zieke vriendinnetje. In enkele korte zinnetjes wordt een lief verhaaltje verteld, dat door driejarigen zeker zal worden gewaardeerd ook al vanwege de veilige, vreugdevolle afloop van dit ‘zoek-avontuur’. Alex de Wolf gaf het vorm in sensitieve aquarellen die beslist een sympathieke aanzet (omslag) vertonen, maar toch op te veel plaatsen nog weinig body of power hebben, of anders gezegd qua vorm en visuele inhoud nog wat ‘waterig’ blijven. Wie de jonge uitgeefster Maaike S. van de hiermee debuterende Middernacht Pers kent, zal misschien in de laatste tekening van het boek een bekend gezicht tegenkomen.

Waar liggen in kinderboekenland de grenzen tussen beïnvloeding, navolging en plagiaat (‘het zich toeëigenen van het geestelijk werk van anderen en als eigen werk openbaar maken’)? Moeilijk te zeggen, maar als bij lezing van een uitgave het ‘Aha-gevoel’ heel sterk is, moet toch soms in die richting gedacht worden (althans in onze eeuw en cultuur waar het oorspronkelijke, individuele produkt zo hoog gewaardeerd wordt). Daar komt ie. Voor tweejarigen is er een zesdelige serie kleine geplastificeerde kartonboekjes op de markt gebracht. (Dieren in de dierentuin, Kom naar het circus, Dingen waarmee ik speel, Het kleine boek van de babydieren, Het kleine boek van kleuren: Kluitman, ƒ 6,50 per stuk.)

Hoewel deze anonieme vierkante plaatjesboeken van Japanse herkomst qua onderwerpskeuze én visualisering - duidelijke en functionele abstrahering van de gekozen onderwerpen volgens Bruna of Carleconcept - zeker bruikbaar kunnen zijn in peuterklas en bibliotheek, (want ze zijn niet lelijk), is er een deeltje bij dat de wenkbrauwen doet fronsen. In Het rupsje dat een vlinder werd, zien we hoe een baby rups na een tijd de zo begeerde status van ‘een hele mooie vlinder’ bereikt. Vroeger gold Japan als een land dat kundig en goedkoop de technische innovaties van bv. Amerika imiteerde en op de markt bracht. Dat lijkt nog steeds te gebeuren, maar dan ook op het gebied van het prentenboek, want deze uitgave is niets anders dan een goedkope (Eric Carle) Rupsje Nooitgenoeg imitatie!

Bij uitgeverij La Rivière & Voorhoeve verscheen een debuut van Kan van Laar, Twee benen is een reus (ƒ 14,75). Het boekje bestaat uit korte, speelse en lekker lopende gedichtjes voor grotere peuters die begeleid worden door kleine pentekeningetjes van Annemie Heymans.

De argeloze ouder of docent die dit boek in handen krijgt, zal er beslist door gecharmeerd raken, want zowel de teksten als de tekeningen hebben kwaliteiten.

Maar... wie het toentertijd vernieuwende Wiele wiele stap (Diekmann/Khing) kent, raakt geïrriteerd of krijgt - afhankelijk van zijn temperament - een driftbui. Leg de pagina's over de baby in moeders buik (Wiele wiele p. 31 - Twee benen p. 17) of traplopen (Wiele wiele p. 15 - Twee benen p. 19) maar eens naast elkaar. Ken uw kinderboekklassieken en kies zelf uit een van bovenstaande termen. In ieder geval leunt deze uitgave veel te dicht tegen die van Diekmann en The Tjong Khing aan!

Hans en Monique Hagen werken ook aan Sesamstraat mee (kweekbak voor kinder-

[p. 84]

boekauteurs?) en maakten samen met illustratrice Marit Törnqvist Daar komt de tijger (Van Goor, ƒ 19,50), een versbundel voor grote peuters. En ook al komen we in deze uitgave eveneens het onderwerp traplopen, en de dikke-babybuik-moeder tegen, het is toch een volstrekt origineel boek geworden, waarvan de gedichten helder van taal, mooi van ritme en vooral geestig van oplossing blijken te zijn. Goed geobserveerd en uitstekend uit ‘het jonge leven’ gekozen zijn sommige onderwerpen voor een gedicht zoals:

ik ga televisie kijken
deurtje open
was naar binnen
deurtje dicht
het gaat beginnen
kijk je mee
ik zie mijn sokken
op teevee

De vele zwart-wit illustraties zijn een vitaal onderdeel van het boek, en hebben dezelfde enthousiaste sfeer als de teksten. Ze zijn speels van compositie en idee en charmant van detaillering, maar missen bij de weergave van gezichten en mensfiguren misschien nog wat ‘anatomische diepgang’.

Het schutblad met de rondhopsende tijgerboy is een rake vondst. Deze combinatie van auteurs/illustratrice die een boek gemaakt hebben volgens de inmiddels tienjarige traditie (!) van de Diekmann/The Tjong Khing-formule, houdt een sterke belofte voor de toekomst in.

Ienne Biemans schreef Lang zul je leven (Querido, ƒ 17,50), een vervolg op Mijn naam is Ka. Ik denk dat ik besta; moderne bakerrijmen voor mensen vanaf vijf, zes jaar.

Haar gestoei met taal, beeld-associaties en de traditie van het oude bakerrijm is fascinerend en origineel. Achter elk van de rijmen schemert voor de voorlezer een traditioneel bestaand bakerrijm vaag door, en toch blijft het dikwijls ongrijpbaar. Soms is het een ritme dat zulke associaties opwekt, dan weer de vorm van een gedicht of het gebruik van een tijdloos woord, (want nergens is een modieus woord te ontdekken) dat magische beelden oproept. Vertrouwd en toch nieuw, dus. Een enkel gedicht is wat abstract, wat moeilijk te doorgronden voor een jong mens, maar dat geeft niet, want door de klank intrigeert het toch en het zouden zelfs gedichten kunnen zijn die oudere kinderen tot zelf schrijven kunnen inspireren. Mance Post maakte ook voor deze bundel weer gevoelige potloodtekeningen - en een krachtige illustratie van een ‘varkenspuzzel’ op pag. 37 - maar vooral een heerlijk schilderachtige omslagtekening.

Je opa van de sleutelbos
die maakte alle deuren los.
Er was een deur van ijzer.
Er was een deur van glas-in-lood.
Er was een deur van goud.
Wat zat erachter?
Een meisje aan de Vecht
dat van de ochtend tot de avond
haar lange staarten vlecht.
Mocht je gaan kijken?
Later misschien.
't Is al genoeg, zei je opa
dat ik het heb gezien.