Het Overzicht. Collection Complète 1921-1925

[p. 67]

Nieuwe Uitgaven

‘Zonnestralen’ A.W. Grauls.

Het zijn dus, slechts Zonnestralen...

Maar zal de dichter het ons niet euvel nemen als we hem bekennen moeten dat zijn Zonnestralen ons niet zoo heerlijk opgewarmd hebben als heuse zonne of ‘dichter’ stralen dat vermogen?

Het is alles zoo simpel, zoo eenvoudig. Regeltje na regeltje, zinnetje na zinnetje, het is alles maar.....zoozoo.

We houden wel van 'n innig vers, 'n bekoorlijke klank, 'n verrassend rijm, 'n zwierigen rythmus, een treffend beeld, ach ja, zoo schoon als dat allemaal zijn kan, nietwaar? We vinden wel in Grauls' laatst verschenen werk alhier en aldaar een mooien regel, een zuiveren klank; zelf ‘Voorbij een kazerne’ en ook wel ‘Troostzang’ bevallen ons..... maar of dit luttel goede de uitgave van een - en voor Grauls alreeds een derde, of 'n vierde? - bundel verrechtvaardigt?

We eischen méér veél meer. Tot hiertoe is Grauls geen waarlijk dichter, slechts een dichterlijke jongen gebleken, die zich niet grootscher voordoet dan hij werkelijk is, en niet meer in 'n ransel draagt hij torschen kan, Het is dan ook de eenige - zij het hier even wel 'n schamele - verdienste van het bundeltje, waarin de verluchtende lino 's van Jan Cocks als vloeken in een Kerk zijn, dat het is, zooals de dichter ervan.

L.Z.

‘Zangen van den Enkeling’ Lode Van Rousselt
‘Verzen’ Nestor Hendricks.

Twee boekjes die voorkomen zoals ze zijn. Lode van Rousselt biedt 'n veertiental liefdeljedjes die tot het modernste willen behoren, en afwijken van proza door dat de regel niet rechtuit is geschreven, maar in 'n schikken der woorden, soms ook zindelen onder elkaar meest ten believe van 'n toevallig rijm.

Nestor Hendricks houdt zich meer bij 't oude. Soms zegt hij wel iets, als in Verzoening e.a. Beide werkjes hebben niets gemeen met elkaar dan het onrijpe. Werk van kinderen dat, als werk van kinderen, wel de aandacht verdient en opmerkenswaardig is, (zelfs als het kinderlike er niet wil zijn) en daarom mild stemt.

‘Belijdenis’ Frank Van den Wyngaert.

'n Schoon uitgegeven boek dat de persen eer doet. - Wat Van den Wyngaert bezielde toen hij deze verzen ‘Humanieties’ noemde zullen we maar aan 'n dokter in psychieatrie laten uitmaken, die meer zulke gevallen onder ogen kreeg dan wij, die niet meer weten of we het als Humanisties of litteratuur moeten beoordelen, en tot geen van beide ernstige grond vinden. Of, is al wat menselik is humanisties, b.v. eten, slapen, enz.. En is 'n zin schrijven en 'n andere zin schrijven met wat in een onderwerp was in twee tot gezegde te maken en omgekeerd, litteratuur-kunst? 't Is niet altijd geestig, en soms heeft het 'n grote betekenis. maar door de band is 't een gemakkelik prosédé en goedkoop ook. Dus, geen litteratuur, geen humanism. Om vaste grond onder onze zoekeǹde voeten te krijgen 'n ander terrein op: het beschouwen als de beelding van 'n psycholigiese toestand. De idee van reinleven heeft de ideaal-vereerende jongeling in de ziel gegrepen. Maar de wil zijner ziel komt te staan en wordt bevochten door 'n lichaam dat ziedt en trilt van z'n 20 jaar, en waarin de honden (zoals Van Eeden de geslachtsdrift betiteld) om voedsel roepen. Hoe edeler de jongeling hoe scherper die tegenstelling gevoeld zal worden, hoe feller ook de botsing. Van dit konflikt is Belijdenis de vrucht. De botsing verwekt 'n tijdelike zinsverbijstering waarin de beproefde, gebroken, wat z'n geest verbrande aanbidden gaat als het Ware. En in 'n mengeling die zinnen en ziel bevredigt, schept hij zich 'n ideaal van leven dat rust brengt in z'n geschokt gemoed. De honden worden bevredigt. En de delirerende geest juicht dat hij het gevonden heeft. Deze rust is maar fiktief, mits 'n schijn die de knoop doorhakken kwam, als de Waarheid is aanvaard geworden, en 'n, door de zieke zelf, ter bevrediging van de twee opozieten geschapen schotel of ideaal-idee, op de bewogene zeeën (hartstocht en zieleleven) geworpen olie is.

Zo gezien is deze Belijdenis 'n psychologies dokument waar we de eerlikheid van de dichter donkbaar om zijn.

‘Zwart-Wit plastiek’ Edmond Van Dooren

Het is niet voldoende 'n vers op z'n poten te kunnen zetten om dichter te zijn. Er hoeft meer, vinder van iets te zijn. 'n Eigen beeld voor gedachten of gevoel, 'n eigen woord voor voorwerp of zaak, 'n eigen vorm voor de vanzelf persoonlike uiting van je woord.

De dichter is vooral en eerst 'n schepper. De schepper is de dichter.

Is ook bij het volk nu nog 't woord ‘verdichtsel’ niet in gebruik, wijzend hoe in 'n vroegere tijd dichten synoniem was van verzinnen? Dat er later tengevolge van 'n de vorm voor het wezen houden, rijmen door verstaan werd, toont alleen aan hoe foutief misbruik er van het woord gemaakt is.

Alles wil vernieuwen. De boom schiet in de lente nieuw groen; de mode steekt de mens in 'n ander kleed, elk geslacht heeft andere levensuiting, en dit voldoet aan 'n behoefte van al wat leeft, zich vers en oorspronkelik te voelen. Vandaar krijgt het het nodige geloof, de geestrift, en het betrouwen om te leven, Men moet het leven voelen als iets zonder voorgaande, iets aparts en van u. Die wet is natuurlik en voldoet aan 'n behoefte die de mens belang doet stellen in wat hij doet, om het met liefde en gave van zich zelf, dus goed te verrichten. Daarom vernieuwt hij de verschijningsvormen van het leven, z'n ideën en woorden, drukt er z'n stempel op, en maakt het tot de uitbeelding van zijn Ik.

Zo de dichter. Elke dichter, of men hem schilder, beeldhouwer, bouwmeester toondichter of letterkundige noeme. En hij gehoorzaamt aan 'n levenregerende wet.

Grauls, bij voorbeeld, is dus minst 'n dichter. Van Dooren daarentegen is het zoveel te meer. Hij dicht. Deze zwart-opwit plastiek is uitdrukking en kondensering, abstrahering en vastlegging op 'n manier, met eigen middel en interpreteringstaal van sensaties of gedachten, maar die altijd getuigt van z'n dichterschap. Je moogt er mee lachen. Dat bewijst niets tegen de dichter, noch tegen u. Je bent er niet dommer om als je niet begrijpt. Alleen je zintuigen moet je wantrouwen. Neem aan dat 'n tekening of schilderij ook nog wat anders kan voorstellen of verbeelden dan dingen die je dageliks óm u ziet. Dat het ook 'n gevoel, 'n beweging 'n idee of iets van je diepste zieleleven kan zijn, en je zult het begrijpen nabij zijn. Van Dooren brak met de konventie uit inzicht. Z'n werk is de konsekwensie van z'n wezen, z'n overtuiging, z'n geloof. Het is wel kenmerkend voor onze tijd dat kunstenaars van zo verschillende tijd en opvatting naast elkaar kunnen leven, als Grauls-niet-dichter en Van Dooren-dichter.

G.G.

[p. 68]

‘10 Lino's’ Mauritz Lambreghts.

Trouwe en onder vele opzichten sterke weergave van' n blijkbaar eenzijdige en al te persimisties getinte levensaanschouwing, geven enkele onder deze ekspressionistiese lino 's met 'n dekadente natuur ook 'n kunstenaar te kennen waarvan het talent en de persoonlikheid vast te stellen zijn. Licht er niet door al de afdrukken één scherp-geprononseerde lijn, die zelfs de ruw-zware dynamiek van ‘Donderwolk’ en ‘Arbeid’ (waarvan het kleuren beslist 'n mislukking is) met de verfijnde lijn-harmonie van ‘Dans II’ weet te verbroederen? Wanneer ik aan deze drie vernoemde wil toevoegen: de zeer karakteriserende portretten (‘Portret’ en ‘Zelfportret’) en de van inhoud valse maar van vorm toch knap gestyleerde ‘Lichtekooi’, dan heb ik voorzeker het meest goede uit de map aangestipt. Ik betreur nochtans dat het wellicht aan 'n te dilletantiese beweegrede te wijten is dat deze lino 's eer geblazeerd en terneerdrukkend zijn, dan verlossend en verlichtend, wat toch m.i. het eerste element van De Kunst hoefde te zijn, m.a.w. 'n verheerliking en niet 'n beschuldiging of 'n vervloeking van het leven.

Ziedaar zonder de minste partijdigheid, mijn objektief leken-oordeel over het werk van mijn vriend Mauritz Lambreghts.

F.B.