Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De fragmenten van De tweede Rose (1958)

Informatie terzijde

Titelpagina van De fragmenten van De tweede Rose
Afbeelding van De fragmenten van De tweede RoseToon afbeelding van titelpagina van De fragmenten van De tweede Rose

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.02 MB)

Scans (8.55 MB)

XML (0.46 MB)

tekstbestand






Editeur

K.H. Heeroma



Genre

poëzie

Subgenre

roman
gedichten / dichtbundel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De fragmenten van De tweede Rose

(1958)–Anoniem Rose, Die–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 164]
[p. 164]

Fragment Bl 2

 
Ga naar margenoot+ Die bede houesche waren ende wijs
 
Ende vele van manieren wisten
 
Sone mochten si bi ghere listenGa naar voetnoot3
 
Tswijfs herte daer toe brigen
5[regelnummer]
No met crachte no met bedwingen
 
Dat si bi wilen dinc anders dade
 
Dan si selue worde te rade
 
So wien so lief ende betrouweGa naar voetnoot8
 
Want elke es haerre herten vrouwe
10[regelnummer]
Bander side siin si dat wet te vorenGa naar voetnoot10
 
Bi naturen vri geboren
 
Niet dat ene eens wesen alGa naar voetnoot12-13
 
Ende haren wille laten sal
 
Ende doen algader siin gebod
15[regelnummer]
Nature en es oec niet sotGa naar voetnoot15
 
Dat si doet werden marioene
 
Allene om enen robetsoene
 
Na mire besten wetenscepen
 
Maer sonder twiuel si heeft gescepen
20[regelnummer]
Elken man na dien latine
 
Elken wiue gemene te sine
 
Ende elc wijf elken man gemene
 
Niet te wesene eens allene
 
Alle die daghe die si sal leuen
25[regelnummer]
Hier bouen heeft si hem gegeuen
 
Orlof te doene al dat si willen
[pagina 165]
[p. 165]
 
Sonder helen ende verstillenGa naar voetnoot27
 
Ja sonder dat cracht ende recht verbiet
 
Dit segt die wet die ons verbiet
30[regelnummer]
Dat weten wale some die clerke
 
Maer nv es die heilege kerke
 
Met haren gebode hier iegen comen
 
Ende heeft hem dese vriheit genomen
 
Ende elken heet hebben siin proper wijf
35[regelnummer]
Die niet wille leden suuer lijf
 
Ende die wille hebben te huwenGa naar voetnoot36
 
Om sonden ende om keefsdoem te scuwene
 
Daer toe gramscap ende nijt
 
Sceldinge slachtinge ende strijt
40[regelnummer]
Ende naturelike vruchte te winne
 
Ga naar margenoot+ Ende de te voedene ende te minneGa naar voetnoot41
 
Met betren nerenste onder hem beden
 
Dan of si waren messcien versceden
 
Ende ontbonden van haren trouwen
45[regelnummer]
Om dat dit merken dan die vrouwen
 
Dat hare vriheit dus wert verloren
 
Die bi naturen hem soude siin geborenGa naar voetnoot47
 
So pinen si hem vele te meer
 
Vri te wesene nv als eer
50[regelnummer]
Ende volgen haers selfs wille gerne
 
So wie dat hem verbiet of werne
 
Of wien dat scat oec of vroemtGa naar voetnoot52
 
Daer dicke menich vernoy af coemt
 
Ende quam hier vormaels dies es menich dach
55[regelnummer]
Eer men huwelic te doene plach
[pagina 166]
[p. 166]
 
Doe tfolc algader was gemene
 
Want elkerlijc waest groet of clene
 
Wilde hebben die hem bequame
 
Vpdatse hem starker niene name
60[regelnummer]
Ende lietse wildi also saen
 
Als sine genochte was gedaen
 
Dat die menege dicke becochten
 
Hier omme streden ende vochtenGa naar voetnoot63
 
Ende lieten hare voedinge gaen te quisteGa naar voetnoot64
65[regelnummer]
Van sulken discorde van sulken twiste
 
Mochtic v menich exempel setten
 
Waendi v niet te lange lettenGa naar voetnoot67
 
Eer ic die tale brochte ten ende
 
En doch ten minsten dat ic vendeGa naar voetnoot69
70[regelnummer]
Jn ouden iesten noch gescreuen
 
Dat willic v te kennen geuen
 
h Ier vormaels bi elenen tiden
 
Was menich orloge ende striden
 
Dor haren wille na minen wane
75[regelnummer]
Ga naar margenoot+ Tusschen die grieken entie troiane
 
Daer menich ridder goet om starf
 
Ende gedochden menich warfGa naar voetnoot77
 
Anxene pine swaer verdriet
 
Maer dese en was die eerste niet
80[regelnummer]
Noch die achterste oec sal wesen
 
Daer groet vernoy af es geresen
 
Die menege die hare herte bindenGa naar voetnoot82
[pagina 167]
[p. 167]
 
Met wijfs minne ende haers bewinden
 
Daer die menege bi verriesen
85[regelnummer]
Ende menich waruen daer omme verliesen
 
Siele ende lijf al eest te swaerGa naar voetnoot86
 
Ende sullen verliesen noch hier naer
 
Sal dese werelt iet lange duren
 
Nv neemt v goem dan van naturen
90[regelnummer]
Hoe wonderlike cracht si heeft
 
In elke creature die leeft
 
a een siet dat wilde vogeliinGa naar voetnoot92
 
Eest merle listre of teriinGa naar voetnoot93
 
Dat inden woude es geuaen
95[regelnummer]
Ende sint in muten wart gedaen
 
Daerment hout wel tederlike
 
Ende voet wel delicieulikeGa naar voetnoot97
 
Het singet het maket van buten feeste
 
Recht alst ware in dien foreeste
100[regelnummer]
Daert siins selfs gebruken mochteGa naar voetnoot100
 
Nochtan so doet hem so onsochte
 
Dat sire vriheit es comen af
 
Die hem nature wilen gaf
 
Dat laet siin eten ende stertGa naar voetnoot104
[pagina 168]
[p. 168]
105[regelnummer]
Somen tiden ende loept vertertGa naar voetnoot105
 
Binnen al omtrent die mute
 
Ende soect tgat te vliegene vte
 
Weder in dat grone wout
 
Daert sijns selfs mach hebben gewout
110[regelnummer]
Jn sine vriheit als dies gelike
 
Eest metten vrouwen namelike
 
Men machse nemmer so nauwe houdenGa naar voetnoot112
 
So wel gecleet so wel geuoudenGa naar voetnoot113
 
Sine soeken wech dits ongelogen
115[regelnummer]
Hoe si harre vriheit vercoueren mogen
 
Eest openbaerlic ofte stille
 
Te vorderne haren vrien wille
 
Hen doe sonderlinge gracie
 
Hier af seget ons dus oracieGa naar voetnoot119
120[regelnummer]
Die vele' wiste van vrouwen dade
 
Ga naar margenoot+ Die ene scare sette vter stade
 
Si soude weder springen daer in
 
Die oec wel merct in sinen sin
 
Elker tiere creature
125[regelnummer]
Kert weder gerne in hare nature
 
Dat en wilse laten niet dies seker sijt
 
No dor gelof no dor arbijtGa naar voetnoot127
[pagina 169]
[p. 169]
 
No dor crachte no dor violenteGa naar voetnoot128
 
No dor wijsdoem no dor scienteGa naar voetnoot129
130[regelnummer]
Hen doe die hulpe van onsen here
 
Dat soude met rechte onsculdegen sere
 
Venuse ende oec andre vrouwenGa naar voetnoot132
 
Of si breken ede ende trouwen
 
Ende bouen haren man mesdoen
135[regelnummer]
Naturen crachte si doet hem doen
 
Die alle erdsche dinge berect
 
Ende meer dan .c. ossen trect
 
So weldich es si ende so crachtich
 
Hi soude oec wesen herde machtich
140[regelnummer]
Ende vele van behendicheden connen
 
Die bi naturen niene werden verwonnenGa naar voetnoot141
 
Want men vint diet wel verstaetGa naar voetnoot142
 
Dat hare cracht vor leringe gaet
 
d Ie een niewe voelinc vole name
145[regelnummer]
Alse sniemen alst vander moeder quame
 
Ende hielt bi nachte ende bi dage
 
Daert ghene merie en sage
 
Dies het ware comen te sinen iarenGa naar voetnoot148
 
Ende ledent dan daer merien waren
150[regelnummer]
Daert noit en gene hadde gesien
 
Het soude beginnen eerstwarf mettienGa naar voetnoot151
 
Daerwaert te wrenscene ende te neyeneGa naar voetnoot152
[pagina 170]
[p. 170]
 
Ende loepter vp ende weder te pleieneGa naar voetnoot153
 
Ende breket vut sleders hantGa naar voetnoot154
155[regelnummer]
Breidel haeltre ofte bant
 
Om te soekene siin deliit
 
Dus eest metten vrouwen some tijt
 
Die dien bant van huwelike
 
Hout ende bint so nauwelike
160[regelnummer]
Dat si haers en mogen gewoudenGa naar voetnoot160
 
Ga naar margenoot+ Ende hem an enen moten houden
 
Die daghe die si bede leuen
 
Die vriheit die hem es ontbleuen
 
Soudsi bider minnen rade
165[regelnummer]
Gerne vercouren had siis stadeGa naar voetnoot165
 
Met enen andren wien lief of leet
 
Al soudsi breken trouwe ende eet
 
Maer sulke sijn dies trecken achter
 
Dor scame ende dor der werelt lachter
170[regelnummer]
Sulke van scamen sulke om vaer
 
Van pinen diere mochte naer
 
Comen . omme niewet elGa naar voetnoot172
 
Dit wetic bi mi seluen wel
 
Want doe ic was van uwer maten
175[regelnummer]
Haddict van scanden niet gelaten
 
Jc hadde wonders meer gewrocht
 
So menich warf wasic versocht
 
Van menegen sconen iongelingen
 
Die tote mi quamen ende ghingen
180[regelnummer]
Ende ontfarmelic op mi saghen
 
Ende mi van minnen te biddene plagen
[pagina 171]
[p. 171]
 
Also si some connen wele
 
Ende mi verhogeden met haren spele
 
Dat mi so dor bequame dochteGa naar voetnoot184
185[regelnummer]
Dat ict vertellen niene mochte
 
i C en neme vte clerc no moneke
 
Ridders porters no canoneke
 
So wat abite dat si dragen
 
Die comen sijn te haren dagen
190[regelnummer]
Sine souden meer der vrouwen roeken
 
Dan si doen ane hem versoekenGa naar voetnoot191
 
Minne ende dienst te voren lecgenGa naar voetnoot192
 
Maer dat si duchten dwedersecgen
 
Ende haerre begerten wanen faelgieren
195[regelnummer]
Maer kendensi der wiue manierenGa naar voetnoot195
 
Of hare herten ende hare ghedochtenGa naar voetnoot196
 
Sine souden hem een twint niet dochten
 
Sine souden versoeken blidelike
 
Ende siin ontfaen also haestelike
200[regelnummer]
Daer siis bi wilen minste vermoeden
 
Ga naar margenoot+ Menich huwelic na miin beuroeden
 
Soude men oec breken achter lande
 
Ouer ere ende ouer scande
 
Dan soudemen laten sijt wijs daer of
205[regelnummer]
No dor trouwe no dor gelof
 
No dor gedreech no dor gebod
 
Hen ware somech keytijf of sot
 
Die so verwonnen ware van minnen
 
Dat hi ware ene wilde minnen
[pagina 172]
[p. 172]
210[regelnummer]
Ende die niet laten om el ne geneGa naar voetnoot210
 
Maer sulker minres alsic meneGa naar voetnoot211
 
Die hem dus vaste met minnen binden
 
Soudemen ic wane lettel vinden
 
Vp dat ic noch ware int saysoen
215[regelnummer]
In soude met meerre luste doenGa naar voetnoot215
 
Haer herte verroren ende verwandelen
 
Moesten si een stic met mi wandelen
 
n Ature ons meestert ende verwint
 
Die onser herten ghenochte mint
220[regelnummer]
Bi den welken ver venus wasGa naar voetnoot220
 
Te min te blamerne sijt seker dasGa naar voetnoot221
 
Ouer minne die si beganGa naar voetnoot222
 
Een goetstic vulcanus bare manGa naar voetnoot223
 
Micte daerom bede stille ende openbareGa naar voetnoot224
[pagina 173]
[p. 173]
225[regelnummer]
So dat hijs niet wart gewareGa naar voetnoot225
 
Dat erde hem bi daghe ende bi nachteGa naar voetnoot226
 
Ten ionxsten dede bi mene wachteGa naar voetnoot227
 
Dat hise bede tegader vant
 
Jn enen bedde ende altehant
230[regelnummer]
Togede hise den goden die doe waren
 
Dier omme loegen ende hilden scerenGa naar voetnoot231
 
Ende maectent wide ende side mare
 
Dies was vulcane te moede sware
 
Dat hi swoer te meneger stont
235[regelnummer]
Hi liet hem costen hondert pont
 
Ende hijs den goden niene hadde gewagen
 
Want dese .ij. alsi versagen
 
Dat si den lachter dor comen waren
 
Noit sider twint sone wildsi sparen
240[regelnummer]
Sine daden te gader al open doren
 
Ga naar margenoot+ Dat si stolinghe daden te voren
 
Doe droefde vulcanus vtermaten
 
Hem ware lieuer haddi gelaten
 
Dat bedde te nopene doe hi sachGa naar voetnoot244
[pagina 174]
[p. 174]
245[regelnummer]
Dat deen in sanders arme lachGa naar voetnoot245
 
Hine hadde wederkeert ter vaertGa naar voetnoot246
 
Vter cameren ende hadde gebaert
 
Als niet hadde gewesen van dien
 
Dan dat hijt dede den goeden sien
250[regelnummer]
Die wijdden ende bredden sine lachterGa naar voetnoot250
 
Haddi nemmermeer daer achter
 
Begert te hebne raet of daet
 
Of goet samblant of goet gelaet
 
Van venuse der scoenre vrouwen
255[regelnummer]
Hier op souden die gene scouwenGa naar voetnoot255
 
Die siin wijf of oec sijn lief
 
Hoet ende wacht als een diefGa naar voetnoot258-9
 
Dies hise ducht van andren man
 
Ende met sire dulre .m. wacht dan
260[regelnummer]
Doet hi so vele dat hise beuart
 
Met haren amise sijt dies gewart
[pagina 175]
[p. 175]
 
Sine sal te bet niet doen daer naer
 
Maer vele te wers dat wet vorwaer
 
Ende nemmermeer na die wile
265[regelnummer]
Dat hise dus voert met sire ghile
 
Ne sal hise te pointe vaen
 
No goet gelaet van hare ontfaen
 
Grote dulheit es dan met allen
 
Dus in ialousien vallen
270[regelnummer]
Want ialousie die maecte al gaderGa naar voetnoot270-1
 
Es ene der onsalechster qualen
 
Die der ialousien minres hertenGa naar voetnoot272
 
Torment met sorgen ende met smerten
 
Ende doet leuen met arbeide
275[regelnummer]
Maer dese daer ic v eerst af seide
 
Die haren amijs tijt andre amienGa naar voetnoot276
 
Sal wachten sulker ialousien
 
Die toget sise buten in gelikeGa naar voetnoot278
 
Ende claget haer seluen geuensdelike
280[regelnummer]
Om te verledene dien musaert
 
Ga naar margenoot+ Met haerre bedriegeliker aert
 
Ende ane hare te haelne te batGa naar voetnoot282
 
Ic weet oec wel die waerheit te batGa naar voetnoot283
 
So sine meer aldus versoect
285[regelnummer]
Ende maect gelaet dat si sijns roect
 
Ende sine begerte ende sinen sinneGa naar voetnoot286
 
Meer sullen bernen in hare minne
 
Dies en darf si twiflen niet
 
Es oec dat sake dat hem gesciet
290[regelnummer]
Ende hine gewerdege tonsculdegene hem
[pagina 176]
[p. 176]
 
Ende seget om hare te makene gremGa naar voetnoot291
 
Dat hi een lief heuet bouen hare
 
Vertoge hare droue in hare gebare
 
Maer wachte hare dats hare niet int herte ga
295[regelnummer]
Ne gene droefheit maer segge daer na
 
Maer vrient ende lief vor al dat leuetGa naar voetnoot296
 
Sint dat v herte geworpt mijns heuetGa naar voetnoot297
 
Ende mint enen andren bouen mi
 
Scone of lelic wie so soe siGa naar voetnoot299
300[regelnummer]
So hebdi mi te sere gehoent
 
God ne laet v niet ongeloent
 
Als hi en sal hen doe geluc
 
Sint ghi mi doet sulken tuc
 
Ende iegen mi oec maect dus vremdeGa naar voetnoot304
305[regelnummer]
So eest tijt dat ic mi tu verwendeGa naar voetnoot305
 
So salic oec ghewaerlikenGa naar voetnoot306
 
Metten seluen salic mi wrenkenGa naar voetnoot307
 
Ende sal enen andren amijs beiagen
 
Ende saels v genen orlof vragen
310[regelnummer]
Hoe naer dat dan mire herten gaetGa naar voetnoot310
 
Als dan die gene dit verstaet
 
Hi sal in swaren pointe siin
 
Ende meer besorget int herte siin
 
Dan hi was mint hise twint
315[regelnummer]
Want man die wijf met herten mint
 
Ne mach van sinen lieue niet horen
[pagina 177]
[p. 177]
 
Sonder tale sonder torenGa naar voetnoot317
 
Ende hine wane van hare wesen
 
Te hant gelaten ende mettesenGa naar voetnoot319
320[regelnummer]
Sal hem dese weder versoetenGa naar voetnoot320
margenoot+
1 ro a
voetnoot3
ghere: in het hs. is een n veranderd in een r; Verwijs heeft ghene gelezen.
voetnoot8
so wien so lief ende betrouwe, ‘wie het ook aangenaam mag zijn’; het Mnl. W. kent geen andere plaats van beirouwe als adj. en ook de bet. die het woord hier moet hebben is ongewoon.
voetnoot10
te voren: de afschrijver had oorspronkelijk vorwaer geschreven.
voetnoot12-13
misschien moeten de rijmwoorden al en sal van plaats verwisselen; de bet. is: ‘niet dat één vrouw van één man zal zijn en haar eigen wil geheel zal laten en alles doen zal wat hij gebiedt’.
voetnoot15
sot, 1. so sot (Verwijs).
voetnoot27
verstillen, ‘geheimhouden’; het Mnl. W. kent nog slechts één andere plaats van deze bet.
voetnoot36
hebben, 1. hebbe.
huwen, 1. huwene.
margenoot+
1 ro b
voetnoot41
de, 1. die.
voetnoot47
soude siin geboren, d.i. ‘aangeboren’; Verdam wil Mnl. W. 2, 989 siin schrappen en dan wordt de bet. ‘zou toekomen’; in verband met r. ii verkies ik de ongewijzigde tekst.
voetnoot52
scat, ‘schaadt’.
voetnoot63
Hier, 1. Dier (Verwijs).
voetnoot64
voedinge, ‘gezin, kroost’? verg. Mnl. W. 9, 710 en de ‘naturelike vruchte’ van r. 40.
voetnoot67
Waendi, 1. Waendic (Verwijs).
voetnoot69
En doch, 1. Ende doch? Vgl. Min. W. 2, 654.
margenoot+
1 vo a
voetnoot77
gedochden, 1. gedochde (in het hs. staat een m, met een punt onder de derde poot, die misschien bedoeld is voor de hele letter, in dat geval een voorbarige m van menich).
voetnoot82
Die menege, 1. Den menegen (Verwijs).
voetnoot86
te swaer: te is in het hs. met kleine letters bijgeschreven; Verwijs heeft het genegeerd.
voetnoot92
aeen, 1. aen.
vogeliin: Verwijs leest ten onrechte vogelkiin; verg. Ab 2, 172; Al 860.
voetnoot93
teriin, 1. seriin, ‘sijsje’; geen andere plaatsen in het Mnl. W.
voetnoot97
delicieulike: Verwijs heeft delicaetlike gelezen, dat er echter zeker niet staat en ook verder niet uit het Mnl. bekend is (Clarisse had ook al menen te lezen deliicaetlike); de c is door een latere hand ‘verduidelijkt’ en juist daardoor nu niet meer met zekerheid leesbaar; het letterteken daarachter is klein en onduidelijk; aan de daaropvolgende e lijkt ook wel geknoeid te zijn; voor de l staan twee pootjes, waarvan het laatste door een dwarsstreepje tot een t gemaakt schijnt te zijn; de overeenkomstige plaats in de Franse tekst r. 13944) heeft delicieusement.
voetnoot100
siins selfs gebruken, ‘zijn eigen baas zijn’; verg. 109.
voetnoot104
stert, ‘staroogt, staart’.
voetnoot105
vertert: Verwijs wil, in verband met het Franse ‘sa viande à ses piez démarche’, in plaats van stert in 104 vertert, ‘vertrapt’, lezen en als rijmwoord in 105 ‘misschien’ verert, ‘woedend’; Verdam neemt deze veronderstellingen Mnl. W 9, 133 over en oppert daar ook nog de mogelijkheid dat vertert verteerd, vermagerd’ zou betekenen; aan een vorm van vertaert, ‘wulps’, wil hij t.a.p. van wege de bet. niet denken; in dl. 7, 2100 acht Verdam daarentegen de veranderingen van Verwijs onnodig en interpreteert hij vertert, vertaert met de bet. ‘als een wilde’; overtuigende redenen om stert te veranderen zijn er m.i. niet: de Nederlandse bewerker kan eigen détails aan het beeld van de Franse dichter hebben toegevoegd.
voetnoot112
nauwe houden: verg. Al 553.
voetnoot113
geuouden, ‘geplooid, uitgedost met geplooide kledingstukken’; geen andere plaatsen in Mnl. W.
voetnoot119
oracie, d.i. Horatius; Verwijs heeft al opgemerkt dat onze bewerker op deze plaats de Franse tekst niet heeft begrepen; hij heeft de forche (de Horatiaanse furca) opgevat als een schaar.
margenoot+
1 vo b
voetnoot127
arbijt, 1. abijt, ‘ordekleed’; verg. r. 188.
voetnoot128
violente, 1. violence (Mnl. W. 9, 528).
voetnoot129
sciente, 1. science (Mnl. W. 7, 502).
voetnoot132
Venuse: Verwijs heeft ten onrechte Venus.
voetnoot141
werden, 1. werde (Verwijs), of: worde.
voetnoot142
diet: Verwijs verandert dit ten onrechte in dit.
voetnoot148
dies, ‘totdat’; verg. Ab i, 45.
voetnoot151
aanvullingen van Verwijs; beginnen lijkt mij vrijwel zeker, en is ook door Clarisse (Taalk. Mag. 3, 320) ‘na lang turen het naast aan de waarheid geacht’; eerstwarf is twijfelachtig, maar de ruimte laat het toe en ik weet zelf met de letterresten niets te beginnen.
voetnoot152
Verwijs geeft het gedeelte tussen daerwaert te w en eyene als gissing, maar de tekst is toch wel met zekerheid leesbaar.
voetnoot153
Verwijs heeft de woorden na ende loepter niet kunnen lezen; als gissing geeft hij in een noot ende loepter up om te geheyene; het derde woord laat zich als vp ontcijferen, het laatste is zeker pleiene, ‘dansen, springen’, het voorlaatste moet dus wel te zijn; de rest moet constructie blijven, want de letterresten geven te weinig houvast.
voetnoot154
Verwijs' gissing blijkt weer de juiste lezing te zijn.
voetnoot160
haers gewouden: verg. Al 530.
margenoot+
2 ro a
voetnoot165
vercouren, ‘terugkrijgen’, verg. 115; Verwijs heeft het woord genormaliseerd tot vercoveren.
voetnoot172
de punt na comen staat in het hs.
voetnoot184
dor bequame, ‘alleraangenaamst’ (Mnl. W. 2, 313).
voetnoot191
ane, 1. ende (Verwijs).
voetnoot192
minne: Verwijs leest ten onrechte minnen; verg. nog Bu 2, 104 en 109.
voetnoot195
der wiue manieren: Verwijs geeft alles wat na de w staat als aanvulling, maar de letterresten van iu, mani en n zijn duidelijk.
voetnoot196
Verwijs of hare heimelike gedochten, maar daarmee is de ruimte lang niet gevuld; Clarisse (Taalk. Mag. 3, 321) vermoedde: of hare herten ende heimelike gedochten, maar dat is waarschijnlijk weer te veel; de eerste letter van het derde woord moet wel een b zijn en de volgende lettersporen laten zich als erte lezen; in het vierde woord is nde ook duidelijk.
margenoot+
2 ro b
voetnoot210
De plaats tussen ende en laten is slecht te lezen; de voorvoorlaatste letter moet, blijkens het bewaarde pennehaaltje erboven, wel een i geweest zijn, maar de letterrest daarachter past eigenlijk niet zo goed bij een e, de laatste ziet er uit als een t; Clarisse t.a.p. heeft gelezen dit niet, Verwijs woudese; het laatste kan er onmogelijk gestaan hebben.
voetnoot211
het derde woord kan men met vrij grote zekerheid als minres lezen en de voorafgaande letterresten passen goed bij sulker (de l en de k zijn m.i. zeker); Clarisse las al sulker minnaers; Verwijs, die dit vers bij het voorafgaande liet aansluiten, vulde daarentegen aan minnese altoes, wat zeker onjuist is.
voetnoot215
In, 1. Ic?
voetnoot220
deze regel is zeker, ondanks de twijfel van Verwijs t.a.v. bi en venus.
voetnoot221
Clarisse had hier al de goede lezing; Verwijs heeft ten onrechte in plaats van te gelezen vele.
voetnoot222
alleen de eerste twee en de laatste twee letters zijn leesbaar; Clarisse heeft, twijfelend, als eerste woorden van naturen gelezen, Verwijs heeft aangevuld dat si Mars hare minne jan.
voetnoot223
het eerste woord heb ik mede op gezag van Clarisse als een gelezen (hij heeft het hs. gezien voor het chemisch verknoeid werd en zijn lezingen hebben dus altijd de waarde van vingerwijzingen); verder leest C. verstu... (of grefoue...) baren man; Verwijs heeft er van gemaakt ende so sere bedroech haren man; in verband met 233 en 242 moet Vulcanus hier wel genoemd zijn; behalve aan goetstic zou men, gezien de notities van C., ook aan verste kunnen denken; de hele regel blijft echter zeer hypothetisch.
voetnoot224
aanvulling van Clarisse; Verwijs vulde aan Met liste.
voetnoot225
alleen de eerste letter is zeker, maar ik meen toch van dat, hijs, nie en wart wel sporen te zien; Verwijs heeft gelezen so dat hijs niet en wart geware, Clarisse daarentegen si.. romn..... ende sware, maar daar kan ik niets van terugvinden.
voetnoot226
Verwijs heeft als tweede woord was gelezen, Clarisse hise, maar ik meen het woord erde duidelijk te zien; de ruimte tussen erde en daghe is wel wat groot voor hem bi, maar toch niet in die mate dat de hier gegeven lezing er onmogelijk door wordt.
voetnoot227
ten ionxten, ‘ten slotte’, is een karakteristieke uitdrukking voor onze dichter; verg. bv. Ab 1, 70; Al 1123.
mene, d.i. menege; het woord is niet geheel zeker; Bilderdijk heeft nieue gelezen, Verwijs nauwe, echter onder aantekening: ‘in vs. 227 schijnt eer nieu te staan dan nauwe, dat wij evenwel niet geaarzeld hebben in den tekst op te nemen’; m.i. is de voorlaatste letter van het tekstwoord een n; de pootjes vertonen aan de onderkant geen enkele verbinding; m en ni zijn vaak moeilijk te onderscheiden, maar voor m pleit, dat er geen spoor van een streepje boven de derde poot te vinden is.
voetnoot231
sceren, 1. scaren.
margenoot+
2 vo a
voetnoot244
dat bedde te nopene, ‘bij het bed te komen’ (Mnl. W. 4, 2537).
voetnoot245
arme: bij Verwijs armen.
voetnoot246
Hine, 1. Ende.
voetnoot250
bredden, 1. breedden (Mnl. W. I, 1424).
voetnoot255
souden, 1. soude.
voetnoot258-9
in deze regels zitten verschillende merkwaardigheden, die ons doen twijfelen aan de juistheid van de overlevering; in de eerste plaats is in 258 de constructie met duchten vreemd: Verdam verklaart de regel in Mnl. W. 2, 452 als ‘omdat hij bezorgd is voor zijn vrouw met betrekking tot andere mannen’, maar dit maakt een gewrongen indruk (eerder zou men dan nog in plaats van hise willen lezen hi hem en vertalen ‘omdat hij bevreesd is voor andere mannen’); in de tweede plaats is in 259 .m. onbegrijpelijk en zou men in plaats van wacht eerder wachten verwachten; bovendien is het ritme vreemd; misschien zijn er een paar regels uitgevallen en heeft er oorspronkelijk iets gestaan als:
 
Dies hise ducht van andren man
 
Heimelike wesen gheminnet dan
 
Ende met sire dulre wachten
 
Eest bi daghen eest bi nachten
 
Doet hi so vele dat hise beuart;
de verschrijving zou het gevolg kunnen zijn geweest van een plaatsing van dan achter wachten, bv. als volgt:
 
Heimelike wesen gheminnet
 
Ēn mʒ sire dulre wachtē [dan
 
Eest bi daghen eest bi nachten...
voetnoot270-1
het rijm bewijst dat de lezing van het hs. niet oorspronkelijk kan zijn; wellicht heeft de dichter geschreven: ‘Want ialousie die waect te male Es ene die onsalechste quale".
voetnoot272
ialousien, 1. ialousen (Mnl. lr. 3, ioii).
voetnoot276
amien: de afschrijver had eerst mannen geschreven.
voetnoot278
Die, 1. Maer?
margenoot+
2 Vo b
voetnoot282
ane: Verwijs heeft ten onrechte an.
voetnoot283
te bat, 1. plat?
voetnoot286
Ende sinne, 1. So sine? sinen, 1. sine (Mnl. W. 2, 637).
voetnoot291
grem, ‘boos’; alleen op deze plaats aangetroffen bijvorm van gram (Mnl. W. 2, 2127); de gewone vorm gram vindt men Al 601.
voetnoot296
Maer, 1. Mijn?
voetnoot297
geworpt, ‘afkeer’; geen andere plaatsen in Mnl. W.
voetnoot299
wie so soe si: de afschrijver heeft in dit geval het soe van zijn voorbeeld niet door si vervangen, omdat hij si si blijkbaar niet mooi vond.
voetnoot304
vremde, 1. vrende, ‘vriendschap’.
voetnoot305
dat is mi tu verwende, ‘dat ik een andere houding tegenover u aanneem’; geen andere plaatsen van hem verwenden in het Mnl. W.
voetnoot306
ghewaerliken, 1. ghewaerleken.
voetnoot307
wrenken, 1. wreken (Verwijs).
voetnoot310
dan, 1. an?
voetnoot317
Sonder tale, 1. Sulke tale?
voetnoot319
gelaten, ‘in de steek gelaten’.
voetnoot320
versoeten, ‘vriendelijk stemmen’; in het Mnl. W. 8, 2505 intrans. opgevat; m.i. slaat dese op de vrouw en in hem eerder acc. dan datief.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken