Musaeus. Jaargang 2
(1994)– [tijdschrift] Musaeus–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 18]
| |
Dansen, een ijdele bewegingVan de hand van Petrus Gheschier verscheen Des wereldts proefsteen ofte de ydelheidt door de waerheyd beschuldight ende overtuyght van valscheydt. Dit werk is opgedragen aan Judocus Bouckaart, de 8e bisschop van Ieper, de neef van Petrus Gheschier. Gheschier baseert zijn werk op het Latijn van H. Anthonius a Burgundia. In het voorwoord zegt Gheschier dat hij niet zonder dit Latijnse voorbeeld had gekund: het is voor hem onmogelijk om zo geestig in het Vlaams te schrijven. Hij heeft in overleg met Anthonius Burgundius het werk vertaald. Daarbij kreeg Gheschier de vrijheid om hier en daar wat te veranderen of toe te voegen. Hij hoopt dat iedere lezer ‘daer ut magh honigh suyghen met de Bie, maer gheen verghif met de Spinne’. In zijn Inleydinghe tot den Proefsteen, beschrijft hij in het kort welke onderwerpen aan de orde zullen komen. Centraal staan de verleidingen waaraan de mens dagelijks wordt blootgesteld. Die verleidingen worden door ijdelheid veroorzaakt. De Waarheid moet er voor zorgen dat mensen inzien dat ze zich bezighouden met de verkeerde zaken. Alles wat leugenachtig of bedriegelijk is, moet voor de rechtbank gebracht worden. Dan zal de Rede het laatste woord hebben: ‘En den PROEFSTEEN van de Reden,
Wijst ons claer met al sijn leden,
Dat in alles valscheydt lagh.’
De grondgedachte die in het werk naar voren komt is samen te vatten in: hoogmoed komt voor de val. Wie welsprekend, gezond, en sterk is, wie uit een welvarend land komt, mag niet hoogmoedig worden. Ook rijke maaltijden, adeldom, mooie kleren, parfum, zoet gezang, dansen, spelen, paarden, jacht, liefde, boeken, grote huizen, pracht en praal, grote scheepsvloten, en sterke legers kunnen mensen overmoedig maken. Men moet bedenken dat alles ijdelheid is en die ijdelheid leidt tot niets. ‘Ydelheydt die moet hier buyghen,
Ydelheydt die valt in duyghen,
Ydelheydt die wordt gevelt:
Ydelheydt die wordt vertreden,
| |
[pagina 19]
| |
Ydelheydt moet wt haer steden,
Maer de waerheydt houdt het velt.
In de Proefsteen wordt het dansen slechts negatief benaderd: het is ijdel en zondig. Dit wordt uit de Inleydinghe al duidelijk: [Danssen].
Die dees lichtigheydt beminnen
Vallen seer haest van de banck.
Pluymen zijn van cleyn ghewichte,
Self sy maken 't sware lichte,
Soo-men in dit beeldt wel siet.
Alsoo lichte liedjens singhen,
Alsoo lichte spronckjens springhen
Maeckt de sinnen licht met niet.
| |
Des wereldts proef-steen ofte de ydelheidt door de waerheyd beschuldight ende overtuyght van Valscheydt. In het Latijn beschreven. Door den seer Edel. ende Eerw. Heere H. Antonivs A Bvrgvndia Archidiaken van Brugghe, Ende met Neder-landtsche Dichten verlicht door Petrvs Gheschier, Pastor van 't Princelijck Begijn-hof gheseijdt Den Wijngaerdt, in Brugghe. [exemplaar UBL 1203 A 27][129] YDELHEYDT. Groote vreught in 't danssen leyt. WAERHEYDT. Teecken van lichtveerdigheydt. Waerheydt
Sien ick daer niet Atlas NeveGa naar voetnoot1
Door de wijdt-ghebaende dreve
Schieten met een snelle vlught
Als een voghel door de lugt?
'T schijnt naer dat ick can bemercken,
Dat hy is ghecleedt met vlercken;
| |
[pagina 20]
| |
Twee zijn vast aan sijnen hoet,
Onder een aen elcken voet.
Ick moet hem de reden vraghen,
Waerom hy gevlerckt moet jaghen:
Staet, waer-henen, waer soo haest?
'T schijnt dat ghy van haeste raest?
Waerom vleughels aen u leden,
Van den hoofde tot beneden?
Waer soo driftigh, waer soo gauw,
Seght my eens ter goeder trauw?
Weet, ick draghe de gheboden
Van Goddinnen ende Goden,
En daeromme vliegh'ick licht
Min oft meer als eene schicht.
Maer wat compt ghy my betraghen,
Om hier reden af te vraghen?
Vraeght den Ionckher die daer sta,
Waerom hy soo lichte gaet.
[131] Ionckher wilt my dan vergheven,
Dat ick heden ben ghedreven
Om te vraghen met oodtmoet,
Reden van u lichte voet;
En van al u lichte schreden,
En van uwe lichte reden,
En van al u licht gheraes,
Oft ghy waert een lichte dwaes;
Waerom soo veel lichte pluymen
'T vet van uwe borse schuymen;
Waerom dat ghy lietjens dicht,
Die onsuyver zijn, en licht?
Zijn dit niet wel sotte vraghen
Voor mijn jonghe groene daghen,
Waerom licht? ick ben ghesandt
Van het lichte minne-landt,
Daer de licht ghesinde benden
Licht als windt hun leden wenden,
En soo lichte zijn te voet,
| |
[pagina 21]
| |
Als den Tiber in sijn vloedt.
Wilt ghy preuts hier af gheselle,
Let op dese pastoreile:
En midts spronck hy eenen spronck,
Dat het gantsch gheweste clonck;
Maer met sulcke lichte swieren,
Als-men oyt sagh in de dieren,
[132]Die op 't landt oft in de locht
Licht van aert zijn voort-gherocht.
Nu soo scheen hy met de voeten
Boven in de locht te vroeten,
Dan met eenen crommen keer
Stondt hy weer ghelijck een Heer.
Nu weer hooghe, dan weer neder,
Onghestadigh als het weder;
Dan ghecromt, dan opgherecht,
Dan heel statigh, dan heel slecht.
Nu soo liep hy in de ronde
Als een sot met open monde;
Nu soo scheen hy wat bevreest,
Dan weer met een lichten gheest.
Hy gaf soo veel lichte spronghen,
En wel soo veel lichte wronghen,
Als oyt Paris heeft verdacht
Meester in den dans gheacht.
Dan op 't leste naer wat ruste,
Soo hem iet te spreken luste,
Seyd' hy; Gaet dit niet heel wel?
Is dit niet een aerdigh spel?
Jae't voorseker, dese saken
Licht aen lichte sinnen smaken;
Eenen licht-ghespronghen dans
Paeyt de mans.
[133] Maer al wat ghy saeght te veuren,
Dat en zijn maer kinder-leuren,
'T was maer eenen boeren-dans
Om een rotte mispel-krans.
| |
[pagina 22]
| |
Dat ghy quaemt den dans aenschouwen,
Als die edel hoofsche vrouwen
Voeghen haer met soet ghelaet
Soo het spel en mode gaet;
Ghy soudt segghen: Dese dinghen
Moeten uyt den hemel springhen;
Want 't en schijnt geen menschen werck,
Dat ick in het danssen merck.
Selfs de namen druck ghenesen,
Als-men die maer compt te lesen;
Hoordt eens hoe hun lichten aert
Wordt met lichte tael verclaert.Ga naar voetnoot2
La Gentille, La Valette
Comen eerst hier in 't saletteGa naar voetnoot3;
Canarie, en grand Bal
Hebben hier oock hunnen val.
Hier naer volght la Pastorelle,
Belle fille, la Pucele,
En Courante de la Cour,
Swierdt ock mé op haren tour.
La Boutade, Belle Dame,
Wijsen oock uyt haren name,
[124]Dat-se lustigh zijn, en fraey,
Maer met eenen lichten draey.
D'Oraengiere, de Pavane
Springhen oock in dese baene,
La Courante de Busquoy
Maeckt de dans-gheleerde moy.
En de neghen cleyne Branden
Doen de meyskens herten branden.
| |
[pagina 23]
| |
 | |
[pagina 24]
| |
La Princesse is oock net,
En soo menigh fraey Ballet.
La Volage, la Bisaerde.
La Angloise, la Galiaerde
Comen oock heel licht in 't spel,
En sy gaen oock seere wel.
La Picarde seere vluchtigh,
La Vignone seere cluchtigh,
Favorite doet oock mé,
In de Leute van de sté.
Daer is eene, soo oock meyne,
La Courante de Loraine;
Al de reste laet ick daer,
Want den hoop weeght my te swaer.
Ionckher ghy meught u wel schamen
Met al dese sotte namen.
Ick in danssen stellen vreught?
'T is een werck dat niet en deught.
[135] 'T is maer spel van lichte sotten,
Weerdigh om daer mé te spotten:
Wilt ghy dit wat naerder sien,
Let eens op een reke-lien,
Die nu besigh zijn met springhen,
En dwers deur Malckander dringhen,
Maer in eenen stommen dans
Sonder speelman, sonder krans;
En ghy sult dit moeten lijden,
Hoe ghy 't neemt van alle sijden,
Hoe ghy 't keert oft hoe ghy 't wendt,
'T zy van verre, 't zy ontrent;
Dat dit zijn die sotste swieren,
Die-men oyt sagh sot versieren;
Wacht u van dit lichte spel,
Eer ghy danst naer d' open hel.
Want het danssen, en het springhen,
En het keren, en het singhen,
In de dans-school hier en daer,
| |
[pagina 25]
| |
Is niet sonder groot ghevaer.
Al dat swieren van de voeten,
Al dat kussen, al dat groeten,
Maken voor de maeght bereydt
'T bedde van onsuyverheydt.
Waer een dochter niet gheneghen
Tot onsuyver lichte weghen.
[136] Sy en stelde niet een voet
Daer-men des spronghen doet.
Maer om dat onsuyver lusten
In haer werdigh herte rusten,
En dat sy den vollen toom
Hier aan gheeft oock in den droom;
Daerom wordt sy soo ghedreven
Om tot danssen haer te gheven,
En te nemen haer vermaeck
In dees alder-soetste saek.
In een saecke, so wy weten,
Daer den hemel wordt vergheten,
Daer de siele lijd ghewelt,
En wordt van de lust ghevelt.
Staen u voeten dan naer cransen,
Daerom lichte Dochters danssen,
Helt ghy mede derrewaert,
Ghy zijt van seer lichten aert.
Al de danssen oock op heden
Zijn vol van lichtveerdigheden;
Die naer des keert 't gesicht,
Is tot allen staet te licht.
|
|