Voor de intelektueel is het omschrijven 'n vergemakkeliken van het vraagstuk, zo als 'n recept de toebereiding der spijzen vergemakkelikt. Maar het recept is de spijs nog niet.
Politiekers blijven gewoonlik bij het recept, waar ze rond en óm draaien maar aan welks uitvoering ze maar alleen dan in ernst denken gaan, wanneer 'n ander, eenvoudiger en doelmatiger het recept het merk waarvoor ze zoveel reklaam gemaakt hebben, en waarmee ze staan of vallen, konkurentie komt doen. Het doel: voeden, is voor hen een bijzaak. Daarom is het geen oneerlikheid van hunnentwege als ze hun merk aanprijzen boven 'n ander, de oneerlikheid begint maar als ze de doelmatigheid ervan boven het konkurerende stellen, dat, van nieuwe inzichten uitgaande en op jongere wetenschappelike bevindingen berustend daarom alleen meer vertrouwens waard is, wanneer de doelmatigheid ter spraak komt.
Ons die zoeken is het doel meer dan het middel.
Vandaar dat wij ons buiten politiek houden en gaande onze plicht doen: L'artiste est comme la boussole qui marque toujours le Nord. (Romain Rolland) Hij is, voor de massa, 'n buiten de band springer.
Hij zoekt en schept nieuwe levensvormen en levensmogelikheden, breekt banen en trapt de moraal met de voeten wanneer ze 'n bedreiging wordt voor 't leven van de tijd, om 'n nieuwe de stromingen geleidende te verkondigen. De massa is achterlik, en de kunstenaar 'n voorloper. Hij weet dat ze hem morgen volgen zullen, als de trust zal zijn gevormd om haar uit te buiten.... en te maken tot 'n onwaarheid. De massa doet niets dan van de ene duisternis overgaan in de andere.
Spijts het: Bemint elkander zoals ik U heb liefgehad (d.i. tot de dood des kruises) van den Nazarener, zijn er nog farizeërs die verrachtend neerzien op tollenaars, schriftgeleerden die verward in teksten de betekenis der woorden voorbij zien, joden en sjacheraars in Tempels.... nu aan Jesus gewijd.... De mensen vreten elkaar om ter hardste op, en 'n kristen van over de grens is geen broeder van U, maar 'n vijand.... als in de tijd der barbaren, 'n Leer van broederschap en solidariteit die aanstuwt op stoffelike lotsverbetering en meer rechtvaardigheid bij de verdeling der goederen, geldt voor het nieuwe evangelie, terwijl 'n weer jongere haar eerste stralen over de mensen laat gaan lerend: Hebt elkander zo lief dat je voor elkander wilt leven in schoonheid en als mensen ‘en die misschien wel de som is van idealism en materialism, maar weer zal verdrongen worden door misschien meer mystiese, als ook zij zal verstard zijn en opgesloten en verknoeid ten bate harer bedienaars die haar alleen veruiterliken, zoals het nu de kerken doen.
De intellektueel is revolutionnair. Er is geen revolutionnair buiten de intellektueel, mits alle revolutionnairen intelektuelen zijn d.i. bewuste en ontwikkelde mensen die aan hun hart de rechtvaardigheid van hun rede toetsen.
Bezwaárlik kan ik niet-revolutionnairen intelektuelen noemen. Ze zijn burgers die doen in wetenschap of kunst, of als bijverdienste nog in politiek. Ze doen niemand kwaad in schijn, braaf levend van hun kennissen of talenten, sjacheraars in de Tempel die de kennissen of bekwaamheden waarmee natuur of onderwijs en aanleg hen bedeelden, verkopen aan de meest biedende, wijl ze ALLEN ten goede zouden moeten komen. Ze doen geen kwaad, maar ook geen goed. Ze doen alleen kwaad aan de vooruitgang der gedachten en houden het geestelik goed binnen 'n kring van bevoorrechten wanneer ze het niet als waarheid opdringen aan de massa die niet denken kan, en het zo ten dienste stellen van belangen die niet die zijn van de Mens. Ze hebben ordelintjes en zijn geëerd en geacht, ten onrechte, méér dan 'n schoolmeester. Ze zijn wel méér, zoals 'n mecanicien meer is dan 'n smid, en 'n paswerker meer dan 'n timmerman of stoker, maar daarmee houd alle verschil op. Het is de een en de ander 'n vak, 'n broodwinning. Ze hebben diploma en graad, dat bezorgt hun brood, en verder.... zijn ze dood.
Ik weet wel dat ook zij niet liever vragen dan hun wetenschap ten dienste te stellen der gemeenschap, en dat ook zij lijden door de huidige maatschappelike regeling die de waarden bepaald naar vraag en aanbod. Dat is heel ongelukkig. Want daarmee hangen we af van de modezucht van het publiek, van de wansmaak, van z'n onkunde, achterlike staat van ontwikkeling en beschaving. Daar de machthebbenden die het licht vrezen deze toestanden bestendigen, alles verwaarlozen wat tot geestelike ontslaving, bewustwording en menselike opvoeding kan dienen, gaat, om de oorzaken van dit euvel zijn onze aanklacht tegen hen, en ook onze strijd.
Alle begin is bij de mens. Niet bij macht, niet bij bezit, en ook niet bij wat tot weg dient naar macht en bezit. Als 'n volk vrij wil zijn, innerlik die drang draagt als 'n zweep die 't voortdrijft... dan blijft het ook geen minuut langer in slavernij, vernedering, achterlikheid en miskenning. Laat het volk zich-zelf bevrijden. Voedt het op. Wek het, leer het, voer het weer naar de bron van zich-zelf, onthul het z'n eigen diepten. Leer de mens z'n kracht beproeven, waarderen. Leer de mens waardeeren; verlangen. En de mens zal er zijn. Er is maar een weg. Laaat het 'n lange zijn, als ie maar zeker is. Gelukkiglik zijn er nog geslachten na ons. Met ons vergaat de wereld niet, maar met ons vergaat de mensheid, als wij die weg zien, als wij die het kwaad zien, niet met al onze krachten werken om te verhelpen wat we kunnen.
Auteursrechtelijk beschermd