Albert Gleizes:
‘Du cubisme et des moyens de le comprendre’ ‘La mission créatrice de l'homme dans le domaine plastique’ (Ed. Povolozky, Paris)
‘Du cubisme et des moyens de le comprendre’ van Albert Gleizes is een leiddraad voor hen die niet uit zich zelf klaar zien in de tegenwoordige avant-garde kunst. Onmisbaar voor degenen, die eene opvoeding bezitten op 't gebied der plastische kunsten, aldus verstard geraakt zijn op den voegeren vorm van maakwerk en het nieuwe werk niet spontaan doorvoelen kunnen, ze zullen in dit werkje eene opheldering vinden en zich aldus kunnen wapenen tegen invloeden van halve kunstenaars, die er belang bij hebben niets te begrijpen. Gleizes geeft een geschiedkundig overzicht van het cubisme, waarbij hij daadzakelijk uitweidt over de werkwijze van den cubist. Wij dienen op te merken dat Gleizes steeds als cubist spreekt in dit werkje, dat hij toen nog vertrekpunten in de objectiviteit vond, tot het vormen zijner schilderingen. Op dit oogenblik kunnen wij Gleizes een der onzen noemen. Hij streefde zijne vroegere geestverwanten voorbij, dit is reeds duidelijk te voorvoelen in de wijze waarmede hij het tweedimentionele der schilderkunst bepleit, dat zijne ineigen illusie van diepte geeft zonder de porspectivische begoocheling te baat te nemen.
Zeer duidelijk weerlegt hij de dynamische opvatting en bewijst dat de dynamiek eener schilderij niet als gecamoufleerd impressionisme op de schilderij zelf moet aanwezig zijn, maar dat zij plaats grijpt in den toeschouwer die een statiek beeld aanschouwt. Het werkje heeft een doortastenden en zuiverenden invloed op den lezenden leek, daar waar hij die schilderijen blameert welke niets anders dan geestigheid ten toon spreiden, ofwel diegene welke met onbegrepen en afgekeken procédé van cubistische of avant-garde kunst. Gleizes stipt zeer juist aan dat zij slechts het kleedje verwisselen, maar dat de werkelijke ondergrond van hun werk ouderwetsch is en niet beantwoordt aan onzen tijd. Het boekje bevat reproducties van verscheidene cubistische schilder- en beeldhouwwerken. Gleizes is een dier individuren die onweerstaanbaar gedreven worden tot het publiek om het de hulpzame hand te reiken, zijne handeling neemt veel van de schijnbaar verwaande houding weg, die menschen soms zien bij kunstenaars, die zich op standpunt zetten, dat kunst geenen tegemoetkomenden uitleg dult. En waarlijk een lezing als ‘La mission Créatice de l'homme dans le domaine plastique’ zal niemand in de mogelijkheid stellen een avantgarde kunstwerk te genieten wanneer hij dit tot heden niet deed.
Nochtans zal dit werkje voor velen een obstakel tot genieten wegruimen: de vooringenomenheid voor de vroegere kunst. Gleizes is hier meer wijsgeerig: een gevaarlijke weg voor den kunstenaar, doch daar hij vulganiseerend over een nieuwe levensbeschouwing spreekt, mag zijn opzet gelukt genoemd worden. Hij vergelijkt de impressionistische formule ‘L'oeuvre d'art, c'est la nature vue à travers un tempérament’ wat gelijkstaat aan: het kunstwerk is eene persoonlijke opinie over een reeds bestaand gegeven, met de tegenwoordige, (indien die reeds te formuleeren) is: ‘l'oeuvre d'art, c'est le tempérament qui se fait voir à travers la loi de la nature’.
Verder weerlegt hij op eene bevattelijke wijze voor een gemengd publiek, de doodslagers die gewoonlijk door dilettanten en kritiekers van de andere zijde der barrikade gebruikt worden.
J.P.
Auteursrechtelijk beschermd