Ridderboek

Rechters en raadslieden

Ik bedoel de grote heren en machtige rijkelui, die meer dan wie ook met het gif der hebzucht besmet zijn. Goede vriend, als ik over hen de volle waarheid zou schrijven, dan zou ik vermoedelijk nauwelijks gehoor vinden. Niettemin zal ik proberen te laten zien hoeveel valsheid er schuilt onder de heren die de partij van de prins gekozen hebben.

Ten eerste is dit te zien bij de rechters, schepenen, advocaten en strafpleiters die om hun vervloekte gewin het recht krom maken of het vonnis in een onrechtvaardig oordeel doen veranderen. Tegenwoordig kan bijna niemand zijn recht krijgen zonder dat het onzalige mijn de kop opsteekt. Mijn heeft vele gedaanten.

[p. 115]

 

Het is mijn heer, mijn familie, mijn vriend,

 

mijn winst, mijn verlies of wie mij dient.

 

Als mijn meegaat, is het goed;

 

als mijn thuis blijft, heerst tegenspoed.

Bernardus zei reeds: ‘Vrees en begeerte kunnen elk vonnis doen veranderen.’ Helaas, wie met dit soort lieden te maken heeft, weet wel hoe de een zijn familie voortrekt en de ander zijn knecht of zijn omgekochte vriend. Tegenwoordig gaat gekochte vriendschap boven alle andere verwantschap of trouwe dienst. Het woordje mijn kleeft aan alles zo vast dat men het niet meer los krijgt. Dan zegt de ene gierigaard tegen de andere: ‘Een vriend van me heeft een zaakje bij de hand.’ En samen proberen deze valseriken er een listige draai aan te geven. Soms kost het veel moeite maar zij doen het graag want de arbeid zal wel verguld worden.

En ook al is dit een gewoonte over de hele wereld zowel onder geestelijke als wereldse personen, nog erger is dat iemand die in zijn recht staat niet zonder meer zijn zaak kan winnen. Het spreekwoord luidt: recht heeft hulp nodig. Maar dan nog is begeerte van dien aard dat zij het recht doet omkeren en valsheid in haar kleuren kleedt, zodat rechtvaardigheid ten onder gaat.

O valse kleur, o vals kruid
waaruit al het onrecht spruit.
Mijn doet het vonnis omgaan
zoals de wind de weerhaan.

Hiervan zal ik u een voorbeeld geven. Twee onbetrouwbare valseriken hadden een geschil dat zij aan een gierige rechter wilden voorleggen. Hoewel de ene in zijn recht stond, meende hij de ander te kunnen bedriegen door een schaap bij het huis van de rechter te laten brengen. Dit zou hem later berouwen;

[p. 116]

zijn recht baatte hem niet, ofschoon de rechter hem op zijn ziel had bezworen dat hij hem zou bijstaan. Maar de ander zond een vette os die veel meer waard was dan het schaap. En zo verloor de eerste man zijn recht dat door mijn was omgekeerd. Maar zou deze bij de les zijn geweest, dan had hij in plaats van een schaap een paard gegeven. Daarmee zou hij de os wel overtroffen hebben.

Dan was zijn recht hem niet ontgaan,
want mijn zou hem hebben bijgestaan.

Ach, dit gebeurt heden ten dage meer dan eens! Een rechtvaardig mens gruwelt bij de gedachte dat hij een proces moet voeren. Daarom staat in het Oude Testament geschreven: vervloekt is hij die geschenken aanneemt. In hetzelfde boek staat: de ogen der wijzen worden verblind door geschenken die de woorden van de rechtvaardigen in valsheid veranderen. Gehazi, de knecht van de profeet Elisa, heeft dit ondervonden toen hij geschenken accepteerde van Naäman, die door Elisa van zijn melaatsheid genezen was. Elisa weigerde de geschenken die Naaman hem als dank aangeboden had. Toen Gehazi ze vervolgens wel wilde aannemen, ontving hij ook Naämans melaatsheid.

Het zou tegenwoordig ook zo moeten gaan dat de mens voor zijn hebzucht op aarde al met melaatsheid gestraft kon worden en niet met de eeuwige droefenis die nu zijn loon is. Job zegt: ‘Het vuur verslindt de tempels van hen die geschenken aannemen.’ Zij zullen wonen waar nu de valse keizer Nero verblijf houdt. Eens zag een goed mens in een visioen hoe Nero door zijn knechten gediend werd in een bad met gesmolten goud. Kort daarop verschenen anderen en Nero riep hun toe: ‘Komt hier, gij vals mensengeslacht. Vrienden, baadt met mij in dit bad van goud.’ Dat was een ranzige vriendschap. Deze vrienden waren raadslieden die hier op aarde in ruil voor geschenken het recht verdraaid hadden.

[p. 117]

Tot zover de rechters en raadslieden. Nu zal ik spreken over de heren, zowel van jonkers en ridders als van baronnen en landsheren. Ik zal u laten zien hoe zij het rampzalig venijn van hebzucht dagelijks opzuigen en daardoor opzwellen.