Princesse Liet-boec

Verantwoording editie en vertalingen

Algemene opmerkingen

De uitgave is een diplomatische weergave van het Princesse Liet-boec uit 1605 (inclusief het tiental ‘verscheyden Amoureuse Liedekens’ dat na het slotlied is toegevoegd, exclusief het toegevoegde Nieu Amoreus Liet-boec) met een aantal hierna te noemen aanpassingen; de tekst is bovendien voorzien van annotaties, hedendaagse vertalingen en een groot deel van de melodieën.

Voor de bijgevoegde annotaties is zowel gebruik gemaakt van het iWNT (www.wnt.inl.nl), als het Middelnederlandsch Handwoordenboek van Verdam.

De paginanummering in de oorspronkelijke tekst is niet helemaal correct. Nu en dan is een nummer tweemaal gebruikt, doordat de cijfers van de pagina zijn omgedraaid (bijvoorbeeld p. 67 is genummerd als 76). In dit digitale bestand is de tekst volledig doorgenummerd. Hierdoor kan het voorkomen dat de paginanummers van het boek en van deze digitale versie niet altijd overeenkomen.

Verantwoording van de transcriptie

Bij het maken van een editie gelden er bepaalde richtlijnen, waarbij de bevordering van de leesbaarheid van de tekst voorop staat. Dit betekent dat ieder een eigen invulling kan geven aan het maken van een editie, met de voorwaarde dat men consequent is in het doorvoeren van de gekozen regels. Hier volgt een opsomming van de keuzes die zijn gemaakt ten aanzien van deze editie:

•	In de editie zijn alle abbreviaturen en ligaturen stilzwijgend opgelost en dus voluit geschreven.
•	De letter w is opgelost in uy.
•	In de oorspronkelijke tekst zijn meerdere grafemen gebruikt om de ij/y weer te geven: wanneer er duidelijk punten boven staan, is gekozen voor ij, in alle andere gevallen voor y.
•	De interpunctie van de oorspronkelijke tekst is volledig overgenomen in de editie. Dit betekent onder meer dat de liedjes hun interpunctie met behulp van gotische komma's hebben behouden.
•	De lopende tekst is van Gotisch schrift omgezet in een modern lettertype.
•	De persoonsnamen in de titel van elk lied zijn in de oorspronkelijke tekst in Romein gedrukt. Deze markering van de drukker is in de editie niet overgenomen.
•	De titel van elk lied is in de editie vetgedrukt weergegeven, om het begin van een nieuw lied duidelijk te markeren.
•	De kapitaal aan het begin van een lied is als vet gemarkeerd. De letter die daarop volgt is, omdat dit in de oorspronkelijke tekst een hoofdletter betreft, ook op deze manier aangegeven in de transcriptie.
•	De regels die inspringen in de oorspronkelijke tekst zijn telkens beschouwd als het begin van een nieuwe strofe. Om deze reden zijn deze regels ook in de editie met een tab gemarkeerd.
•	De woorden die in de oorspronkelijke tekst onder de regel zijn gevallen zijn in de editie achter de bedoelde regel gevoegd.

Verantwoording van de vertalingen

Er is gekozen om het Princesse Liet-boec te voorzien van vertalingen in levendig, hedendaags Nederlands om de liedjes toegankelijk te maken voor geïnteresseerden die het laat-zestiende-eeuwse taalgebruik niet beheersen. De vertalingen hebben daarom als uitgangspunt dat de strekking van de teksten belangrijker is dan een zo letterlijk mogelijke weergave. Het komt dus voor dat er op sommige punten een vrije vertaling is ontstaan, in een poging om tot goedlopende en begrijpelijke zinnen te komen. Een struikelblok vormden daarbij de vele geijkte zinswendingen, herhalingen en stoplappen in de originele teksten. Het vele gebruik van woorden als ‘siet’, ‘saen’, ‘plaen’, ‘ydoone’, ‘jent’, ‘excellent’ en ‘expaert’ komt de scherpte van de betekenissen niet ten goede. Meestal zijn dit soort woordjes dan ook onvertaald gebleven. De talloze aansprekingen met bijvoorbeeld ‘kersou’ (madelief), ‘robijn’ en ‘schoon lief minjoot’ zijn vereenvoudigd tot ‘allerliefste’ en variaties daarop, maar aanduidingen als ‘ridder’ en ‘matresse’ (meesteres) zijn behouden om het hoofse taalgebruik tot zijn recht te laten komen. Bedekte toespelingen op het liefdesspel zoals ‘in Venus' bad baden’ en ‘Ick wil met u al over de jacht’ zijn zo goed en kwaad als het kon behouden om het speelse effect niet verloren te laten gaan.

De vele soorten rijm binnen de versregels en de strofen lieten zich niet overzetten. Het is maar enkele keren gelukt om rijmklanken in de nieuwe versie te behouden. Er is ook niet geprobeerd om de nieuwe liedteksten zingbaar te maken, dus op de teruggevonden melodieën te laten passen. Dat ging de doelstelling van de werkgroep te boven.

De liedjes in het Princesse Liet-boec vertonen een stijl die lastig woord voor woord om te zetten is in hedendaags Nederlands. De personages spreken elkaar bijvoorbeeld aan met u. Dat komt omdat de mythologische figuren die centraal staan in de pendanten van hoge afkomst zijn. Hun taalgebruik heeft vanzelfsprekend een hoge stijl. In de vertaling hebben we er echter voor gekozen om deze stijl niet door te zetten, omdat de liedjes van de vorstelijke figuren tegelijk ook gevoelige liefdesliedjes zijn. In deze tijd zou het raar klinken om je diepste gevoelens aan je geliefde te uiten en hem of haar daarbij aan te spreken met u. Bij het vertalen is dus geprobeerd om de sfeer van het laat-zestiende-eeuws van het Princesse Liet-boec zo goed mogelijk om te zetten in de taal van deze tijd.