Musaeus. Jaargang 2

[p. 25]

Het reilen en zeilen van een criminele organisatie

In de zeventiende eeuw deden verschillende angstaanjagende verhalen de ronde over rondtrekkende rovers en boeven. Mensen die geen vaste woon- of verblijfplaats hadden, werden snel als landlopers gezien. Er was weinig maatschappelijke controle over hen, want ze waren zo verdwenen. Zij werden de ‘zwarte schapen’ die onheil stichtten. Soms waren ze vermomd. Hun uiterlijk was angstaanjagend en hun gedrag bedreigend. Dit beeld werd versterkt door verhalen die over hen de ronde deden. Toch was het in de Republiek betrekkelijk veilig in vergelijking tot andere steden. Vertalingen van werken over bandieterij, moesten de Nederlander op de hoogte brengen van criminele praktijken in het buitenland.

Uit het dertiende hoofdstuk van Oudheit en Afkomst der Dieven (zie ook hiervoor) blijkt dat angst voor boeverij niet geheel ongegrond was: er bleken criminele organisaties te bestaan. Hoe de bendes gestructureerd waren en hoe geraffineerd de leden te werk gingen, zal uit de volgende fragmenten duidelijk worden.

[p. 283] Wy hebben voor eerst een Capitein en Opperhooft, aen wien allerhande Dieven gehoorsamen en onderdanig zyn, die de dieveryen last en beveelt welke daer gedaen moeten worden, noemende de persoonen die hem daer toe de bequaemste schynen, en de listigste en de vernuftigste van ons geselschap verkiesende, tot de moeielijkste en gevaerlijkste dieveryen. En hier in is 'er soo goeden order, dat men niemand onder ons vind, die een eenig stip van sijnen plicht vergeet, noch de palen van sijnen last te buiten gaet, met sich te steken in het ampt van een ander, noch sich te begeven tot hooger saken dan hem sijne bequaem- [p.284] heit mag toelaten. En gy moet weten dat dit de wesentlijkste grond is van onse Republijk, door welkers verwerring vele dikwils om den hals komen.

[p. 26]

Het Opperhooft neemt een naeu ondersoek van de bequaemheit des genen die nieuw in ons Geselschap koomt, hem drie maenden tot sijn Nieuwelingschap gevende, om sijnen moed, drift, en behendigheit te beproeven; in welken tyt hy hem eenige vragen en listige streken voorstelt, gelijk als dese mogen zyn; Een om hoog-hangende saek ergens af te krygen sonder ladder, stok, noch touw; Een Man sijn paerd te stelen daer hy op ryd; Een aensienlijk Man sijne beffe of dasse midden onder hondert persoonen af te nemen, en veel meer andere [p. 285] dusdanige saken. En sijnen drift en bequaemheit gekent hebbende, hem de bediening te geven van Katten, Beursen-snyders, of andere tot welke hy best bequaem gevonden mogt worden. [...]

[p. 288] Dit Opperhooft is een oud, wys, en ervaren Man, en eindelijk vry en ontslagen van de oeffening onser Konst; wien de krachten en radigheit hebben begeven om de selve in 't werk te stellen, wanneer hy ontrent derselver wetenschap sich met ons besig houd, met ons te leeren op wat voet en gronden men steelen moet. Tot welke hy ons eenmael ter week op sekere bestemde plaets doet vergaderen, waer hy ons verplicht tot een naeuwkeurig verhael te maken van alle de dieveryen en de voorvallen die daer ontrent zyn gebeurt, soodanige scherp berispende die onachtsaem en sonder iets te verrichten geweest heb- [p. 289] ben, de vlytige en doortrapte lof en eeren gevende. [...]

[p. 291] Wy nemen geen Vrouwen in ons geselschap, ten ware dan by grote noodsakelijckheidt, en wanneer het niet anders geschieden kan; om dat sy van natuuren onbequaem zyn tot iets geheim te bewaren: en dit onheil niet konnende vermyden, soo worden wy verplicht onder sware straffen haer niet t' ontdekken, hoe, van wien, en wanneer wy gestolen hebben. [...]

[p. 298] Wy vinden ons verplicht tot de verminkte te voeden en t' onderhouden, als ook de blinde, en de krankken, nevens die door den hoogsten ouderdom verschoont worden van langer te stelen.

[p. 27]

Niemand van ons vermag te dragen Mantel, Hoed, Broek, Wambais, noch eenige andere kleeding die gestolen is, noch Goud, Silver, of Juweelen te verkoopen in de Stad in welke [p. 299] sy zyn gestolen geweest, op boeten van sware straffe, en tot voorbeeld van andere gekastydigt te worden.

Ons is bevolen altyt in de sak te dragen een valschen baerd, met verscheide salf van plaesteren, om ons op een sprong te vermommen, wanneer de gelegentheidt sulcks mocht vereischen.

Wat aengaet de Religie, wy zyn halve Christenen, dewyl van twee hooft-geboden die men in de goddelijke Wet heeft, wy het een onderhouden, 't welk is, Godt lief te hebben; maer sulks voldoen wy niet ontrent onsen even naesten, dewyl wy hem alles ontnemen wat hy heeft. Voorts ontfangen wy de twee deelen der Boetvaerdigheit, om dat wy somtyts ons [p. 300] biegten, en daer over berouw hebben; maer het derde, 't welk de voldoening is, daer van willen wy selfs niet eens hooren spreken.