De fragmenten van De tweede Rose

(1958)–anoniem Rose, Die



[p. 123]
Fragment Al + Te segne vanden quaden wiue Dat soe v te scerne niene driue Want hets al archede dat soe penst Nochtan soe dect hare ende venst 5 Van buten minne ende goet gelaet Daer soe v herte mede vaet Ende weltijt dat soe wert geware Dat soe v siet na volgen hare Dan eerst sciet soe hare venijn 10 Dat sijn de quaetheden in hare sijn10 Ende pijnt hare dies nacht ende dach Hoe dat soe v bedriegen mach Ende versuaren mach ende verduwen Dor god nu penst dan om haer scuwen 15 Ende ne pijntse v niet te vane Of gi der doet begert tontgane16 Bedi hoe scone dat soe scijnt Soe es ene beeste dor venijnt Ane stert an buuc no oec an hoeft19 20 Ghenaecti hare ghi sijt beroeft Van uwer gesonden ende wert vergeuen Bi haren venine dat soe can geuen Dies soe verslaet ende oec ontmaect Allen den genen dien soe genaect 25 Bi verranessen also wi lesen Ja sonder nemmermeer ghenesen Want hare venijn dats so jnnech27 Ende so bitter ende so veninech
[p. 124]
Dat niemen wel ne can gestelpen 30 No dar iegen ne mach gehelpen No triacle na rachine31-2 Mar sin ende trouwe sijn medicine Alle dar iegen gelouets mi33 Dit ne seggic nochtan niet bedi 35 Dat ic v goede wijf heete verhaten No haer geselscap oec laten Jnne wille wel dat ghise mint37 Dar ghise der minnen werdich kint Ende ligt bi hare ende winnet dracht 40 Ofs v nature geuet de macht Ende vriendelike vant v te hare gelaten Eertse ende trecse vor bi maten Scoetse ende cleetse cuschelike Ende wint hem tere tamelike 45 Nadien dat ghire te doene vermoget Ende nerenstelike dar na poget Dat si doget ende vroetscap leeren Laetse gaen ende laetse keeren Ombegrepen met goeden lieden 50 Ende laetse gomen vre maisnieden + Vre kinder ende vre wonen Of sijs hem onderwinden conen Ende in hues huus bederue lopen Consi ooc copen of vercopen54 55 Dar toe mogensi wel versinnen Siedi dat ghire ane moget winnen Consi oec ambacht clene of groet Dat laet hem doen of gijs ebt noet Of spinnen of nayen of laken maken 60 Ende alle hue openbare saken Die niet behoeuen te sine bedect Die radic dat gi hem vertrect
[p. 125]
Nemmer in nerenst of in spele Ne betrout v in hem te vele 65 Dat ghi hem segt gepens of daet Dat v met rechte te helne staet66 Bedi v mochter af messcien Ende emmer wacht v oec van dien Alle die daghe dat ghi leuet 70 Dat gi hem lieden niene gheuet Bouen v seluen te groet gebot Wie oec diet dade ware sot Want ons de lettre vor wareit seget73 Daer twijf de meestrie dreget 75 Soes wederwordech iegen haren man Jn allen sticken die hem gaen an Nemt v seluen dan tuwen ware77 Tuwen huus dat niet mesfare Ende latet al vp hem niet staen 80 Hoe besech dat si omme gaen Want bedi bi cranker hoede Wert men quite van groten goede Aldus vindict in minen brieue Ende gi die ebt v werde lieue 85 Sijt wel bedocht ende vroet Ende doet hemlieden geselscap goet Ende laet hem weten sonderlinge Alle uwe gheemene dinge88 Mar emmer sijt in uwer hoede 90 Ende wacht v als doet die vroede Namelike vp ten seluen tijt Dat gi soect an hem delijt
[p. 126]
Ende ghise helset ende cust Of els iet doet dies v lust 95 Dat si v herte niet uerweeken No om bidden no om smeeken Ende ghi hem vaste suijcht ende helt Hu nauwe gepens wat dat gi stelt98 Ne doedijs niet wet sonder waen 100 Het mach v lichte te quade vergaen + Want wi lesen alsic versta Dat die bose dalida Bi valscen gesmeeke dat soe uerwan103 Sampsoene haren goeden man 105 Die so sterc was ende so coene Ende so duchtech dars was te doene Ende van leden so wel gewracht Dat hi adde .xij. manne cracht Ende hi bi siere mogenthede 110 Den sterken liebart onderdede Mar dese cracht bi mire wetentscepen111 Was aldus in hem verscepen So weltijt dat hi sonder ware Siere vlechtine van sinen hare114 115 Dat hi siere starchede also houde Quite ende sonder wesen soude Van sulker cracht so wonderde soe Ende lach hem an spade ende vroe Te segne hoe dit wesen mochte 120 Ende hi die hare sijn ingedochte120 Plach te vertreckene altemale Seide hare wareit sonder hale
[p. 127]
Ende so ten eersten dat soet wiste123 Als ene die vul was quader liste 125 Wachte haren point ende haren slach Sijnt geuiel hem vp enen dach Dat hi vp minne ende vp trouwe groet Lach ende sliep in haren scoet Ende soe die emmer seide omt hare129 130 Roefden sijn haer met ere scare130 Ende hi verloes mettien ter stede Sine cracht ende sine bliscap mede Arde grotelike tsinen scaden Aldus was hi bi wiue verraden 135 Bider redenen dat hi hare seide Sine sonderlinge verholenheide Dus es menech man geweset Dar men in boeke noch af leset h Ier omme vindewi van salomone 140 Dat hi seide te sinen sone Een nutte wort in sijn latin141 O sone seit hi sone mijn142 Wacht die porte van dinen monde Die bode es van diere herten gronde 145 So machtu scuwen talre tijt Scade lachter pine verwijt Dat daric di belouen wale Dit sermoen ende dese tale Soude elc predeken sonder brief149 150 Den dullen mannen die hi adde lief + Dat si der bi hem mogen wachten151 Te segne wiuen al hare gedachten Om scame te scuwene ende leet
[p. 128]
Nochtan machscien maget wesen leet 155 Sulken wiuen ouden of iongen Die so rasch sijn van haren tongen Dat si verclappen al dat si weten Nu meer dies daric mi vermeten Ende nemen menegen lijf ende ere 160 Nu es weltijt dat ic mi kere160 Te miere materien van hede eer161 Hier af ne seggic v nemmeer g Heselle gi ebt jc wane gehort In mijn gedichte dar bet vort 165 Hoe die jalouse dorper quaet Sijn wijf versprect ende hoe hise slaet Ende duingt met pinen menechfoude Die met rechte wesen soude Niet sijn vrouwe mar sijn gegade 170 Van wille van herten ende van rade Ende hi weder hare genoet Beede in liue ende inder doet Niet hare here wat dat geuelle173 Wat waendi dan wel lieue geselle 175 Als hise hout in dese riote Ende niet ne hout als sine genote Ende hi hare doet dus menech leet Hen si hare vtermaten leet Ende die minne moet faelgieren 180 Tusschen hem beeden in vele manieren Ende te gaen al ende reene Ja soe bi gode van nazareene Want wie die meester wilsijn gescouden Bouen sijn wijf ende here gehouden 185 Hine sal van hare nemmer tuint Met goeder herten sijn gemint Want welken tiden dat bi meestrien Die minres houden hare amien
[p. 129]
Sonder tuifel also saen189-90 190 Moet die minne te nieute gaen Want minne es so daen van naturen Dat soe niet ne wille geduren Het ne si so sake dat soe si Jn ombeduongene herte vri 195 h Ier bi sietmen gedagelike195 Si .ij die sijn in huwelike Die teuoren gelieue waren Dat si dicke wers gheuaren Ende dicke hem oec ondergramen199 200 Dan die vremde te gader quamen + Als hi meester ende here201 Wesen wille die wilen ere Was onderdanech menechfout Ende hare knecht ende dienstman scout204 205 Ende hare sijn lief ende soete minne Moeder vrouwe ende coninginne Ende togede hare menegen houescen tour Doe hise minde par amour Minde / ja in sulker wijs209 210 Adsoe geseit mijn soete amijs Ganc ende lanc mi dese dinc Of vbble vor mi ende sprinc212 Hi adt hare gehaelt of adde gesprongen Beede gehubbelt ende gesongen
[p. 130]
215 Ja par auenture eer soe dat wort215 Adde bracht te vullen vort216 Want al sine gherte was hoe hi mochte217 Gedoen dat hare bequame dochte Wanneer dat hise heft getrouwet 220 Ende niet beslut wien dat berouwet220 So keert dat wiel so dat de gone Die hare te dienne was gewone223 Eeer hise troude gebiet van hare Hem te dienne recht of soe ware 225 Sine dierne ende anders niet Diere dienstman hi hem wilen hiet Ende cort hare har wandelinge Ende heescht hare redene ende rekeninge Van allen dien daden die soe doet 230 Alsoe dat merct in haren moet Soe wert te handen wel gewes Dat hare ruste al leden es Ende hare bliscap al gedaen Sint soe hare siet dus sere bestaen 235 Van den besten die soe noit vant No noit met minnen hare herte bant Ende wert so suaer van groten rouwe237 Soene weet hare in wien betrouwen Alsoene siet meester bouen hare 240 Diese hiet lief ende scone care Ende doet hare nu so menegen toren Dat hare rouwet dat soe geboren Noit was van moedre dits ware dinc Arde suarlike es dan die terninc 245 Omme gekeert in hare side Dat mach hare dinken want es soe blide
[p. 131]
Ofte serech ende ongemoet Het dinct hem quaet ende wat soe doet248 Ende hi versprecse ende soe vergraemt 250 Ende andwort hem meer dan betaemt + Aldus wert deen den andren wreet Dat wilen lief was dats nu leet o M dit geselle mijn so plagen253-4 Die ouderinge bi ouden dagen 255 Hem tonderdragene minne vrie255 Sonder beduanc ende meestrie Ende sine adden oec niet gegeuen Dat vrie leuen dat si dreuen Om alt metael ende al tgout 260 Dat in arabien es int wout Dat vindewi wel vorwar bescreuen Doe waest dan beter ter werelt leuen Dan heden nu vp desen dach No doe oec niemen ne plach264 265 Andren te rouene no te slane No vte sire geburten tegnane266 Om te soekene vremde lande No bedeuarde no met gewande268 Elc bleef al stille in sine steden 270 No nochtoe adde noit geleden Jason ouer de zeewen breet Die deerste was die noit zee leet Ende eerst visierde scip ende getouwe Bedi dat simpel volc getrouwe 275 Ne wiste niet wat scipuart was No zeilen no roien sijt seker das Want sine dorsten niet bestaen De wilde zeewen sonder waen
[p. 132]
Van sorgen ende van vreesen groet 280 Sine addens oec negeenen noet Waht si vonden binden lande Spise ende goet so menegerande Dat siere den tijt bi liden mochten Ende anders niet meer sine sochten 285 Alle waersi euen rike Ende onderminden hem vriendelike Ende dreuen bliscap ende goede vrie287 Nochtoe was sonder symonie Minne ende vrienscap in dat diet 290 Ende deen ne hiesch den andren niet Al was gemeene goet ende quaet Sint quam valscheit ende baraet Die ghierege vrecheit met hem brochten Ende ghere genoechlicheit ne rochten 295 Met desen drien so quam houerde Die hare genoette metter onwerde Ende dar naer haetscap ende nijt Mettesen gramscap ende strijt Sint traecheit ende gulsechede 300 Ende sint onsuuer ledechede + Die menegen lachtert ende scort Al dese daden springen vort Armoede vter hellen gronde Dar soe gewoent adde lange stonde 305 Ende dar noch es hare recht wone305 Dese brochte scalc haren sone Ende dedene hangen ant jubet307 Naer des lants sede ende wet Om sinen vader hertegebreke309
[p. 133]
310 Te helpene stelpen sine breke Dar na quam mijn vrouwe tauerne Die roef ende stale hilt scouden gerne312 Eer soe vespren horde of messe313 Bedi soe es selue vrouwe ende abdesse 315 Der dieue lodders ende mordeneren. Die haer gewin dar in verteren Jn ledecheden in glotternien Ende in sonden ende in ribaudien Ier naer wies weder ende vort319 320 Orloge ende sceldinge ende quade discort Jn dese werelt al ouer al Deen ginc rouen dander stal Dat volc dat eer was goedertiere323 Began doe wandelen sine maniere 325 Ende liet algader sijn eerste leuen Noit sider oec dat staet bescreuen Van quade te doene sine finerden No van sonden sine cesserden Ende werden truffers ende liegers 330 Verraders vechters ende bedriegers Ende gingen mordren ende rouen Die anders mochte comen te bouen Hi nam hem al met siere gewilde
[p. 134]
Dat hi van hem ebben wilde 335 Ende maecter aue sinen roem Sint hilt hem tfolc ant eyghindoem336 Tlant dat wilen was gemeene Dies wilde elc ebben sijn deel alleene Sonder enech weder talen339 340 Doe gincsi putten ende palen Ende sider geuiel dicke ende gesciede Doe sijt pointen onder hem liede Dat sire omme streden ende vochten Ende some oec metten liue becochten 345 Of haerre lede wordsi sonder Die stercst was dede den cranken tonder Daer pine ende toren vele af quam Als dat tgemeene volc vernam Si pensden dat in haren moet 350 Dat nuttelic ware ende goet + Dat si cosen enen man Die haers gebot adde ende ban Ente ghemeente mochte beherden353 Ende hilden in rusten ende in verden354 355 Dat hi de mesdadege liede vinge355 Dar hise vonde ende hise hinge Ende elken clagre hilde te rachte Waert van dieften of van crachte a Ls dit was die liede quamen 360 Jn ene seker stede te samen360 Ende coren met gemeenen monden Den strecsten dorpre die si vonden Ende maectene meester ende here
[p. 135]
Dien daedsi werdechede ende ere 365 Dese suoer hem nu ende echt Elken man te houdene sijn recht Ente bescermene dach ende nacht Den man sijn goet na sire macht Vptie vorwarde dat si hem gauen 370 Haers goets so vele ende haerre hauen Dat hire met eren vp mochte leuen Si daden so ende hi es bleuen Jn dit ambacht langen tijt Dies adden toren ende nijt 375 Dieue ende rouers die dit sagen Ende andre die dar mesdaet plagen376 Ende daden hem so menegen pant377 So waer dat hise mesdadech vant Dat hise vermeestren niet ne coeste379 380 So dat hi hulpe ebben moeste380 Beede van cnapen ende van knecsten381 Die hem souden helpen vechten So weltijt dat hi ware bestaen Hieromme versamenden vele saen 385 Al dat volc arm ende rike Ende setten hem ghemeenlike Elken man na sine rikede Ende leuerden hem te hant dar mede Stoute cnapen ende seriante 390 Ende dartoe lant ende grote rante390 Also vele dat hem dochte Dat hire hem vp bedragen mochte Wel met eren ende sine liede Dus voer hi wech met sire meisniede
[p. 136]
395 Ende nam te lande goeder waer395 Goetstic ende lange sint dar naer Ende beiagedem al ontrent Herscap meer ende tenement398 Ende meersde altoes sijn gewin 400 Van desen lieden quam eerst begin + Van den princen van erderike Ende van coningen dier gelike Nadien dat wi gescreuen vinden Jn ouden ieesten die wi ombinden 405 d Oe de werelt hier toe was comen Gelijc dat gi hier ebt vernomen406 So ginc elc gadren jonc ende out Gesteente zeluer ende gout Dat toueren was ombekent409 410 Ende daden maken facelment Potte ende nappe rike ende diere Ende ander sconeit meneghertiere Hechtsele gordele diere cronen Met precieusen steenen sconen414 415 Ende meriegen hobant wel gedaen Sijnt daetsi penege ende munte slaen Also den volke nutte dochte Dar elc mede copen ende paien mochte Ende vercopen in allen steden 420 Hier na daetsi wapene smeden Suerde kniue ende aucotoene421 Halsberge coucen. auberioene Curien. helme. ende beckineele Bogen. selscutte ende quareele
[p. 137]
425 Ghisarmen. glauien. ende piken Dar elc sinen viant mede dcoet wiken Sint ghingsi grauen ende vesten Ende maecten mure ende starke vesten Dar binnen casteele porten. borghe 430 Want elc die rike was adde sorghe Te verliesene sijn beiach Noit sider oec no nacht no dach Dat si der rikeit ende der hauen Haerre herten minne gauen 435 Newarsi seker no sorgeloes435 Mar pinen ende vreesen vul altoes Omdat die rikeit diesi wonnen Dar teuoren gelijc der sonnen Ende den winde was gemeene 440 Dat elc adde waest groet of cleene Hilt hi nauwelike ende vaste441 Die meest andren gaf dat was de baste Entie liefste ins nemers sinne Dus was vercocht eerst goede minne 445 Die oec gemeene teuoren was Sulker liede sijt seker das446 Die hem noch houden an sulke sede Soudemen noch vinden in kerstinede Meer dan dusentech ende drie449 450 Dit ne quam van gods gherade nie450 + Neware allene van sdieuels rade
[p. 138]
Die te vrecheden ende te quade Elken man te radene pliet Om sulke dorpers so nes mi niet 455 Daricse sulc van seden kinne Wel onder copen hare minne456 Of onder gheuen hem of onder haten Mine roekets tuint bi caritaten458 m Aer het es iammer bi mire trouwen 460 Van desen edelen sconen vrouwen Biwelken edele minne fijn Verheuen ende gestarct soude sijn Dat si an gifte ende an gewin So vaste keren haren sin 465 Want het es ongehorde sprake Ende ombetamelike sake Dat edel lichame hem soude vercopen Om enech goet dat hi mach hopen e S dan so sake alsic seide ere 470 Dat een cnape sine herte kere An vrouwen an ioncfdrouwen of an maget471 Die sulke trouwe te hem wert draget Dat soe hare minne in hem al dichte473 Niet om coeps wille no om gichte 475 Mar purlike omden wille sine Jc radem dat dat hi hem pine Te leerne wijsdom ende conste Mede te behoudene hare wel ionste478 Ende om te bescermene hem ende hare 480 Weltijt dats te doene ware
[p. 139]
Dit verlichten ende vordren sere481 Elken minre eist cnape of here g Heualt oec dat hi heft amie Die scone ende ionc es ende iolie 485 Ende vernemt eist lude of stille Dat soe enen andren minnen wille Of nu altoewert heuet beiaget487 Een ander lief dat hare wel behaget Hine salse niet dar omme versteken489-90 490 No oec lachtren no verspreken Met fellen verbode dorperlike Mar bidden hare omoedelike Dat soes om sinen wille ombare493 Ende noch om bet te smeekene hare 495 Gheuiele hem oec in ene stonde Dat hise met enen andren vonde Jn heimeliker stede te werke Wachte hem dat hi niet ne merke Vp hem beeden alte nauwe499-500 500 No hare daer niet vele bescauwe 2 v^o b Ende lide recht of hi ware blint Of dommer vele dan .i. kint So dat soe merke in diere gebare Dat hi der daet niet wert geware 505 No hare te wers niet omme ne ian Gheualt oec dat hare enech man Vp minne of anders lettren sinde Jc rade dat hijs hem niet bewinde Te brekene ofte lesene mede 510 Haerre tuier verholenlichede510 Te siene die dar gescreuen staet
[p. 140]
Eer hijs orlof van hare ontfaet Wat soet in quade merken mochte513 Ende wandelen te hem wert hare gedochte 515 Nemmermeer sone ebbe oec wille Te gane dar iegen dat soe wille Mar emmer si so willecome517 Van so wat steden dat soe come Ende keren weder van voet te voet519 520 Wanneer dat hare dinct wesen goet Want soene wille niet gehouden wesen Nu vant in hue herte lesen522 Die redene die ic nu sal scouwen Die gracie ebben wille van vrouwen 525 Hi setse altoes vp hare berume525 Anders salsoene minnen cume Want ic neme wel vp mijn lijf Es soe sijn lief of oec sijn wijf Ende wilhise wachten so of houden 530 Dat soe haers ne moge gewouden530 Hi es haerre minnen varinc buten Wat mach dat wachten dan besluten532 Niet entuint na minen moet Want sonder tuifel es soe goet 535 Van naturen ende van aerde Alne nemt hars niemen waerde Jc weet dat soe har seluen soude537
[p. 141]
Al waer soe inden vronen woude538 Sonder dorperlike daet 540 Mar sonder tuifel es soe quaet Beede van aerde ende van naturen Al slotemense binnen .vij. muren Soene sal hare niet onthouden mogen Soene sal hare quade tumen togen544 545 Ende sal bi enegher bendecheden Doen of pensen dorperheden Jn soe wat steden dat so si547 Nochtan ne seggict niet bedi Heft .i. man of wijf of kint 550 Ende hise met goeder herten mint + Ende hise siet in vremdelicheden551 Van haren kintschen dullen seden Te nauwer hout hise ende castijt Het mach wel helpen some tijt 555 Dat soes te bet ter doget bekert Die hi hare seget of wijst of leert Gheualt oec dat hi van hare hort Quade niemare of quade wort Wachtem oec wat soes gesciet 560 Dat hi hare mestrouwe niet Ende andworde weder hem of hare Die hem bringen sulke niemare Dat si quade dulheit iagen Want beter wijf si noit ne zagen 565 No vulmaecter in allen trouwen Bedine sal hare niemen wantrouwen No messeggen met quaden vlite Vort radic dat hi niet ne uerwite
[p. 142]
Haren lac so hoe soet ga 570 No bi gebelghe bluwe no sla570 Want ic wille dat ghijs getruwet So wie dat wijf castijt of bluwet Om hare te doene met crachte minnen Hi sal int ende dar an so winnen 575 Als dwijf die hare catte vaet Ende sint om hare te tammene slaet Ende sprect toe met arden worden Ende bintse met vasten corden Want mach die catte den bande ontgaen 580 Twijf mach wel messen ant weder vaen580 Dus eist mettesen nameleke581 Gheualt hem oec dat soene verspreke Ofte bluwe of sere meshandele Wachtem dat hi niene wandele 585 Sine herte vp hare no clene no groet No geene weder slach no stoet586 Al wisti ouer wareit wel Dat soe hem scoren soude dat vel Al te sticken met haren clawen 590 Of met groten smetten blawen590 Mar danke haer dies wel wriendelike591 Ende segge tote hare houescelike Dat hi sijn wilde emmermere Jn sulker martelien ende in sere 595 Vptie vorwarde dat hare bequame Sijn dienst ende soene te danke name Ja dat hem lieuer dat steruen ware Dan dat leuen sonder hare Wel in rusten ende in ghemake 600 Gheualt oec so dat soene make
[p. 143]
+ Gram of tornech om enege daet Ende hise versprect dan ofte slaet Dies soe heft te kintsce maniere Of dies so iegen hem es te fiere604 605 Of dat hi dreect te mesmakene605 Stappans om sinen pais te makene Vanden hem weder dartoe versinnen607 Dat hi hare spele dat spel van minnen Eer si sceeden vander stede 610 Dar mogen si bet versoenen mede Namelike die arme man Want bedi bi sente jan612 Den armen man dien mochtsoe laten Om cleene zaken ende saen verhaten 615 Wildi so lanc so meer vercoenen Jn sine mesdaet ende versoenen616 Den armen man oec sekerlike Behoeft te minne vroedelike Ende te nemene al vorgoet 620 Wat dat men hem messeget of doet Bet dant ne doet den riken Die hare machscien niene wilde wiken No wesen wilde in hare beduanc Om te verdienne haren danc 625 Alse vele als van .ij. euencaue625 Om toeuerlaet van siere haue626 Sulc mochte gramen ende uerwerken627
[p. 144]
Bet dan die arme dat machmen merken Die rechte redene wel bescouwe 630 Wilhi oec wesen ongetrouwe Al stillekine sinen lieue Om enege andre die hem gelieue Ende hise te lieue wille verkiesen Nochtan deerste niet verliesen 635 Ende hi den niewen lieue sijn635 Geuet enegrande sconedekijn Vp niewe vrienscap ende minne Neme teersten goem dat niet verkinne Want soe souts droeuen ende maken clage 640 Wanneer dat soet an dandre sage Ende soudene houden ouer loes Wachtem dat radic wel altoes Dat hi die andre niene doe Totem comen spade no vroe 645 Tere stede daer deerste was gewone Totem te comene om te doene Sinen wille te menegher stonde Want ware dat sake dat deerste vonde Hem ende dandre te gadre dare 650 Het soude hare wegen arde ouersuare + Dat dinc ne ware die hare gedochte Nemmermeer vertroesten mochte So tongemake soude soes sijn Want .i. verbolgen euersuijn 655 Dat die iagre heft vonden Ende moede geberst met sinen honden656 Ouer dicke ende ouer dinne No wulf no bere no liebardinne658
[p. 145]
Daer soe soget hare welpkine 660 Ne pleget so serech niet te sine No so verbeten no so fel661 No so verborst dat weetic wel662 Als dwijf dar soe vernemen can663 Dat hare amijs of hare man 665 Ene niewe vriendinne heft vercoren Ende soe de liefste was teuoren a L ware de sake oec dat soe voere667 Dat soese te gader niene beuoere So mochte jalous sijn weder saen669 670 Mochtsoe geweten of adsoe waen670 Dat hi verkeuesaect heuet hare671 Mar hoe dat metten wetene ware Of metten wane wachtem dies Dat hi nemmermee si so ries 675 Dat hise hem iet wantrouwen doe Bi sinen lieue spade of vroe Hine mintse altoes met goeder trouwen Vulmaectelike vor alle vrouwen Ende suere hare dat in dieren heeden 680 Ende eer si vander stede sceeden Spele hare echt der minnen spel Vriendelike dat radic wel Eist bi nachte of bi daghe So es hi quite van haerre claghe 685 Es oec dat sake dat soe hem doet So groten pant dat hi hare moet Mids haerre bendecheit belyen Dat hi ene andre heft tamyen
[p. 146]
Ende met heft gedaen die daet689 690 Onsculdege hem mede dats mijn raet Ende segge hi dedet om hem bescarmen Want soene niet ne liet geharmen Ende soene so vast hilt ende duanc An hare iegen sinen danc 695 Dat hi hare niene conste ontgaen Thuus / doe hi tripot adde gedaen696 Dat hi dor scande ne conste gelaten Dat rout hem nv arde vtermaten Sint sal hi sueren ende sekeren mede 700 Bi gode ende bi sine kerstinede + Dat hem die daet geuiel noit eer701 Sonder enewarf sonder meer No nemmermeer gescien ne sal703 Worwert meer sijn leuen al704 705 Hi sal hem houden vort so wale Ende of soes nemmermeer hort tale Hi wille dat soe hem doe dar achter Aldie pine ende oec dien lachter Die wijf gedoen mach enen man 710 Of die hare herte te doene hem jan Want lieuer ware hem warsoe versonken711 Of in water doet verdronken Dan hi nemmermeer der nare713 Willens quame daer soe ware 715 Al ware dat sake dat soene ombode715
[p. 147]
Of bade selue sonder bode Nemmermeer ne sal ghedoghen Dat soe quame vor sine oghen Of daer soe es no nacht no dach719 720 Darict met eren belletten mach720 So sal hi hare gemanc verscuwen721 Mettien sal hi die gene duwen An hem vaste ende nauwelike723 Ende helsen ende cussen vriendelike 725 Ende smeeken mede ende solasieren725 Met soeten worden goedertieren Ende omoede ende ghenaden727 Met natten oghen van siere mesdaden Sint nemmermeer ne sal gescien 730 Ende hem met herten berouwet van dien Dat hi iegen hare heft mesdaen Ende hi gewillike wille ontfaen Alle die penitentie die soe wille laden Al ware dat sake dat hem soude scaden 735 An sine gesonde ende an sijn leuen Alsijt so verre dan heft gedreuen Dat soe gedaen hem heft aflaet Van dien wanconste ende van dier daet Genende hem dies dat radic wele739 740 at hi hare derdewaruen spele Dat spel van minnen wel geraect So es dat soendinc al vulmaect742 Mar emmer wachtem hoe soet coeme
[p. 148]
Dat hi hare van hare niene beroeme744 745 Want soe mochts droeue ende serech sijn Het sijn oec menege dat wel anscijn746 Alsi ene maget of vrouwe minnen Ende sine mogen dan gewinnen Haren wille niet van hare 750 Dat sise beniemaren harentare750 + Ende hem beroemen van derre daet751 Dat weetic wale si doen quaet752 Sulc beroem dats wareit bloet Dats dorpernie ende sonde groet 755 Ende wie dats pleget eist arme of rike Hi es fel ende dorper sekerlike Dat seggic v in waerre sprake Want bedi al ware dat sake758 Dat si adden also gedaen 760 Alsi den lieden doen verstaen Nochtan ne souden sijt niet vertrecken Mer altoes helen ende decken Vaste in hare herte binnen Want hets maniere vander minnen 765 Dat soe hare dade wille ontstelen765 Ende vaste ende nauwelike helen766 Sonder andren vort vertellen Het ne ware allene dien gesellen Diemen getrouwe ende goet heft vonden 770 Dien machment stille wel vermonden
[p. 149]
Sonder toren ende sonder scade Bider hoefscher minnen rade v Ort radic hem in goeder trouwen Van allen vrouwen ofte ioncfrouwen 775 Daer hi met wandelt of die hi kint Dat hi die gene die hi mint Ebbe altoes in sine ghedachte Beede bi dage ende bi nachte Ende prijsse ende eerse vor hem allen 780 So warwert dat hem mach geuallen Met allen wille met alre macht Wat dat hi seget of spelet of lacht Of vertoecht in sine gebare Met andren vrouwen dan met hare 785 Daer hi hem ter auenturen niet Ne mach onthouden alsi besiet Haer vriendelic lachen met soeten ogen787 Die menegen minre doet dogen Ende haer genoegelike tale 790 Dat voeget elken minre wale Dat he gemensam ende mender si791 Ende goedertiere ende houesch dar bi Ende hi hem tallen den vrouwen doe793 Hoe so sine herte draget dar toe 795 Ende merghen met hem ende spele795 Gematelike ende niet te vele Dat hem sijns liefs niet gedinke te min797 Vort radic hem om sijn gewin Dat hi hem pine om hare houde 800 Ende ouer precieusech houde800
[p. 150]
+ Ende doe hare emmer te verstane Dat soe si scoenre dan dyane Die ene der scoenster magede was Daric nie iet vele af las 805 Soe saels hem ionnen vele te bat Want sonder tuifel ic seggu dat Dat vrouwe ne leuet vp erderike No so scone no arme no rike808 No so helege beghine no nonne 810 Die nu bescijnt no mane no sonne810 Mar es dat sake dat mense prijst Ende doget ende sconeit an hare wijst812 Soene ebs bliscap ende delijt813 Stille of lude in eneghe tijt814 815 Ende soene verhouerdech der bi815 Want elke waent geloeft des mi Scone wesen als ene godinne Ende werdech wel dat mense minne Vor alle dandre sonderlinghe819 820 Dus sullen scone jongelinghe Die dragen willen minne fijn Pertech ende nerenst sijn822 Om te behoudene hare amien Sonder duingen ende castien 825 Van haerre mesdaet dat vant verstaen825 So mogensi gracie van hem ontfaen
[p. 151]
Ende leuen sachte ende sonder nose827 Aldus geselle van uwer rose828 Die precieus es ende goet 830 Ende vaste staet in vwen moet Hebt altoes in hue gedachte831-840 Beede bi dage ende bi nachte Ende prijsse ende eerse vor hem allen So waer wert dat v mach geuallen 835 Met allen wille met alre macht835 So wat dat gi sprect of lacht Of vertoget in uwe gebare Met andren vrouwen dan met hare Dies gi v ter auenturen niet 840 Ne moget onthouden als gi siet Als ghire af sijt in saysinen841 Suldi v nerenstelike pinen Die te wachtene godeweit Ghelijc dat ic ebbe geseit844 845 So wert v bliscap al vulmaect Dar gi lange na ebt gewaect846 Dit daric seggen sekerlike Dies ionne v god van hemelrike a Men geselle dit moete gescien849 850 Andwordic weder ende mettien + Danctic hem van sinen rade Ende boet te stane vroe ende spade852
[p. 152]
Te sinen dienste ende te siere ere Ende te volghene siere leere 855 Wie dat ontriede of mochte verbieden Doe namic orlof ende wi scieden a Lsic van hem gesceeden was857 Ghingic vort int soete gras858 Ende in die scone bloemekine 860 Ende horde singen die vogheline Die mi met haren sanghe daden Eendeel vergheten mire ongenaden Ende niet algader dat wet vorwaer Want mire herten woech wel suaer864 865 Dat mi mijn lieue geselle hiet Int eerste dat hi mi gheriet In goeder vrienscap ende in truwen Dat ic ene stic tijts soude scuwen Dien torre daer die scone in lach 870 Neware mijn herte die nacht ende dach Haers gedochte eenparlike Droech mi darewert so vastelike Dat ic van gherten waende verduinen873 Mar doch onthildics mi met pinen 875 Ende nam den wech ter rechter hant Dien ic vor mi ghesleghen vant Dien ghingic dore ic seggu dat Omte soekene enen pat De welke was in dietsch geheeten 880 Te vele geuen / mar gi sult weten880 Dat ic dar af was doe wel verre Dies wasic dicke droeue ende erre n Euen ene clene clare fonteine Al pensende om die zuuer reine 885 Quamic verdelike ghegaen
[p. 153]
Daer besieden sagic staen886 Onder ene groene linde Ene vrouwe die mi lettel minde Die scone was ende wel bequame 890 Verweende rikeit was hare name890 Ende stont dar in dat soete cruut Om te gebrukene hare deduut Met haren lieue ende hi met hare Alsic dat sach ic tart bet nare 895 Ende omboet hem beeden goeden dach895 Teerst dat soe mi met ogen sach Soe loecte vp mi als .i. tyrant Ende vragede weder alte hant Sonder groeten met fellen gedochte 900 Wat ic wilde of wat ic sochte + So allene in dien vergiere Ic seide vrouwe godertiere En houesche hier in desen houe903 Bem ic comen bi orloue 905 Der cuscher maget edelheden905 Ende come v soeken teser steden Om te biddene vp ghenade Dat ghi mi wijst bi uwen rade Een padelkin gaet dor hue lant909 910 Te vele geuen eist genant Vp sulke vorwarde dat ic si Al mijn leuen v eyghin vri Als met te doene al v geuoech Mettesen worde soe verdroech914
[p. 154]
915 Haren mont verbetenlike915 Ende seide vrient ghewarlike Mi wondert vtermaten sere Hoe du so coene best nemmermere Mi te biddene clene of groet 920 Ende du mi haets al toter doet Dattu mi haets oec dats anscijn Want noit ne stont dat herte dijn No dijn wille no dijn moet Te gaderne scat of ander goet 925 Ende ebs mi emmer vandi verdreuen Ende al dine ebbinghe woch gegeuen Of in ydelheden vertert Sijnt du mi heues aldus ontwert928 Ende niet begers die vrienscap mine 930 No weder oec mijn vrient te sine Dadic dan enege dinc dor di931 Dat ware onrecht dat dinke mi Mar neenic niet alselp mi god No dor bede no dor ghebod 935 No dor ghedreech no miede mede Ne ghehoric dine bede So wien soet torent ofte scade Dat ic di leede tesen pade Dat seggic di al sonder spel 940 Ganc henen dan so doestu wel Ofte neen jc doe di keeren Vter plachen. met onneren942 Want dijn comen ende dijn gaen Daric bem dat vant verstaen 945 Dat es mi iegen therte vrient Dies hefstu iegen mi verdient a Lsic dit horde ic was in vare Ende nam orlof ende sciet van hare
[p. 155]
Als een die vtermaten droefde 950 Ende goeder hulpen wel behoefde + Sint pindic mi in lanc so mere Te volgene mijns gesellen lere So warwert dat jc mi bekeerde Quade tonge ic altoes eerde 955 Ende diende hare ende oec der quenen Houescelike ende allen den ghenen Die mi ongheionstech waren957 Dustane wijs dedic te waren Lange tijt mine penitencie 960 In alsulker consciencie Als god wel wiste want ic wrochte961-2 Ende een ander mijn herte dochte Die mi van rouwen dween tegadre963 Noit ne addic gesijn verradre 965 No daer voren no daer naer Sonder doe dat wet vorwaer d Oe mi de minne dus sach verdroeft Ende tallen tiden adde geproeft In mijn vernoy goet ende getrouwe 970 Hem ontfarmde van minen rouwe Ende verbarde hem vor mi al bloet971 Vor mi in mine meeste noet Om mi te troestene ende hi vragede Hoet mi stont ende hoe mi behagede 975 Ende ic vertrac hem altemale Mijn vernoy ende mine quale Ende altegadre hoet mi stoet Doe seidi tote mi cnape goet Gedincti noch iet mire gebode 980 Ende heuestuse nu in diere node Getrouwelike behouden al
[p. 156]
Gelijc dat ic di beual Jaic here/nv noemse dan983-4 Gherne here/ende ic began 985 s Al mi van minnen goet gescien Dorpernie sal ic vlien Van niemene salic seggen quaet No vertellen sine mesdaet Houeschelike salic groeten 990 Alle de gene die mi gemoeten Ribaudie no dorperhede Ne salic spreken te ghere stede Alle vrouwen salic werden Ende sal mi wachten van houerden 995 Cuusch salic wesen tallen tide Dartoe iolijs ende altoes blide Ende houesch ende milde al mijn leuen Ende teere stede al mijn herte geuen d Oe cupido vernam die tale 1000 Hi seide vrient nv horic wale + Sint du gedincs miere lessen Ende duse vertrecs dus sonder messen Dat wel bestaet es dattu leues1003 Ende dattu iegen mi oec heues 1005 Stille ende lude gewest getrouwe Willic dinen groten rouwe Di verghelden ende dine pine Ende die scone florentine Helpen bringen vten prisoene 1010 Ende huen willen mede te doene Ondanc der quader ialousien Die ic geloue sal doen lien12 Eer ic nemmer van di sceede Dit gelouic di met heede 1015 Ende met trouwen gewarlike
[p. 157]
Dies dankic hem omoedelike1016 Ende wart van minen sorgen sonder Dies ne darf niemen ebben wonder 1 Ettren dedi maken sciere 1020 Ende sendetse vte bi messagiere Ouer al om sine man Dar hi hem best getroude an Somen bat hi ende somen geboet Dat si quamen met haesten groet 1025 Te sinen houe als heelden coene Te horne wat hi dinct te doene d Ie boden voeren al ouer al Ten genen dar men hem beual1028 Ende doe si quamen daer si souden 1030 Ende si geseiden wat si wouden Die lettren die baroene vp braken De welke in desen worden spraken Jc cupido die god der minnen Ver venus sone der godinnen 1035 Vwer alre meester ende here Groete v allen met trouwen sere Mine wel lieue onderdane Jc doe v allen te verstane Dat ic van orlogen ende van stride1039-40 1040 Mi bewane in corten tide Daric uwer hulpen ebbe te doene Alsic dicke bem gewoene Waromme dat ic v ombiede Als minen lieuen getrouwen liede 1045 Dat gi te houe comt also saen Als gi mine lettren ebt verstaen So tarnasch ende so beraden1047 Dat gi mi moget staen in staden Rike ende arme clene ende groet
[p. 158]
1050 So wanneer dat ics ebbe noet + Of ghi mine vrienscap wilt behouden1051 God si met v god moet vs wouden Teerste dat si dat gebot vernamen Te houe dat si alle quamen 1055 v Er ydelhede die gardeniere1055 Quam voren metter meester baniere Darnaest so quam edelhede Milteit vriheit ende rijchede1058 Coenheit ere ende houeschede 1060 Der naer delijt ende simpelhede1060 Gheselscap omoet gedoechsamhede Dar na wel helen volgede mede Dar tenden volgedem hant an hant1063 Abstinencie ende valsch samblant1064 1065 Die helege liede scenen beede1065 Jn ghedanen ende oec in cleede d Esen valsch samblante wan Baraet .i. ongetrouwe man Ander valscher ypocrisien 1070 Die hi hilt te siere amien De welke hare quateit binnen heelt Ende mids dien van buten steelt Der liede herten dies seker sijt Ende in hare ordenlic abijt 1075 Verraet noch elker dagelike Menech lantscap ende menech rike1076 a Ls cupido heuet vernomen1077 Dat scone volc dat te hem es comen
[p. 159]
Hi was in hogen ende blide 1080 Ende riepse vor hem sonder bide Ende hietse willecome wesen Si groettene weder ende hi mettesen1082 Bat hi hem maken een gestille Ende seidem al sinen wille 1085 m Ine vriende seidi ende mine baroene Om ialousien onder te doene Die onsen minre tormentert Alte vtermaten ende affolert Ebbic v allen doen comen hier 1090 Dies soe iegen mi es alte fier1090 Ende te houerdech enen deel Ende heuet mi emmer desen casteel1092 Om mi te torene vp doen rechten1094 Ende bewaren met haren wechten1094 1095 Ende doen begrachten ende omlijtsen1095 Dar toe bemuren ende hordijtsen Ommi te scadene ende te torne Ende iegen minen vrient te sporne1098 Hi heuet dar binnen gehouden lange 1100 In vangenessen scone ontfange + Metter scoenre florentinen Jn groter sorghen ende in pinen
[p. 160]
De welke sonderlinghe sijn Vte vercorne vriende mijn 1105 Dies bem ic droeue ende tongemake Vtermaten ende si dat sake Dat icse vte ne moge gewinnen No met crachte no met minnen Jc wane nemmermeer hier achter 1110 Die scade uerwinnen no dien lachter Bi ghere dinc die mach geuallen1111 Waromme dat ic bidde v allen Dat gi met minen vernoie v laet1113 Ende vte gaet ende mi beraet 1115 Hoe wi onse here best ordineren1115 Mogen ende batalgeren Vptie van minnen met crachte te veruarne1117 Ende meest te quetsene ente suarne1118 d Ie baroene alle vte ghingen 1120 Hem te beradene vp dese dingen1120 In haren rade waersi wander1121 Deen seide een dander een ander Ten ioncsten vielsi in een acort Ende mettien seluen quaemsi vort1124 1125 Ende seiden here bi uwer genaden Van dien dies gi ons hiet beraden So ebwi onsen raet geslegen Ende sijn alle in een gedregen Bi acorde van al huen lieden 1130 Die v gherne ten besten rieden Sonder van rikeden here allene
[p. 161]
Die heft gesuoren stoc ende stene1132 Dat soe hare nemmer hier toe binde No des orloges onderwinde 1135 Om desen armen minre fijn Te lossene vter qualen sijn Want soe seit soe es hem gehat Vtermaten ende omme dat Dies hi noit ne adde moet 1140 Tegaderne scat of ander goet Sinen tijt te ledene mede Dits al dat hi hare noit mesdede Ende dits nochtan meest sijn verlies Hets waer soe liet wel selue dies1144 1145 Dat hise versochte teenen tiden Ende bat hare of hi mochte liden Te vele geuen den dieren pat Mar hi was arm doe hijs hare bat1148 Bi deser redenen soe hem ontseide 1150 Dar af den inganc ende tgeleide + Sonder enege ander mesdaet Nu merct dan here ende verstaet Sonder hare ebben wi vonden In onsen rade nv ten stonden 1155 Dat wi v alle gemeenlike Helpen willen deghenlike Ende doen algader dat ghi gebiedt1158 Onghebeden ende onghemiedt Toten stortene onse bloet 1160 Ende micken here oft v dinct goet1160 Te makene sulke ene ordinanche1161 Dat valsch samblant ende abstinanche
[p. 162]
Die vorste porte sullen bestaen Ende v doet leueren ofte gheuaen 1165 Quade tonge ende arghertiere1165 Ende allegader hare saudeniere1166 Wie soes blide es ofte verbolgen Dese .ij. so sullen volghen1168 Voet an voet in een geleede1169 1170 Houescheit ende miltheit beede Ende sullen togen hare meestrien Jegen der quader jalousien Dar bouen best gedaen te sine1173 De welke welgedane fine1174 1175 Met hare hout dar int prisoen1175 Ende heft so vaste in hare bandoen1176 Dat soe hare cume bekeren dorre Die ander porte met haren torre Entie wide diepe grachten 1180 Sullen slichten met haren crachten Wel helen ende soete delijt1181 Ende scamelhede vintsise int crijt1182-5 Die dese porte heft in hoeden Ende soese iegen hem wille hoeden 1185 Sulsi met scanden doen rumen thof
[p. 163]
Of leueren v heren thoeft dar of1186 So wat dat hare gesciet dar nare Hier naest sal comen iegen vare Coenheit van herten die noit ne vlo 1190 Ghewapent ende bewarent so1190 Dat hise sal rouen vanden liue Vp dat hi lange in plachen bliue Ende hi hem setten wille ter were Sijnt sullen comen met haren here1194 1195 Vriheit ende jammer die goedertiere Ende sullen varen vp dangiere Ende sine porte destruweren1197 Dus sullen wi here ordineren1198 Onse volc ende onse bataelge 1200 Dus wert gewonnen sonder faelge	+ i r^o a 10 in hare sijn, 1. die in hare sijn (Verdam). 16 doet: bij Verdam ten onrechte doot. 19 no, 1. ende (Verdam).doot. 27 jnnech: ‘het rijm wijst de ware lezing aan, welke ook elders voorkomt’ (Verdam); het is echter de vraag of het rijm geheel zuiver moet zijn (zie de inl. blz. 48); de vorm inech, die Verdam wil lezen, is in ieder geval niet op andere plaatsen gevonden met de bet. ‘doordringend’, die het tekstwoord wel moet hebben; verg. Mnl. W. 3, 876 en 904. 31-2 verg. Ab 2, 289-90. 33 alle, 1. allene (Verdam). 37 Jnne, 1. Jc? + i r^o b 54 ooc, 1. oec. 66 Dat, 1. Die? 73 lettre, ‘Heilige Schrift’; Verdam heeft ten onrechte souter gelezen, wat ook naar de betekenis niet klopt, omdat de dichter niet zinspeelt op een psalm, maar op een tekst uit Jesus Syrach 25. 77 1. Nemt dan u seluen tuwen ware; ‘boven u en dan staan verwijzingsteekens’ (Verdam). want bedi, ‘want voorwaar’; verg. Al 612 en 758, Bl 3, 134. 88 gheemene, 1. ghemeene (Verdam). 98 wat dat gi stelt: ‘hetgeen gij in het geheim doet’; Verdam heeft hier ten onrechte gelezen wat dat si scelt; verg. voor het rijm r. 1071-2. + i r^o c 103 gesmeeke: Verdam leest ten onrechte gesmeike. 111 bi mire wetentscepen: verg. Bl 2, 18. 114 vlechtine: een vorm van vlechtijin komt verder niet voor; misschien moet men vlechtinge lezen. 120 ingedochte: niet in Mnl. W., dus een karakteristiek woord voor onze dichter. 123 so, 1. soe. 129 seide omt hare, ‘sprak om haar eigen voordeel te verkrijgen’? 130 Roefden, 1. Roefde. 141 latin: Verdam leest ten onrechte latijn (Leyser, in Anzeiger, 2, 100, had de juiste lezing). 142 verg. Spr. 21, vs. 23. 149 sonder brief, ‘onverbloemd’; verg. Ab 1, 90. + i v^o a 151 der, 1. dar; verg. r. 376 en 713. 160 weltijt, 1. wel tijt. 161 hede: Verdam leest ten onrechte heden. 173 wat dat geuelle (= geviele): verg. wat soes gesciet (Ab 1, 209 en elders). 189-90 verg. Vad. Mus. 1, 371, r. 228-9. 195 gedagelike: niet in Mnl. W. 199 hem ondergramen, ‘boos op elkaar zijn’; het Mnl. W. kent geen andere plaatsen van dit woord (gevormd naar analogie van hem onderminnen) en het moet' dus ook karakteristiek voor onze dichter heten; verg. 255 en 456-7. + 1 v^o b 201 meester ende here: verg. 363 en 1035. 204 Ende hare, 1. Ende hem hare (Verdam). dienstman: verg. Ab 1, 85 en Bl 3, 316. 209 na minde staat in het hs. een leesteken. 212 vor: Verdam leest ten onrechte van. vbble, ‘huppel’; een typisch-Vlaams woord (zie Mnl. W. en W.N.T. i.v. hubbelen). 215 wort, 1. vort. 216 vort, 1. wort; de bet. is dus: ‘voor zij het had uitgesproken tot een vol woord’. 217 gherte, ‘begeerte’, niet in Mnl. W.; verg. r. 873. 220 Ende niet beslut (1. besluut), ‘en het niet helpt’. 223 Eeer, 1. Eer (Verdam). 237 rouwe, 1. rouwen (door Verdam stilzwijgend verbeterd). 248 ende wat, 1. wat so? + i v^o c 253-4 verg. Vad. Mus. 1, 371, r. 19-20. 255 hem onderdragen, ‘elkaar toedragen’; enig vb. van deze bet. in Mnl. W. 264 No doe, 1. Nochtoe? (verg. 270 en 288). 266 tegnane, 1. te gane (Verdam). 268 No bedeuarde, 1. No met bedeuarde. met gewande, ‘met koopwaar’. 287 goede vrie, ‘trouwe vriendschap’; vrië is behalve op deze plaats nog slechts tweemaal aangetroffen (zie Mnl. IV. 9, 1325). + 2 r^o a 305 recht, 1. rechte (door Verdam in zijn tekst stilzwijgend verbeterd). 307 jubet, ‘galg’; dit leenwoord (fr. gibet) is verder niet uit het Mnl. opgetekend; blijkens de ronding van i tot u voor b en de vervanging van g door j moet het toch wel tot de spreektaal hebben behoord. 309 hertegebreke, d.i. ‘wie het aan hart ontbreekt, harteloos’ (vertaling van fr. Cueurs failliz); Verdam heeft willen lezen her hertebreke of her (taer?)breke. 312 stale, ‘diefstal’; het Mnl. W. geeft maar één plaats, uit Praet. hilt scouden, 1. hilt te scouden, ‘in onderpand hield voor schuld’?; Verdam heeft ook stalehilt gelezen, maar in zijn tekst ‘verbeterd’ tot scalcheit; scouden vatte hij op als verledentijdsvorm van scouwen ‘zien’ en die als object daarbij. 313 horde: het onderwerp soe slaat natuurlijk terug op vrouwe tauerne; Verdam heeft het ten onrechte laten slaan op roef ende scalcheit en in verband daarmee horde veranderd in horden; de bet. van de passage is, dat ‘Mevrouw Kroeg’ van haar vroegste jeugd af als heelster is opgetreden, omdat ze graag de buit van de diefstallen als betaling aannam, wanneer de dieven hun gewin bij haar, hun ‘patrones’, kwamen verteren; Verdam beschouwt tauerne ten onrechte als een verkeerde vertaling van Frans Laverne, de godin der dieven; onze dichter had in zijn Franse voorbeeld ongetwijfeld taverne staan; zie de inleiding, blz. 21. 319 de te verwachten representant h ontbreekt in het hs. 323 goedertiere: Verdam heeft ten onrechte goedertieren. 336 eyghindoem: Verdam leest ten onrechte eyghendoem. 339 Sonder enech weder talen, ‘zonder dat een ander het weer kon opeisen’; in deze bet. ongewoon, verg. Mnl. W. 9, 1994. + 2 r^o b 353 beherden, ‘beveiligen’; van deze bet. maar één voorbeeld in Mnl. W. 354 hilden, 1. hilde (door Verdam stilzwijgend verbeterd). rusten: Verdam heeft ten onrechte rasten. 355 mesdadege liede vinge: Verdam heeft ten onrechte mesdadege bedwinge. 360 seker: Verdam heeft ten onrechte sekere. 376 dar, 1. der (de schrijver heeft blijkbaar een ‘r-krul’ verkeerd opgelost). 377 menegen: Verdam heeft ten onrechte menigen. 379 coeste, 1. coste, ‘kon’; de vorm coeste is nergens anders aangetroffen; verg. de inleiding, blz. 47, noot 1. 380 moeste 1. moste; verg. de inleiding t.a.p. 381 knecsten, 1. knechten (Verdam); de schrijver is na de c een h begonnen, maar na de eerste haal daarvan, de lange ‘s’, gedachteloos overgegaan op de t. 390 dartoe: Verdam heeft ten onrechte daertoe. 395 goeder, 1. goede (Verdam). 398 tenement, ‘grondgebied’; het Mnl. W. vermeldt slechts twee andere plaatsen, beide uit Vlaamse schrijvers die een eeuw later werkten; onze dichter heeft het woord overgenomen uit zijn Franse voorbeeld. + 2 r^o c 406 gi: bij Verdam gij (waarsch. drukfout). 409 toueren, 1. teuoren (Verdam en ook reeds Verwijs). 414 sconen, ‘versieren’, dit ww. hangt af van daden (410) en heeft als object sconeit (412), waarbij als bijstelling hechtsele, gordele, diere cronen staat. 421 auberioen, ‘kolder’; geen andere plaatsen in Mnl. W. 435 seker no sorgeloes, ‘veilig noch zonder zorgen’; Verdam noemt in zijn Mnl. W. 7, 1592 [1912] sorgeloos enkel als (Vlaamse) ‘geslachtsnaam’ en heeft dus deze plaats uit een door hemzelf in 1896 uitgegeven tekst over het hoofd gezien. 441 verg. de aant. bij Ab 1, 253. 446 Sulker: Verdam heeft ten onrechte sulke. 449 dusentech: bij Verdam ten onrechte dusentich. 450 Dit: Verdam heeft Die gelezen; de plaats is afgesleten, maar het letterspoor is m.i. duidelijk van een t, niet van een e. gods: Verdam leest gode; de laatste letter is niet duidelijk, maar het zinsverband eist een genitiefvorm; gheraet ‘aanraden, inblazing’ is zeldzaam (zie Mnl. W.), maar de lezing gherade staat in de tekst vast, ondanks de twijfel van Verdam. + 2 v^o a 456 Wel, 1. Welke (Verdam, Mnl. W. 5, 369) of: Weder si; de zin is: ‘waar mensen met zo'n (dorperlijke) aard zijn, of ze nu hun liefde onder elkaar verkopen, dan wel elkaar afranselen of haten, dat laat mij koud’; ondercopen, hem ondergheven en onderhaten zijn alle drie zeldzame woorden in deze toepassingen; zie Mnl. W. en verg. nog 199 en 255. 458 verg. Vad. Mus. 1, 371, r. 27. 471 vrouwen: Verdam heeft ten onrechte vrouwe. 473 in hem, 1. hem ian, ‘hem gunt’? verg. bv. r. 710; al dichte kan dan opgevat worden als ‘geheel en al’. 478 welionste, ‘genegenheid’; enige plaats in Mnl. W. 481 Dit, 1. Dit can (Verdam). 487 altoewert, ‘reeds’ (Verdam); slechts op twee andere plaatsen aangetroffen, nl. in Troyen (zie Mnl. W. 8, 509), en Lanc. (zie Mnl. W. 1, 382). 489-90 verg. Bu 2, 25-6. 493 ombare, d.i. ontbere, ‘er mee ophoude’. 499-500 verg. voor het rijm Bl 3, 286-7. 510 verholenlichede: in deze toepassing (‘geheim’) niet in Mnl. W. 513 Wat, 1. Want (Verdam). 517 so, 1. soe. 519 keren, 1. kere (Mnl. W. 9, 746). van voet te voet, ‘van stap tot stap, direct’; alleen op deze plaats en Bl 3, 152. 522 in hue herte lesen, ‘overpeinzen’; Mnl. W. 4, 398 geeft nog slechts één andere plaats van deze uitdr. scouwen, ‘laten zien’; eveneens nog slechts op één andere plaats aangetroffen (Mnl. W. 7, 734). 525 ‘hij late haar altijd haar bewegingsvrijheid’; verg. Mnl. W. 6, 173I-2. 530 haers gewouden, ‘haar eigen baas zijn’; het wederk. gebruik van gewouden is typisch voor onze dichter, verg. Bl 2, 160 (geen andere plaatsen in Mnl. W.). 532 besluten, ‘baten’. 537 soude, 1. houde; de lange s kan een onvoltooide h zijn; verg. de aant. bij r. 381. 538 ‘al was zij helemaal buiten de bewoonde wereld’; m.i. is het woud geen beeld van onbeperkte vrijheid, zoals Verdam wil, maar van volstrekte afzondering; verg. Lsp. III, 15, 335; vrone wout in de zin van ‘landsheerlijk woud’ is verder in het Mnl. niet aangetroffen. 544 tumen, ‘kuren’. 547 1. Jn so wat steden dat soe si. + 2 v^o c 551 vremdelicheden, ‘zonderlinge gedragingen’; geen andere plaatsen in Mnl. W. 570 bi gebelghe, ‘in toorn’; niet in Mnl. W. 580 wedervaen: enige plaats in Mnl. W. 581 nameleke: Verdam zegt ten onrechte dat het hs. namelike heeft. 586 geene, 1. geue (Verdam). 590 ‘of met grote plekken blauw maken’; Verdam vat ten onrechte smette op als smete, ‘slag’. 591 wriendelike, 1. vriendelike (door Verdam stilzwijgend verbeterd). + 3 r^o a 604 so, 1. soe. 605 hi dreect, 1. hise dreecht (Verdam). 607 Vanden, 1. Vande (Verdam). 612 want bedi, ‘want voorwaar’; verg. Al 81 en 758, Bl 3, 134. 616 ende versoenen, 1. ende niet versoenen. 625 Alse: bij Verdam Also. euencaue, ‘haverdoppen’; niet in Mnl. W.; verg. ald. i.v. haverstro, en in W.N.T. i.v. haverkaf. 626 ‘omdat hij vertrouwt op zijn geld’. 627 gramen, ‘boos worden’; niet in Mnl. W. verwerken, ‘een misstap doen’; in het Mnl. W. nog slechts één andere plaats van deze toepassing. 635 lieue sijn: Verdam leest ten onrechte lievekijn. + 3 r^o b 656 geberst, ‘gejaagd’; verg. Ab 2, 68. 658 liebardinne: Verdam leest ten onrechte lieberdinne. 661 verbeten, ‘woedend’; nog slechts één andere plaats in Mnl. W. 662 verborst, ‘woedend’; verg. Mnl. W. i.v. 663 vernemen can: Verdam leest ten onrechte vernemet dan. 667 soe, 1. so. 669 So, 1. Soe. 670 adsoe: Verdam leest ten onrechte hebbe. 671 verkeuesaect: mengvorm van verkevest en versaect; alleen op deze plaats aangetroffen; de bet. van de regel is ‘dat hij haar ontrouw is geworden door een bijzit te nemen’. 689 met: Verdam leest ten onrechte niet. 696 tripot, ‘(minne)spel’, ofra. tripot; op geen andere plaats aangetroffen; na thuus staat in het hs. een leesteken. + 3 r^o c 701 noit eer: Verdam leest ten onrechte ne mzeer. 703 ne sal: alleen de n is zeker, de andere letters zijn in het hs. door een moderne hand aangevuld (of zodanig overgetrokken dat de oorspronkelijke letters onzichtbaar zijn geworden). 704 Worwert, 1. Vorwert (met Verdam, die echter ten onrechte zegt dat het hs. worwaertm heeft). 711 warsoe: Verdam leest ten onrechte werden. 713 der, 1. dar (de schrijver heeft blijkbaar een ‘r-krul’ verkeerd opgelost). 715 dat sake: Verdam leest ten onrechte die sake. 719 soe, 1. hi? of moet men zich achter 718 een punt denken en fungeert 719-20 als voorzin bij 721? 720 Darict, 1. Darijt. belletten, 1. beletten (Verdam). 721 hare gemanc, ‘de omgang met haar’. 723 verg. de aant. bij Ab 1, 253. 725 solasieren, ‘troosten’, ofr. solasier; geen andere plaatsen van deze bet. in het Mnl. W. 727 Ende omoede, 1. Ende soeken omoede?; Verdam wil hier bidden aanvullen. 739 wele: bij Verdam wel (wsch. drukfout). 742 vgg. verg. Vad. Mus. 1, 376, r. 30 vgg. 744 Dat hi hare, 1. Dat hi hem (Verdam: heme). 746 dat, 1. dats (Verdam). 750 beniemaren, ‘in opspraak brengen’; in Mnl. W. nog slechts één ander vb. van deze bet. + 3 v^o a 751 gecursiveerde gedeelte niet te lezen; aangevuld naar Verdam. 752 het gedeelte tussen dat en si is niet met zekerheid te lezen, maar de laatste letter lijkt wel een e; Verdam heeft hier geen gissing gewaagd. 758 want bedi, ‘want voorwaar’; verg. Al 81 en 612, Bl 3, 134. 765 ontstelen, ‘verbergen’; in het Mnl. W. nog één andere plaats van deze bet. (Hist. v. Troyen). 766 verg. de aant. bij Ab 1, 253. 787 vriendelic: Verdam leest ten onrechte vriendelec. 791 he, 1. hi. gemensam, ‘gemeenzaam, vriendschappelijk’; geen andere vbb. in Mnl. W. mender, ‘vriendelijk’; verg. Mnl. W. i.v. en Bl 3, 136. 793 ‘dat hij zich met alle vrouwen bezig houdt’. 795 merghen, 1. merghe (‘zich vermake’). 797 te min: Verdam leest ten onrechte alleen min. 800 ‘dat hij haar beschouwe als een kostbaar bezit’; geen andere plaatsen van precieusech in Mnl. W. + 3 v^o b 808 1. No so arme no so rike? 810 no mane no sonne, 1. mane oft sonne? 812 wijst: Verdam leest ten onrechte avijst. 813 Soene: Verdam leest ten onrechte So ne. 814 eneghe: Verdam leest ten onrechte enegher. 815 verhouerdech: dit is een conjunctiefvorm, die dus niet, zoals Verdam doet, tot verhoverdecht verbeterd moet worden. der, 1. dar (de schrijver heeft waarschijnlijk weer een afkorting verkeerd opgelost). 819 sonderlinghe: bij Verdam ten onrechte sonderlinge. 822 pertech ... om, ‘er op uit ... om’; geen andere vbb. in Mnl. W. 825 dat vant: Verdam leest ten onrechte dats mijn. 827 nose: Verdam leest ten onrechte riole. 828 rose: Verdam leest ten onrechte rote. 831-840 verdwaalde regels, in hoofdzaak gelijk aan 777-786, en min of meer aangepast door vervanging van hi door gi; in de oorspronkelijke tekst moet r. 841 onmiddellijk na 830 hebben gestaan. 835 met alre macht: bij Verdam ten onrechte met alle macht. 841 ‘als gij in het bezit ervan (t.w. van uw rose) zijt’. 844 1. Ghelijc dat ic v ebbe geseit? 846 na: Verdam leest ten onrechte om; waken na in de zin van ‘streven naar’ is in het Mnl. W. niet opgetekend. 849 Amen, verg. Ab 1, 191. + 3 v^o c 852 857 gesceeden: bij Verdam ten onrechte gesceden. 858 Ghingic: bij Verdam ten onrechte gingic. 864 mire: Verdam leest ten onrechte mijnre. 873 gherten: verg. r. 217. 880 na geuen staat in het hs. een leesteken. 886 besieden: er is geen twijfel aan de lezing, maar de spelling is wel zeer ongewoon. sagic: bij Verdam sach ic. 890 Verweende rikeit: Verdam leest Vrouwe Rijcheit en tekent daarbij aan ‘Ry uitgesleten’; er is echter geen twijfel mogelijk aan de lezing. 895 omboet: Verdam heeft ten onrechte omboot. + 4 r^o a 903 En, 1. Ende (Verdam). 905 edelheden, 1. ydelheden; verg. r. 1055. 909 padelkin: Verdam heeft ten onrechte padelkijn. 914 verdroech, ‘vertrok’; verg. Ab 1, 24. 915 verbetenlike: alleen op deze plaats aangetroffen. 928 ontwert, 1. onwert (Verdam). 931 enege: bij Verdam ten onrechte enige. 942 Vter plachen, ‘van deze plaats’. + 4 r^o b 957 ongheionstech, ‘vijandig’; alleen op deze plaats gevonden. 961-2 ‘want ik deed iets anders dan ik in mijn hart dacht’. 963 dween, ‘verkwijnde’. 971 1. Ende verbarde hem al bloet. 983-4 in beide regels staat na here een leesteken. + 4 r^o c 1003 ‘dat het wel aan u besteed is, dat gij leeft’; verg. Ferguut r. 354. 12 ‘die ik zal dwingen de strijd op te geven’; verg. Mnl. W. 2, 1283 en 1294, alsmede 4, 558. 1016 dankic, 1. danctic (door Verdam stilzwijgend aldus verbeterd). 1028 hem: bij Verdam hen. 1039-40 ‘dat ik binnenkort een strijd verwacht’. 1047 tarnasch, ‘uitgerust’. + 4 v^o a 1051 ghi: bij. Verdarn gi. 1055 gardeniere, ‘verzorgster van de tuin’; fr. jardiniére; enig vb. in Mnl. W. 1058 Milteit: bij Verdam ten onrechte miltheit. 1060 Der, 1. Dar. 1063 volgedem, 1. volgeden (door Verdam stilzwijgend aldus verbeterd). 1064 Abstinencie: niet in Mnl. W. 1065 helege: bij Verdam ten onrechte helige. 1076 Menech: bij Verdam ten onrechte menich. 1077 Als: Verdam heeft ten onrechte sint gelezen. 1082 groettene: bij Verdam ten onrechte groetene. ende hi mettesen, 1. ende mettesen. 1090 es: Verdam leest ten onrechte was. 1092 het midden van deze regel kan ik evenmin ontcijferen als Verdam; het tweede woord moet, mede in verband met de context, vrijwel zeker aangevuld worden tot heuet, de pootjes daarna kunnen, wellicht, als mi gelezen worden. 1094 mi te torene: Verdam leest ten onrechte minen torenende. 1094 wechten, ‘wachten’, komt niet in het Mnl. W. voor; wellicht is het rijm in de oorspronkelijke tekst rachten: wachten geweest; verg. voor een eventueel rachten in r. 357 de vorm rachte. 1095 begrachten: Verdam leest ten onrechte begraven; het tekstwoord komt niet in het Mnl. W. voor. omlijtsen, ‘omschansen’; alleen hier aangetroffen. 1098 sporne, ‘zich verzetten’; ik zie hierna het ww. sporen (verg. Mnl. W. 7, 1784), niet, zoals Verdam wil, sporren, dat ‘tegenspartelen, achteruitslaan’ betekent. + 4 v^o b 1111 geuallen: bij Verdam ten onrechte ghevallen. 1113 laet, ‘belast’. 1115 ordineren, ‘opstellen’; niet, zoals Verdam leest, ordinieren. batalgeren: bij Verdam ten onrechte batalgieren. 1117 minnen, 1. binnen (Verdam); de bet. van de regel zal zijn: ‘om tegen de bezetting van het kasteel met kracht op te trekken’. 1118 suarne, ‘bestoken’. 1120 dese: Verdam leest desen. 1121 wander, ‘onvast, zonder vaste lijn’; in Mnl. W. nog slechts één andere plaats. 1124 mettien: bij Verdam ten onrechte metten. 1132 verg. Bl 3, 170. 1144 liet, ‘erkent’. 1148 hijs: Verdam leest ten onrechte hijt; verg. Rose (H.v. Aken) r. 10051. + 4 v^o c 1158 onghemiedt, ‘zonder betaling te ontvangen’; alleen op deze plaats aangetroffen. 1160 dinct: bij Verdam ten onrechte dunct. 1161 sulke: Verdam leest selke. 1165 ende arghertiere, 1. die arghertiere. 1166 saudeniere: bij Verdam ten onrechte saudenieren. 1168 volghen: bij Verdam ten onrechte volgen. 1169 voet an voet, ‘op de voet’; nog slechts één andere plaats in Mnl. W. in een geleede, ‘in één gezelschap, in één groep’. 1173 best: Verdam leest ten onrechte heft en verklaart de regel niet te begrijpen; m.i. betekenen 1171-3: ‘en zullen tegenover de boze Jaloesie hun kunstgrepen toepassen die daarboven het best gedaan kunnen worden’. 1174 1. Dewelke die welgedane fine (Verdam). 1175 int: bij Verdam ten onrechte in. 1176 bandoen, ‘macht’ (ofra. bandon). 1181 soete: Verdam leest suver, maar dat kan er m.i. niet staan, daar de laatste letters te vrij duidelijk zijn. 1182-5 ‘en Scamelhede, die deze poort bewaakt, als zij (Welhelen en Soete Delijt) haar in het strijdperk vinden en zij de poort tegen hen wil verdedigen, zullen ze met schande het veld doen ruimen.’ 1186 heren, 1. here (Verdam). 1190 bewarent, ‘uitgerust’. 1194 Sijnt: bij Verdam ten onrechte sint. 1197 destruweren: bij Verdam ten onrechte destruwieren. 1198 ordineren: Verdam heeft ordinieren gelezen.

Vorige Volgende

De fragmenten van De tweede Rose (1958)

Fragment Al