Levende Talen. Jaargang 1933

Het Duitse A-examen.

In het nummer van December 1932 van ‘Levende Talen’ publiceerde Dr. E. Kruisinga een bijdrage: ‘De leraarsexamens voor het Duits’, waarin hij met voorbijgaan van het B- en het doctoraal examen een kritiek levert op het Duitse A-examen. Hij heeft kennis genomen van de practijk hiervan en ontwikkelt daartegen vooral twee bezwaren. Het eerste geldt de taalbeschouwing der commissie, zoals die zich in de examenvragen uit, het twede betreft meer in het bizonder de vragen over ‘historiese grammatica’, die sinds jaren plegen te worden gesteld en die hij in lijnrechte strijd met de wet acht.

Wat het eerste punt betreft, ik kan dit bezwaar in zijn algemeenheid niet weerleggen, ook niet in een stuk, dat dat van

[p. 101]

Dr. Kruisinga in omvang nog verre zou overtreffen. Wie de moderne taalwetenschap kent, weet, dat er vele methode's van onderzoek, vele taalbeschouwingen zijn, en ik kan niet recht inzien, dat slechts één van deze de juiste zou zijn. Uit het stuk van Dr. Kruisinga blijkt, dat hij een voorstander van een zuiver descriptieve taalbeschouwing is, terwijl de Duitse commissie al tijdens het voorzitterschap van Prof. Symons het onbevredigende daarvan voor het Duitse heeft ingezien en verlangd heeft, dat men aan de beschrijvende grammatica enige diepte zou geven door de historiese verklaring van die moderne vormen, die daarvoor geschikt zijn. In hoeverre die voor het Duits gewenste methode voor het Engels mogelik of aanbevelenswaardig zou zijn, kan ik niet beoordelen: ik ken het Engels blijkbaar niet zoo goed als Dr. Kruisinga het Duits. In elk geval is deze toevoeging aan de examenstof al gedurende tal van jaren door de A-commissie gehandhaafd, ook onder de latere voorzitters van Swaay en Kapteyn, en heeft dus blijkbaar in de practijk voldaan.

Maar het zijn niet deze overwegingen, die mij hebben doen besluiten, in deze kwestie het woord te nemen. Sinds 1932 heeft de A-commissie een nieuwen voorzitter (Dr. Kruisinga zinspeelt er op) en een nieuwen ondervoorzitter, ondergetekende. In deze functie moet ik van mijn kant twee bezwaren opwerpen, en wel gericht niet tegen het wetenschappelik inzicht van de Duitse of Engelse commissie's, maar tegen het tijdstip, waarop Dr. Kr. zijn aanval doet en tegen de wijze, waarop hij zijn materiaal heeft verzameld.

Waarom heeft de schrijver niet even afgewacht, hoe de Acommissie onder de nieuwe leiding op het punt der ‘historiese grammatica’ zou reageeren? Had hij dat wel gedaan, had hij het verslag afgewacht, dat, dit maal als uiting van een nieuwe commissie, in uitvoeriger vorm haar opvatting van het examen weergeeft, dan zou hij gevonden hebben, dat het de bewuste exameneis als volgt formuleert: ‘(Het onderzoek in de vormleer) verlangt inzicht in den samenhang van het grammaticale vormensysteem. Daarvoor is het gewenscht, dat de candidaat eenigszins op de hoogte is van de historische verklaring van zoogenaamde restvormen (relicten, versteende vormen) in het Duitsch’. En verder: ‘Met betrekking tot de spraakkunst wordt den candidaten aangeraden, de beschrijvende spraakkunst niet te verwaarloozen in vergelijking met de historische fundatie der

[p. 102]

Duitsche spraakkunst. Deze laatste is voor een goed begrip der moderne grammatica wel is waar zeer gewenscht, maar zij mag bij dit examen niet anders zijn dan een hulpmiddel bij de studie der moderne taal’. (De cursiveering staat niet in het verslag). Van de beschuldiging van wetsovertreding blijft, dunkt mij, niets over.

Nog erger is het twede punt. De eerste eis van elke wetenschappelike kritiek is toch, er voor te zorgen, dat het materiaal, dat men gebruikt, met wetenschappelike zorg is bijeengebracht. Dr. Kr. heeft, als iedereen, die dat wenst, de gelegenheid gehad, zoveel examens als het voorschrift toelaat, bij te wonen en zoo door eigen ervaring een indruk van examenstof en -wijze te krijgen. In plaats daarvan put hij zijn kennis uit een aantal examenverslagen, naarstig samengesteld door den heer J.H. Schouten, die behept zijn met alle fouten, die dergelike verslagen plegen aan te kleven. Zij zijn misschien geschikt om aan sommige candidaten de richting van hun studie nader aan te geven, en zeer zeker geschikt, om aan de leden der commissie enkele vrolike ogenblikken te bezorgen, maar in ieder geval volkomen ongeschikt, om van deze examens een objectieve voorstelling te geven. Dr. Kruisinga beroept zich dus op onbetrouwbaar materiaal, dat hij gemakkelik door ander had kunnen vervangen. Dat nu had hem niet behoren te overkomen.

j. van dam.