Poëziekrant. Jaargang 16

[p. 14]

Vertaald

Lars Lundkvist
Lydia Dalmijn

Lars Lundkvist (Umea, 1928) studeerde letteren en filosofie in Uppsala. Hij werd zich daar bewust van de eigenheid van en zijn verwantschap met de Samen, de autochtone bevolking van Lapland. De woordkunst van de Samen bestond uit mondeling overgeleverde vertelsels en de jojk, een keelzang met een cryptische tekst. Hun natuur-christelijke godsdienst, hun zwerversbestaan en hun mythische leefwereld verschillen sterk ten opzichte van de rest van Zweden. Daardoor, en ook omdat zijn eerste bundels de nodige kennis vereisten, was de poëzie van Lundkvist aanvankelijk niet populair.

Naderhand ging Lundkvist veel directer en persoonlijker schrijven. Hij publiceerde inmiddels zestien dichtbundels. De bloemlezing Sprong naar de zon (1991) werd in de laatste Poëziekrant van vorig jaar besproken door Claude van de Berge. Voor zijn nieuwe bundel, Tondel (1992) en voor zijn gehele oeuvre ontving Lundkvist de zeer belangrijke Gerard Albert Bonniersprijs. Daarmee krijgt hij eindelijk algemene en officiële erkenning.

Het gaat bij Lundkvist om het immateriële, om de gedachtenkracht, die dingen hun materiële vorm heeft gegeven en nog geeft. Lundkvist registreert boodschappen uit de ruimte, die men weten kan als men luistert. Hij is een ingewijde. De geest van Lapland blijft zijn poëzie beheersen.

Over de vertaler

Lydia Dalmijn studeerde Zweeds in Amsterdam en Uppsala. Ze schreef twee dichtbundels, Langs het blauwe glas bewegende en Het lijkt op wuiven, en vertaalde romans, jeugdboeken en poëzie. Haar vertaalwerk omvat o.a. De reis van Andromeda van Gösta Friberg, gedichten van Sonja Akesson en Sprong naar de zon, een bloemlezing van Lars Lundkvist.

Tondel

Op een helling achter het bordeel De Groene Hel,
waarvan de lokalen later door de Theologische Biblio-
theek en het Gemeente-Begrafenisfonds werden overgenomen, vond ik

eens in het voorjaar de eerste paardebloem en een tondel, een
paddestoel die op een berk zat. Een toverzwam!

Dat gebeurde lang geleden. Maar de tondel ligt nog
op mijn werktafel tesamen met het gouden horloge
van mijn grootvader. Beide even zwijgzaam.

Soms, vooral wanneer iemand die mij nastaat, gestorven is of
wanneer de zon ongewoon rood is 's avonds en het dorre blad
van de eik scherp afsteekt tegen de hemel, kan ik
een eigenaardige kracht bij deze dingen waarnemen. Dan
komt het mij voor dat deze kracht genade is.

Waarneming

De schaduwen van bomen -

iedere dag kostbaarder,

onvervangbaar

als jeugdherinneringen

en dode cellen.

Welke bomen? Olm of linde,

lijsterbes of plataan?

Bomen denken op verschillende wijze

spreken onderscheiden talen

op verschillende tijdstippen -

je kunt de schaduwen niet tolken

met behulp van zonnestanden

en de aard van de bomen

en hun ouderdom benaderen.

De schaduwen zijn in je binnenste.

De schaduwen van steengruis

ook de allerkostbaarste

voor iedere dag. Hun wijsheid

is ouder dan van bomen,

oeroud, ondoorgrondelijk.

[p. 15]

Enigma

Onder de berg liggen de akkers uitgeworpen

als oude matrassen,

bevlekt door urine en menstruatie,

gemeenschap en excrementen.

Boven de berg hangt het onweer -

dode tritons,

bloedkoek en gigantische geslachtsorganen.
En de bliksem slaat, slaat.

Maar niet in het nest van de holenuil

of bij de oude vrouw in de hoeve,

zij die eens Kains dood voorspelde
en de ondergang van de Titanic,

en niet bij de marskramer

wiens dochter aan roodvonk stierf

of bij Efraim die zijn moeder doodstak.
Daar slaat de bliksem nooit in!

Klaverzuring weet en het gekastijde kind.
En degene die vurig wordt bemind.

Avond

Een man loopt over het ijs.
Op zijn rug hangen een paar dode vissen.

De zon staat laag boven de zee
maakt zijn schaduw lang en blauw.

Vanvoren
lijkt hij wel de zon te dragen,

een rode bol boven zijn schouder.

Vanachteren
als in een gouden trouwring

zie je de zon lichten in een wijtingoog.

Examen

De deur gaat open -
meisjes rennen de muziekles uit,

eruit de zon in
naar gras, rozen en jasmijnen.

Wie vraagt nog naar een locomobiel paardekracht 6
naar een schildpad met 40.000 testikels?

Wie rouwt om de dood van Anakreon in Sierra Leone
en de dode hommel op het bordes?

En wie is de man in Joensuu
die rondloopt met een mensenhoofd op sterk water?

Speel voor hen:
een klarinetconcert van Mozart!

en daar zijn de vrolijke vrouwtjes
die duiven voeren! En daar is de os op het plafond.

Verstolen scheert Dailaila het haar van Simson
en over het open water rennen oude wijfjes

met de rokken over het hoofd
om boter te stelen op het eiland Flis.

Nog steeds is de wereld veranderlijk
de foetus weegt minder dan een wijndruif.

Het is ver naar de mis in H-moll van Bach,
ver naar het Stabat Mater en de Dood.