Levende Talen. Jaargang 1932

Het gebruik van de vreemde talen bij het onderwijs op de lit.-economiese scholen.

Men weet, dat het hoofdonderwerp van de agenda van onze Algemeene Vergadering in Januarie op verzoek van de Inspect teurs in behandeling is genomen. De Inspecteur van de vijfde inspectie heeft terzelfder tijd op de scholen van zijn inspectie over de kwestie ambtelik een onderzoek ingesteld; de resultaten van dit onderzoek zijn in een rapport neergelegd, dat Dr. Elzinga zo vriendelijk was mij toe te zenden, in de juiste veronderstelling dat wij er met belangstelling kennis van zouden nemen. Met zijn toestemming wil ik uit dit rapport het een en ander meedelen, daar het mij voorkomt, dat ook de leden, die immers door hun grote opkomst op de vergadering blijk hebben gegeven het onderwerp van belang te achten, gaarne zouden horen hoe de collega's van de H.B.S. A enz. er over denken.

Het was te verwachten, dat hun mening en die van de andere leraren niet sterk zouden uiteenlopen, daar immers de meeste leraren aan die scholen lid van onze vereniging zijn en dus aan onze besprekingen hebben deelgenomen.

[p. 143]

De enquêteur vroeg een antwoord op de volgende vraag:

‘Wanneer begint aan uw school het gebruik van het Frans, Engels en Duits als voertaal bij het onderwijs in die talen

1.	nu en dan in klasse....
2.	vrij geregeld in klasse....
3.	altijd in klasse....?’

Bovendien was een rubriek opengelaten voor opmerkingen over het gebruik der vreemde taal bij onderdelen van het vak als literatuur, lectuur, spraakkunst en correspondentie. De steller van het rapport merkt op, dat de juiste opvatting van ‘altijd’ was: ‘als regel’.

Het resultaat kunnen wij als volgt samenvatten: de moderne talen worden als voertaal gebruikt: nu en dan in de eerste klasse waar de taal onderwezen wordt; in de derde klasse gaat dit over in vrij geregeld, terwijl in de vierde en vijfde klasse van de vreemde taal als voertaal regel wordt, waarvan slechts in biezondere gevallen afgeweken wordt, en de moedertaal hulptaal.

Er is, zoals ook op onze vergadering bleek, enig verschil tussen de vreemde talen onderling, hoewel geringer dan op de vergadering tot uiting is gekomen: bij het Frans gaat de geleidelike invoering als voertaal wat langzamer, bij het Engels wat vlugger dan bij het Duits.

Dit geldt natuurlik slechts in het algemeen. Wat de onderdelen van het vak betreft, zien wij soortgelijke meningen verkondigd als in ons midden werden ten beste gegeven. Zo blijkt men bij het onderwijs in de spraakkunst minder van de vreemde taal gebruik te maken dan in de literatuurles. Verder wordt bij het vertalen ‘uiteraard’ de moedertaal gebruikt. Maar ook wanneer men afziet van het verschil tussen de onderdelen, zijn er soms sterk uiteenlopende meningen. Wij citeren hier uit het rapport:

‘Bij de scholen met een vijfjarigen cursus wordt in zeven gevallen het Frans reeds in de 1e klasse nu en dan als voertaal gebruikt, terwijl in twee gevallen dit in de vijfde klasse nog het geval is. Uit de bijgevoegde opmerkingen blijkt, dat de eene leeraar de spraakkunst reeds in de 3e klasse in de vreemde taal onderwijst, wat een ander in de 5e klasse nog “onmogelijk” vindt. Uit deze bijgevoegde opmerkingen krijgt men wel sterk den indruk, dat, wat voor den eenen leeraar zeer goed mogelijk is, door den ander niet kan worden bereikt.’

[p. 144]

Zal de Inspecteur vooral belangstellen in de algemene conclusies die de enquête toeliet, zijn aandacht voor de persoonlike meningen heeft hij toch ook bewezen door achter aan het rapport een aantal citaten te geven uit persoonlike opmerkingen die menigmaal aan de antwoorden waren toegevoegd. Hieruit mogen wij nog enkele aanhalen:

A. ‘Persoonlijk ben ik van meening, dat reeds vroeg het onderwijs in de vreemde taal kan worden gegeven. Toen ik ongeveer 5 jaar geleden Engelsch gaf aan de middelbare handelsavondschool, heb ik dit met de 1e klasse jongens en meisjes met succes gedaan. Het animeert sterk, maar eischt van een leeraar, dat hij de klas geheel beheerscht en het is vermoeiend.’

B. ‘English should be taught in English!’ Dit is mijn groote regel. Daarom begin ik van af het begin in 't Engelsch. Natuurlijk gevoelt de leeraar, wanneer de leerlingen hem niet verstaan; in de eerste maanden weet hij precies, welke woorden de leerlingen nog niet kennen. Die fluistert hij in 't Nederlandsch. De moedertaal heeft dus de rol van verduidelijkende factor.’

In C menen wij een bekende stem te horen; die klanken zullen de aanwezigen op de vergadering zich herinneren:

‘Men kan een vreemde taal alleen dan behoorlijk spreken en (gesproken) verstaan, wanneer men een degelijke grammaticale basis heeft en geschreven taal goed heeft leeren aanvoelen. Daarom blijft de beoefening der spraakkunst en het leeren verstaan van moeilijker proza primair, om op dit fond een actieve taalbeoefening te bouwen. Er is veel schoone schijn bij het vroegtijdig spreken van vreemde talen.
Wil een docent zijn fluency behouden, dan moet hij af en toe, zeker iedere twee jaar in het land van zijn taal eenige weken doorbrengen. Gewenscht is, dat het Rijk hiervoor matige toelagen verstrekt en in elk geval, dat een leeraar zijn aangifte voor de Rijksinkomstenbelasting met de kosten van zoo'n reis en verblijf mag verminderen. Het is immers een uitgave, die hij doen moet, om zijn ambt behoorlijk te kunnen vervullen. Het is misschien twijfelachtig, of de universitaire opleiding waarborgen biedt, dat de afgeleverde bevoegden voldoende fluency hebben.’

[p. 145]

D. schrijft o.a.: ‘Het gebruik van de vreemde taal geeft kleur en stemming aan de taalles. Het overwegend belang van een zoo consequent mogelijk gebruik der vreemde talen als voertaal beseffen wij levendig.’

E. ‘Ik constateer in klasse één een meer dan gewone oplettendheid, zoo ik eenvoudig Fransch spreek. Bijzondere aandacht besteed ik ook aan het laten van buiten leeren van stukjes eenvoudig proza, wat vooral in klasse één met groote ambitie door de leerlingen wordt gedaan.’

Aan het slot laat de rapporteur een zacht verwijt horen. Het heeft hem getroffen, dat geen enkel antwoord gewaagd heeft van het biezonder belang dat het practies oefenen in het gebruik der vreemde talen voor het economies onderwijs heeft. Hij besluit het rapport met de zin: ‘Toch krijgt de lezer der opmerkingen niet steeds den indruk, dat de bijzondere sociale doelstelling scherp in het oog is gehouden en door allen een goed omlijnde methode wordt gevolgd, om dat doel te bereiken.’

Het schijnt ons niet nodig om op punten van verschil tussen ons rapport en dat van de vijfde inspectie in te gaan. Ze zijn trouwens van ondergeschikte aard. Het bovenstaande moge men beschouwen als een aanvulling op het verslag van de besprekingen op onze algemene vergadering.

w. van den ent.