Levende Talen. Jaargang 1939

[p. 344]

Heeft Memoriseren zin?

Al naar de geaardheid van de leerling kan de vraag verschillend worden beantwoord. De leerling van het Gymnasium (er schuilen daar natuurlijk heel wat H.B.S.ers en omgekeerd) zou krachtens aanleg en literaire scholing misschien 't eerst in de termen vallen, van zijn verschillende talen zich door memoriseren fragmenten eigen te maken, maar de gehele, dikwijls averechtse methode van onderwijs, is vaak zo, dat het levende element niet voldoende tot zijn recht komt.

En de H.B.S.er, wien het om de moderne talen wel te doen is, heeft veelal door de wiskundige georiënteerdheid van het onderwijs niet al te veel neiging, de wenselijkheid van memoriseren te onderschrijven.

***

Wij willen nog eens een poging wagen de voordelen van het kunnen reciteren van fragmenten in 't licht te stellen.

Juli 1919: In de Indische Oceaan vaart de Insulinde, oostwaarts.

Aan boord is de vertegenwoordiger van een bekende Handelmaatschappij.

Wat gaat U op Java doen?

Ik word er leraar in het Duits.

Leraar in 't Duits?

Reeds gaat er 'n hand de ruimte in:

Wer wagt es Rittersmann oder Knapp

Zu tauchen in diesen Schlund.

Weet U meneer, dat ik dat 45 jaar geleden op de H.B.S. in A'dam geleerd heb. Ik heb 't nooit vergeten. Meneer, ik ken 't nog helemaal.

Dat was reusachtig zoals die leraar er dat kon instampen; dat vergat je nooit weer.

Ik ben nu 60 jaar, ik vaar voor de zoveelste keer naar Java. 'k Moet zeggen: ‘'k heb er altijd pleizier van gehad.’

Nog hoor ik 't den man zeggen: ‘'k heb er altijd plezier van gehad.’ De man is begraven, maar zijn woorden leven.

***

Wij leven in wondere tijden. Familiën worden uiteengeslagen - onrust is over de wereld - niemand is veilig.

Wij kunnen, ieder van ons, à la minute gedwongen zijn ‘Unser Bündel zu schnüren’.

[p. 345]

Volksverhuizingen vinden plaats. Het sprookje van het zuivere ras wordt voorlopig teniet gedaan; uiteengestoven, voorgoed gemixed is het mensdom.

Sommigen hadden niet eens de tijd hun klassieken in te pakken (zie de kinderen Israëls bij hun uittocht uit Egypte, wij eten er vandaagdedag nog matzes van), anderen moesten ze bij de douane laten staan.

Om met Heine te spreken:

Ihr Toren die Ihr im Koffer sucht
hier werdet Ihr nichts entdecken,
die Konterbande die mit mir fährt
die hab' ich im Kopfe stecken.

Dat was de verboden lectuur van 1843. Wij zijn nu honderd jaar verder (van huis). Julius Caesar, Hamlet, Shylock, Nathan der Weise, Faust, Tell, Adam in Ballingschap, Gijsbrecht, l'Avare, Odysseus, Aeneas, Pyramus of hoe deze snaken slechts mogen heten, wij zijn lijkt mij aan ons zelf en ‘dem verdammten Zeug’ na ons, verplicht, te redden wat er te redden is met man en macht.

Ik laat daar de vreugde, die het kan zijn, zich grote partijen van bekende werken eigen gemaakt te hebben, het is een bezit dat ons alleen met ons hoofd kan worden ontnomen; als kenmerk van welken huize wij zijn, zou 't meedragen van eigen en fremdsprachliche Texten al van waarde kunnen zijn.

Er is in Nederland op dat terrein niet te veel geschied, ofschoon - men moet het met dankbaarheid constateren - tot in de allerhoogste regionen interesse voor goed spreken en voordragen bestaat. Voordragen in de eigen taal - in de eerste plaats - maar voordragen, althans paraat hebben van Texten in vreemde talen met hetzelfde recht, zou ik menen.

Wij zijn, lijkt mij, inderdaad op weg daar naar toe. Eloquentia is van de oudste tijden een vak geweest dat aan hoge scholen en daar beneden werd onderwezen.

Tot het mondeling Nederlands op het Eindexamen Gymnasium zijn wij genaderd.

In het Octobernummer Levende Talen hoort men er de lof van zingen.

De volgende stap zal ongetwijfeld zijn:

Mondeling moderne talen ook op 't eindexamen gymnasium.

Men begint wel - geleerd door de ijzeren noodzakelijkheid - in te zien, dat ook moderne talen mondeling gehanteerd

[p. 346]

kunnen worden. Enkele jaren zal het ongetwijfeld nog duren voor de onderwijswetgever hier bindende voorschriften zal hebben opgesteld; dat zij zullen komen staat voor mij vast en dat wij ze tegemoet zullen lopen, ik zou bijna willen zeggen, dat wij ze zullen eisen, dat zal ons de verdere loop van de wereldgeschiedenis ook duidelijk maken.

Wij zullen van het Gymnasium in de eerste plaats en van andere schooltypen evenzeer, langzaam gaan verlangen dat hun alumni bepaalde talen spreken.

Wij zullen ze leren spreken, wanneer wij bij onze discipelen liefde voor die taal zullen hebben aangekweekt, niet angst voor 'n onvoldoende bij een eindexamen. Liefde voor de taal: men zal ze niet opdoen uit Grammatica en Vertaaloefeningen, men zal ze opvatten wanneer we zien hoe grotere geesten dan wij zijn, zich in die taal hebben geuit. Homerus, Ovidius, Shakespeare, Racine, Vondel, Goethe, het zijn namen, die andere namen in zich houden. Wat wij denken, hebben zij geuit; onze uiting is veelal een vrucht van hun denken.

En zoudt Gij niet denken dat hun gedachten over krijg, liefde en leven, over God en duivel, dood en onsterfelijkheid in Uw brein of dat Uwer kinderen een plaats mochten hebben?

O zeker, ik wil de bouwwerken, die onze philosophen steen voor steen voor ons hebben opgetrokken niet onderschatten. Maar zij zijn massaal en niet voor overplaatsing direct vatbaar.

Daarentegen vliegt het dichterwoord, dat niet minder zwaar van inhoud hoeft te zijn, desnoods draadloos om onze wereld en wij hebben marconisten nodig, die de woorden weten te interpreteren.

Wij hebben mensen nodig die grotere geesten kunnen verstaan dan op 't ogenblik 't woord hebben.

Wer den Dichter will verstehen
Musz in Dichters Lande gehen.

Wij hebben mensen nodig, die grotere geesten kunnen verstaan zonder reisbureaux; wij hebben ze in ons op te nemen, langzaam bij kleine beetjes. Wij hoeven niet direct een heel bedrijf, een heel gezang op te geven. Regel na regel, vers na vers, strophe na strophe, bladzij na bladzij.

Het voorgeslacht heeft ons geleerd te sparen; Maar meer dan luttele guldens betekenen voor den jongen man gouden gedachten.

[p. 347]

Hij ontsluit er zich de wereld mee. Hij is een welkome gast waar hij komt, want hij brengt het woord van den dichter mee; de dichter, de Vates, de waarzegger.

Het is niet humbug waaraan onze wereld nog behoefte heeft. Maar zij snakt naar een waar woord; dat hebben de dichters voor ons uitgesproken; aan ons is het, het door te geven.

LEO STRAUS.