Leesgoed. Jaargang 15

Bereikbare bibliotheekvoorzieningen. In gesprek met gedeputeerde mevrouw Baartmans

Met de Welzijnswet wordt het provinciale bibliotheekwerk afhankelijk van de lokale overheid en van de lokale bibliotheken. Om bestaande provinciale voorzieningen kans op overleven te gunnen, stelden de Provinciale Staten van Noord-Brabant voor de komende vier jaar in totaal 2, 2 miljoen gulden als overgangsgeld ter beschikking.

Op een studiedag van het Provinciehuis voor de lokale bestuurders, die voortaan veel invloed gaan krijgen, gaf mevrouw Baartmans, gedeputeerde voor cultuur, aan wat haar aandachtspunten voor de besteding van dat geld zijn: mogelijke wachtgelden, schoolbibliotheekwerk en het kleine kernenbeleid met de bibliobussen. Dit binnen een reorganisatie van de Provinciale Bibliotheekcentrale via provinciale netwerkvorming, lichter management en met een vereniging als toekomstige beheersvorm.

Mevrouw Baartmans is afgevaardigde voor de Partij van de Arbeid, ze was voordat ze fulltime de politiek in ging zo'n twintig jaar als neerlandica parttime verbonden aan een HAVO/VWO school, waar ze ook een bijdrage leverde aan de schoolbibliotheek. In het gesprek werd ze terzijde gestaan door de heer Bergmans, als ambtenaar van de Provincie en als secretaris van de Provinciale Bibliotheekcommissie goed op de hoogte van de Provinciale Bibliotheekcentrale.

Prioriteiten

- Waarom ontbreken in uw aandachtspunten voor de overgangsgelden prioriteiten? ‘De Provinciale Staten hebben bij de uitvoering van de Welzijnswet gekozen voor bestuur op afstand. Binnen die wet houdt de Provinciale Bibliotheek Centrale directievoering en financiële administratie als taak naast ondersteuning van de lokale biliotheken. Op het eerste punt ondersteunen we de lokale bibliotheken op beheersniveau met deskundigheidsbevordering in management. Op het tweede punt zijn mogelijke wachtgelden, schoolbibliotheekwerk en het kleinekernenbeleid via de bibliobus voor de overgangsregeling in aanmerking gekomen. Dat is een vrij forse prioriteitsstelling. Vraagt u mij om daarbinnen te kiezen, dan moet ik u zeggen dat de politiek in Noord-Brabant eerder denkt aan het sparen van de kleine kernen, dan aan inhoudelijke kanten van het schoolbibliotheekwerk. Ik heb daarvoor ook veel begrip, al zou ik vanuit mijn achtergrond misschien juist eerder moeten denken aan het schoolbibliotheekwerk. Bereikbare bibliotheekvoorzieningen overal in Brabant staan voor mij echter nog meer voorop dan kwalitatief goed schoolbibliotheekwerk.’

De bijdrage van het onderwijs aan het schoolbibliotheekgebruik

- Volgens cijfers jaar in jaar uit maakt 30% van de volwassenen tegenover 70% van de jeugd gebruik van de bibliotheek.

[p. 126]

Zonder het onderwijs valt het niet te verwachten dat het verschil tussen 30 en 70% hetzelfde blijft. Toch wordt het schoolbibliotheekwerk veel zwaarder belast dan het jeugdbibliotheekwerk, terwijl het onderwijs gratis en wel heel wat meerwaarde aan het bibliotheekwerk toevoegt. Hoe kunt u dat rijmen met uw partij-achtergrond?

‘Het is nieuw voor mij om daar zo over te denken. Ik heb die consequentie nog nooit zo onder ogen gezien. Maar wat zijn volgens u dan de praktische problemen?’

- Scholen moeten voor wisselcollecties sterk oplopende prijzen gaan betalen: van ƒ 30,- naar ƒ 40, - tot, aangekondigd, ƒ 72,50. Zo prijst de dienstverlening zich zelf uit de markt en dwingt men de scholen wel om een eigen boekencollectie op te bouwen, ook al is dat veel minder doelmatig. Dat kan ook niet elke school. Intussen blijft het jeugdlidmaatschap gratis evenals de uitlening, maar de kans om leners en lezers voor het leven te winnen wordt zo op scholen stelselmatig kleiner. Raakt de verhouding tussen beide vormen van dienstverlening aan kinderen niet ietwat zoek?

‘De idee dat het bibliotheekwerk op scholen waar iedereen te bereiken valt, gratis is, vind ik vanuit mijn partijachtergrond uiterst aantrekkelijk.’

Bergmans: ‘We laten ons bij de bepaling waar middelen moeten worden ingezet ook leiden door de behoefte op lokaal niveau. Al lange tijd geven bibliotheken - onlangs nog in een enquête - te kennen dat ze niet zo'n behoefte aan schoolbibliotheekwerk hebben. Dat maakt het voor de Provinciale Bibliotheekcentrale moeilijk om tegen wil en dank een aanbod op te blijven dringen, zeker nu de zaken gedecentraliseerd gaan worden.

Vandaar ook de terughoudendheid. Dat het aanbod van ondersteuning van het management actiever plaats vindt, komt voort uit de Welzijnswet waarin directievoering een expliciete provinciale taak is. En willen we het management op lokaal niveau versterken, dan moeten we daar ook wat aan die deskundigheid doen. Maar dat is van tijdelijke aard.’

Baartmans: ‘De staten kunnen straks nog altijd zeggen dat er te weinig schoolbibliotheekwerk in het reorganisatieplan van de Provinciale Bibliotheekcentrale zit of dat de tarieven daar lager moeten. Al past dat slecht in bestuur op afstand met budgetfinanciering, marginale toetsing en initiatief aan het lokale niveau, we kunnen blijven wijzen op zaken die naar onze mening zijn blijven liggen en daarvoor ook jaarlijks geld reserveren.’

- Vloeken evaluatiecriteria voor het reorganisatieplan van de Provinciale Bibliotheekcentrale met het gekozen afstandelijk beleid?

‘Niet voor de overgangsperiode, omdat het doodnormaal is om de besteding van het overgangsgeld aan de aangegeven doelen te toetsen. Cruciaal is of de gemeenten voldoende perspectieven blijven bieden om die doelen ook in de toekomst te kunnen realiseren. Maar we hebben geen geld ter beschikking gesteld om dat werk op termijn af te schaffen. Het overgangsgeld wil daar juist een stevige stimulans in zijn.’

Kwaliteitsbewaking

- Het Sociaal Cultureel Planbureau en Van der Roer van het ministerie van WVC hebben herhaaldelijk voor meer kwalitatief bibliotheekbeleid gepleit. Het recente overhevelen van het bibliotheekwezen naar het directoraat Cultuur van Riezenkamp past binnen dat streven.

Tegelijk geeft de centrale overheid met de in gang gezette decentralisatie en het overlaten van het schoolbibliotheekwerk aan de lokale overheid, instrumenten voor de kwaliteitsbewaking uit handen. Wie moet daar nu voor gaan zorgen?

‘Het is niet meer dan een intentie die tot niets leidt als die niet wordt opgepakt door de lokale en provinciale overheid. Straks komt hier in het kader van de Welzijnswet een enorme zending geld binnen en moeten we hier besluiten wat we met dat budget gaan doen en waar we de kortingen weer vandaan gaan halen. Minder dan ooit voor de Welzijnswet kunnen we zelf uitmaken waar we beleid willen voeren en voor zover we dat nog wel kunnen, zijn we afhankelijk van de kwaliteit van de lokale en provinciale besturen.’