Kronijken
Toneel
Lode Baekelmans: ‘Europa Hòtel’
H. Teirlinck: ‘De Vertraagde Film’
Elk kunstverschijnsel (of verschijning) dat 1o ethies niet openbarend is, 2o technies zich laat sorteren onder een der grote hoofdstukken van het boek der kunstgeschiedenis, is opgebouwd uit gemeenplaatsen en vervalt tot het domein van gemeengoed, - d.w.z. dat het geen kunst is, daar het niet uit scheppingsdrang ontstond en enkel 'n waarde behoudt als werk. Parasiten en schoolvossige kritici zullen het in min of meer grote letters (naar gelang de afmetingen van het tuig en het geronk van de motor) met 'n botergriffel op hun lei optekenen... tot de beurt komt aan 'n nieuwe naam. Dan spuwen ze op de oude om hem gemakkeliker uit te vagen.
Een scherp omschreven kunstvorm, die reeds 'n ruime plaats verwierf in het boek der kunstgeschiedenis, heeft hare voor immer onovertrefbare corifeeën gekend. Een kunstenaar, in de diepe zin van het woord, is de ontdekker en eerste ontginner van 'n nieuwe kunst, ofwel de uitvinder en tevens uitputter van 'n nieuwe vorm. Hij leidt het nieuwe in of zet het oude voort in opgaande lijn. Er is een scheppend kunstenaar of er is geen kunstenaar,- zijn werk ontsnapt aan alle vak-ontleding en hisiories kriterium.
Het konstruktief ideeën- en levensbetoog tussen schermen en voetlicht is een kunst waarvan het volle ‘bezit’ in handen bleef vani Sophokles, Schakespeare en de franse klassici. Het duits ekspressionism en het toneel nam Marinetti (gelukkig pogen nochtans, na de literaire filosofie van Rostand en Shaw) schijnen de laatste stuiptrekkingen van deze kunst... als kunst.
Voorgaande om aan te tonen in hoeverre de jongste toneelprodukties in Vlaanderen: Europa Hôtel van Lode Baekelmans en De Vertraagde Film van Herman Teirlinck, als kunst mogen beschouwd worden. Minder objektief als werk (inhoud) besproken zijn beide toneelstukken helaas niet lovender te beoordelen. Allereerst is vast te stellen dat hier geen emotie maar wel schrijvers-routine als drijfveer diende. Of wil men nachtlichtjes sentimentaliteit en makabere zwartgalligheid emotiviteit en lyrism toekennen? Waar blijft de opvoedende faktor in de dissolvante ironie van Baekelmans of in het razend scepticism van Teirlinck?
De drie bedrijven van ‘Europa Hôtel’ (veeleer drie eenakters op eenzelfde thema) zijn op zichzelf beschouwd fragmentaries, zonder geheel, zonder treffende gebeurtenis: de techniek beperkt zich tot 'n gladde dialoog. Het tweede bedrijf is 'n variante op het eerste en het derde 'n herhaling van hetzelfde. Geen aktie, geen konflikt, geen intrigue (parlons théâtre!): geen toneelstuk maar ook niets anders. Er konden gemakkelik nog 'n paar bedrijven bijgelapt worden, want het spel blijft zonder slot en de auteur is niet uitgesproken... omdat hij niets te zeggen heeft dan: ‘Genoeg hebben we allen eens in 't leven’.
Wat ‘De Vetraagde Film’ betreft: ik hoop dat het werk tussen twee faro's gebakleerd werd. Maar deze verzachtende omstandigheid voorkomt het anathema niet.- Drie bedrijven ruw en ongestyleerd realism met de nodige wemoedige en zwartgallige afwisselingen; drie bedrijven akelig fatalism in schemerdonker met 'n maleise à vomir.
Zullen Teirlinck en Baekelmans dan nooit begrijpen dat kunst de apotheose van het leven moet zijn, 'n gezonde synthese dat brood is voor de geest, maar geen onderdak voor geblazeerde dilletanten .
F. BERCKELAERS.
Portret van TEIRLINCK
Auteursrechtelijk beschermd
