Levende Talen. Jaargang 1930

De opleiding van de leraar.

(Rapport voor het Internationaal Kongres te Parijs).

1. Deze vraag is van onweersprekelik en onvergelijkelik groter belang dan alle andere vraagstukken van middelbaar onderwijs. En toch is in sommige landen de opleiding van de leraar weinig overdacht, ja zelfs aan het toeval overgelaten.

2. De opleiding moet samenhangen met de taak van de leraar. Die taak is tweeledig:

a)	het bijbrengen van praktiese vaardigheid in het mondeling en schriftelik gebruik, en in het verstaan van de vreemde taal, gesproken en geschreven.
b)	het onderwijs in de vreemde literatuur als belangrijkste uiting van de kultuur van het vreemde volk.

Zowel het taalkundig als het letterkundig onderwijs zal dàn het best tot zijn recht komen indien de leraar daarbij geleid wordt door juiste taalkundige en letterkundige begrippen, d.w.z. begrippen waarover hij krities heeft nagedacht, die hij niet van een traditie heeft overgenomen.

3. Het opleidingsdoel.

De opleiding van de leraar is overeenkomstig het voorgaande in twee delen te splitsen; maar vooraf ga de verklaring dat die twee delen alleen dan volledig tot hun recht komen indien ze organies, niet mechanies met elkaar verbonden, ja verweven, zijn, ook in de personen van de opleiders.

[p. 13]

Die opleiding moet de kandidaat bijbrengen:

a)

een praktiese beheersing van de levende taal in mondeling en schriftelik gebruik. Deze beheersing is voor Europese studenten mogelik in die mate dat een ongehinderd geestelik verkeer met het vreemde volk mogelik is.

b)

een wetenschappelik inzicht in de aard van de taal als algemeen-menselike funktie, en in de tweede plaats van de letterkunde in de kultuur. Verder is onmisbaar een overzicht van de historiese ontwikkeling van de literatuur van het vreemde volk, ook van de oudere tijd. Voor Europese leerlingen is kennis van de historiese ontwikkeling van de taal een toelaatbare eis, zij het ook niet een sine qua non. Wèl moet in elk geval de wetenschappelike beoefening van de levende taal de praktiese studie begeleiden, en verdiepen.

4. De Organisatie van de leraarsopleiding.

De opleiding moet, in overeenstemming met het doel, in handen zijn van docenten die de wetenschap en de kunst van de praktijk vertegenwoordigen. Dat wil zeggen dat de opleiding niet mag zijn in handen van mannen van theoretiese wetenschap die de praktijk van de middelbare school niet door hun dagelikse arbeid kennen. Evenmin in handen van de zogenaamd ‘praktiese’ mannen die de wetenschap overbodig vinden: omdat ze er vreemd aan zijn. De taak van de leraar is een kunst, ongetwijfeld, maar elke kunst berust in laatste instantie op wetenschap; is wetenschap nodig voor een bij uitstek prakties beroep als dokter of ingenieur, hoeveel te meer moet dat het geval zijn bij een intellektueel beroep als dat van leraar. Daar kan alleen recht aan gedaan worden door een vereniging van in-de-eerste-plaats-wetenschappelik-georiënteerde, met in-de-eerste-plaats-prakties-georiënteerde docenten; zó echter, dat elke groep weet van de bedoelingen van de andere.

Daarom moet de man die het in de eerste plaats praktiese onderwijs geeft in taal of literatuur een man zijn die, zij het niet steeds door eigen produktief werk, deelneemt aan de wetenschappelike arbeid. En de wetenschappelike docent moet, ook bij het kiezen van zijn stof, rekening houden met de bestemming van zijn leerlingen. Zo is een wetenschappelike behandeling van de leerstof van de middelbare school vaak mogelik; ook een historiese behandeling van de beoefening van het vak kan van nut zijn, doordat het de student leert de betrekkelike waarde van onze tegenwoordige kennis in te zien, en hem noopt de traditionele terminologie, ook al wordt die aanvaard, meer krities te beschouwen.

[p. 14]

Om de samenwerking tussen wetenschappelike en praktiese docenten - een onderscheiding die soms dwaas zal zijn, doordat de praktiese docent zijn arbeid op gelukkige wijze met wetenschappelike arbeid weet te verbinden, of doordat de wetenschappelike docent ook in de praktiese zij van de opleiding een waardevol element kan zijn - te bevorderen, moeten de examens niet in de vorm van geheime bijeenkomsten van kandidaat en examinator worden afgenomen, maar steeds ten overstaan van een kommissie. Zo zullen de docenten ook door de examens geregeld kennis nemen van elkaars inzichten en behoeften. Ook moeten de kandidaten hetzelfde schriftelik werk maken, en daarna mondeling worden geëxamineerd, ten einde te kunnen nagaan wat met redelik begaafde studenten te bereiken is, in redelike tijd.

5. De professionele opleiding.

De praktiese vakopleiding moet gepaard gaan met een beroepsvorming (professionele opleiding). Deze mag niet beschouwd worden als iets dat men aan het einde van de opleiding in korte tijd nog even aanplakt: het moet met de rest verweven zijn, op straffe van volmaakt of grotendeels nutteloos te zijn.

Het theoretiese deel ervan moet bestaan in elementaire pedagogie en psychologie; het volgen van deze lessen kan verplicht gesteld worden zonder dat er daarom noodzakelikerwijs een examen in hoeft worden afgelegd.

Het praktiese, en overwegende deel van de beroepsopleiding bestaat in de algemene didaktiek, en in de methodiek van het speciale vak, te geven door diegenen onder de docenten, hetzij de ‘wetenschappelike’, hetzij de ‘praktiese’, die ter beschikking zijn. De werkverdeling moet berusten, niet op een schema, maar op de persoonlike geaardheid van de docenten. De didaktiek, echter, moet in handen zijn van een docent die les geeft aan een middelbare school, en daar zijn theoreties onderwijs prakties kan illustreren. Dit laatste - de stage - kan voor elke leerling tot drie maanden beperkt blijven, gedurende welke tijd hij ook onder toezicht proeven van lesgeven kan ondernemen.

Het oordeel over de resultaten van de beroepsopleiding zou het best kunnen worden toevertrouwd aan de examenkommissie voor het vakexamen, tenzij de praktijk het wenselik zou maken het vakexamen te laten voorafgaan om de kandidaat van één grote zorg te bevrijden, zodat hij zich na volbracht examen kan wijden, gedurende drie maanden, aan de beroepsopleiding. Dan zou met een testimonium van de docent moeten worden volstaan. De benoeming of toe-

[p. 15]

lating van zulk een opleider zou misschien het best toevertrouwd zijn aan de inspekteurs van het middelbaar onderwijs.

N.B. Wat de in ons land veelbesproken vóóropleiding betreft, daaraan is een sociale zowel als een intellektuele zijde: voorkomen moet worden dat de vóóropleiding misbruikt wordt als middel van sociale bevoorrechting, waarmee de middelbare school allerminst gediend zou worden. Verder is de zaak er een die in elk land geregeld moet worden naar de feitelike toestand. Zo zou de eis van klassieke vóóropleiding in Engeland niet veel baten: omdat het Grieks aan de meeste middelbare scholen niet onderwezen wordt. En in de Skandinaviese landen is het met de klassieke opleiding vrijwel tot een eind gekomen: er kan eerlikheidshalve slechts worden bijgevoegd: zonder dat men de nadelige gevolgen heeft ondervonden, want in de wetenschappelike studie van de moderne talen betekenen de Skandinaviese landen heel wat meer (om het heel zacht uit te drukken) dan ons land. In de Romaanse landen, daarentegen, is de klassieke opleiding nog in volle kracht, al zijn er ook daar reeds aanvallen gedaan op de eis van het monopolie voor die opleiding. Omtrent deze kwestie onthouden wij ons dus van enig advies.

Voor de Kommissie ad hoc

E. KRUISINGA.